Και επειδή εξαιτίας της υποφέρουν σπίτια, σχολεία, γήπεδα, δρόμοι, πλατείες και, κατ’ επέκταση, σύμπασα η ελληνική κοινωνία, γίνονται συζητήσεις και ζητούνται από πολλές πλευρές πιο αυστηρές ποινές για αντιμετώπιση της κατάστασης.
Για να συμβάλλω σ’ αυτήν την προσπάθεια, δημοσιεύω, παρακάτω, τρεις θεμελιακές αρχές για το νόημα της ποινής και της ατομικής δικαιοσύνης ενός Ιταλού εκπροσώπου του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, του Τσεζάρε Μπεκαρία, από το έργο του «Δοκίμιο περί Εγκλημάτων και Ποινών», που περιλαμβάνονται στις σελίδες παλιού σχολικού βιβλίου της Γ’ Λυκείου με τίτλο «Θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας από τις πηγές». Υποστήριξε, λοιπόν, ο συγκεκριμένος Διαφωτιστής, ότι:
1) Σκοπός της ποινής δεν είναι η εκδίκηση, αλλά ο σωφρονισμός εκείνου, που διέπραξε το αδίκημα και ο παραδειγματισμός των άλλων. Άρα, σωστό είναι να επιλέγεται όχι η πιο εξοντωτική ποινή, αλλά εκείνη, που θα έχει το διαρκέστερο αποτέλεσμα στη σκέψη και στη βούληση του δράστη και των άλλων.
2) Η δικαιοσύνη πρέπει να ενεργεί άμεσα, σύντομα, γιατί όσο πιο σύντομα έλθει η ποινή, τόσο πιο στενός θα είναι ο συνειρμός των δύο (αδικήματος ποινής) στη σκέψη όλων, ώστε να αποφεύγουν αξιόποινες πράξεις.
3) Το αδίκημα αποτρέπεται πιο αποτελεσματικά, μάλλον όταν υπάρχει η βεβαιότητα κάποιας ποινής, παρά όταν επισείεται η αυστηρότητα αβέβαιης τιμωρίας. Η βεβαιότητα, άλλωστε, μιας μικρής ποινής ενεργεί, αποτρεπτικά, πιο πολύ από μία μεγάλη ποινή, όταν αυτή θεωρείται μόνο πιθανή.
Είμαι βέβαιος, ότι οι αρχές αυτές είναι γνωστές στους κύκλους της πολιτικής και δικαστικής εξουσίας, αφού πολλές χώρες έχουν αναθεωρήσει την ποινική τους νομοθεσία προς το ανθρωπινότερο. Αυτό το διαπιστώνουμε, όταν μιλάμε για τη χώρα μας, και στην ποινή της ισόβιας κάθειρξης, η οποία, ενώ αποτελεί μια σκληρή και συνηθισμένη τιμωρία, πολύ σπάνια, υλοποιείται στην πράξη. Και αυτό, γιατί υπεισέρχονται, κάθε φορά, διάφορα ελαφρυντικά και υποκατάστατα ποινής, που επηρεάζουν τη διάρκειά της και, στην ουσία, την καθιστούν ανενεργή. Αναρωτιούνται, μάλιστα, πολλοί προς τι η ύπαρξή της, αφού, εν πολλοίς, δεν εφαρμόζεται.
Είναι γνωστό, ακόμα, ότι δικαστικοί φάκελοι συσσωρεύονται στα συρτάρια και στα ράφια γραφείων δικαστικών λειτουργών και κινδυνεύουν να ξεχασθούν ή να παραγραφούν τα αδικήματά τους, αφού ορισμένες δικαστικές υποθέσεις εκδικάζονται με καθυστέρηση ετών. Έτσι, όμως, πάει περίπατο η αμεσότητα παρέμβασης της Δικαιοσύνης, προκειμένου αυτή να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα, και, γι’ αυτό, τα ερωτήματα πληθαίνουν.
Αυτόσυμβαίνει, γιατί, ως γνωστόν, εξακολουθούν να ανθούν στον τόπο μας η γραφειοκρατία και η πολυνομία, η έλλειψη προσωπικού και η αδυναμία εκμετάλλευσης της νέας τεχνολογίας, που καθιστούν δύσκολο το έργο των δικαστών και εμποδίζουν την άμεση και γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Συντελεί σ’ αυτό και το γεγονός, ότι το πολιτικό μας σύστημα, επηρεασμένο και δέσμιο, καθώς είναι, στις ιδεοληψίες του, δε λέει να βρει κοινό βηματισμό για την αντιμετώπιση έκνομων καταστάσεων, πόσο μάλλον όταν και ορισμένοι δικαστές αδυνατούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και, θέλοντας ή μη, παίζουν το παιχνίδι του. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες η βία και η εγκληματικότητα συνεχίζει να οργιάζει στον τόπο μας και να παράγει τόσες υποθέσεις, τις οποίες η Δικαιοσύνη δεν προλαβαίνει να τις ξεδιαλύνει, έγκαιρα, και να αποδώσει το δίκαιο.
Δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την κατάσταση αυτή και οι ίδιοι οι πολίτες, οι οποίοι συνηθίζουν να τα περιμένουν όλα απ’ την Πολιτεία και πορεύονται, συνήθως, ακολουθώντας το δόγμα, ότι για όλα φταίνε μόνο οι άλλοι και καθόλου οι ίδιοι. Παρασύρονται, λοιπόν, απ’ τα κηρύγματα φανατισμού και μισαλλοδοξίας, και αντί να ακολουθούν, τουλάχιστον, τη συνταγή, που λέει να μην κάνεις στους άλλους, ό,τι δεν θέλεις να κάνουν οι άλλοι σε σένα, γίνονται νεροκουβαλητές των κομμάτων χάριν βολέματος και δε συμβάλλουν με τον τρόπο τους στον περιορισμό της παραβατικότητας και στη διευκόλυνση του έργου της Δικαιοσύνης. Αλλά και πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί, αν κρίνει κανείς απ’ τη συμπεριφορά τους, αγνοούν τις αρχές του Μπεκαρία και δεν τις εφαρμόζουν. Γι’ αυτό, η προσέγγιση και η επαφή με τα παιδιά, όταν αυτά παραφέρονται, δεν είναι η ενδεδειγμένη και δυσκολεύονται στην άσκηση του ρόλου τους.
Ως εκ τούτου, για να βελτιωθεί το σωφρονιστικό μας σύστημα και να ηρεμήσει η κοινωνία μας, δεν αρκεί η σκλήρυνση των ποινών, αλλά πρέπει, εδώ και τώρα, να γίνουν πολύ περισσότερα.
Από τον Κώστα Γιαννούλα
