πτυχές της επαγγελματικής ζωής στον Νομό Λάρισας κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Δε θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι από την καταγραφή της επαγγελματικής ιδιότητας των αναφερομένων στις συμβολαιογραφικές πράξεις που συνέταξε ο Ροδόπουλος, ο μελετητής μπορεί να διαμορφώσει σε ικανοποιητικό βαθμό το πανόραμα των επαγγελμάτων της παλιάς εκείνης εποχής, τα περισσότερα από τα οποία σήμερα έχουν χαθεί.
Ανάμεσα στα πιο χαρακτηριστικά επαγγέλματα της εποχής που δεν επιζούν πια, είναι αυτά του αμαξηλάτη, του καραγωγέα, του καροποιού, του πεταλωτή, του ψαθοποιού, του υδροφόρου, του ομβρελοποιού, του σανδαλοποιού, του τροχιστή, του μεταξοκλάστη (sic) (μάλλον ασχολούνταν με την παραγωγή μεταξωτών υφασμάτων από την εκτροφή μεταξοσκώληκα), του αμπατζή (κατασκεύαζε ή πωλούσε χοντρά μάλλινα υφάσματα από τσόχα, τους γνωστούς κατά την οθωμανική περίοδο, αμπάδες), του τσαρουχά.
Πριν αναφερθούμε στο έργο κάποιων από τους παραπάνω επαγγελματίες, αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή εκείνη δεν έλειψαν επαγγέλματα που αναφέρονταν στην κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών όπως αυτά του μανάβη, του οπωροπώλη (κατά κανόνα πλανόδιων), του παντοπώλη, του αρτοποιού, του φιστικοπώλη, του κρεοπώλη, του ιχθυοπώλη, του γαλακτοπώλη, του καφεπώλη, του καφετζή, άλλα που σχετίζονταν με την καλλιέργεια της γης (γεωργού, κτηματία), με οικοδομική και άλλη δραστηριότητα, εξωραϊσμό κτιρίων και αυλών (κτίστη, σιδηρουργού, μαραγκού, κεραμοποιού, εργολάβου, σοβατζή, κηπουρού), υπηρεσίες ανδρικού και γυναικείου καλλωπισμού (κουρέα, ωρολογοποιού, ράφτη/ράφτρας) αλλά και με την τήρηση της έννομης τάξης (ενωμοτάρχη, αστυφύλακα) και τη λειτουργία της δικαιοσύνης (δικηγόρου, δικαστικού κλητήρα).
Βέβαια, στη λειτουργία της τοπικής οικονομίας, σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζε η παρουσία εμπόρων και εργατών, ενώ την ψυχαγωγία των κατοίκων της περιοχής και την αισθητική τους καλλιέργεια εξασφάλιζαν μουσικοί (μάλλον πλανόδιοι, λ.χ. οι γνωστοί λατερνατζήδες) και ζωγράφοι, επαγγέλματα που αναφέρονται λιγότερο συχνά στις συμβολαιογραφικές πράξεις του Ροδόπουλου.
Η εικόνα των επαγγελμάτων που αναδεικνύεται μέσα από το αρχείο Ροδόπουλου συμπληρώνεται από ανάλογο φωτογραφικό υλικό που φυλάσσεται από το 1973 στο Τμήμα Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, μέρος του οποίου έχει δει αρκετές φορές κατά το παρελθόν το φως της δημοσιότητας. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι πολλά από τα επαγγέλματα που αναφέρονται σε έγγραφα της δεκαετίας του 1900 και λίγο νωρίτερα που απόκεινται στο Αρχείο Ροδόπουλου διατηρήθηκαν με βάση τις μαρτυρίες των φωτογραφικών αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και στην Ελλάδα των δεκαετιών του 1950 και 1960.
Η εικόνα του πλανόδιου μανάβη, για παράδειγμα, που μετέφερε σε μεγάλα ψάθινα καλάθια προσαρμοσμένα στη ράχη ενός αποκαμωμένου αλόγου την πραμάτεια του, ενδεχομένως να σημάδευσε τη μνήμη παλιότερων γενιών, που ίσως δεν βρίσκονται στη ζωή. Χαρακτηριστική είναι, εξάλλου, η φωτογραφία που απαθανάτισε με τον φακό της η Βούλα Παπαϊωάννου, στην οποία απεικονίζονταν υπαίθριοι πωλητές γάλων στη Θεσσαλονίκη του 1950.
Ο δε υδροφόρος που μνημονεύεται σε αρκετά έγγραφα του Αρχείου Ροδόπουλου μάλλον προσέγγιζε στον γνωστό νερουλά των δεκαετιών 1950 και 1960, που επιχωρίαζε σε διάφορες περιοχές της ηπειρωτικής και κυρίως της νησιωτικής Ελλάδας, καθώς η τελευταία αντιμετώπιζε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα ύδρευσης. Ο ψαθοποιός πάλι που καταγράφεται σε έγγραφα του συμβολαιογράφου Ροδόπουλου παραπέμπει στους γνωστούς καλαθοπλέκτες που απαθανάτισε η Nelly’s στη δεκαετία του 1930.
Αναφορικά με τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά στις αρχές του 20ού αιώνα, η αναφορά τόσων πολλών σχετικών επαγγελματικών όρων (αμαξηλάτη, καροποιού, καραγωγέα, πεταλωτή, κ.ά.) υποδείκνυε τη χρήση του αλόγου ως του πλέον συνηθισμένου και αξιόπιστου μεταφορικού μέσου ανθρώπων και εμπορευμάτων. Επίσης, ο όρος «τσαρουχάς» υποδήλωνε τη συνηθέστερη μορφή υποδημάτων των ανθρώπων του κάμπου.
Είναι γεγονός ότι πολλά από τα επαγγέλματα που καταγράφηκαν στο πλαίσιο του παρόντος σημειώματος είναι παντελώς άγνωστα ή προκαλούν ακόμη και τη θυμηδία των νεότερων γενιών, που έχουν γαλουχηθεί ακολουθώντας τα τεχνολογικά άλματα της εποχής μας και τις αλλαγές που έχουν επιφέρει στο χώρο των επαγγελμάτων. Η απουσία εικόνων και προσλαμβανουσών από το παρελθόν είναι φανερή στις γενιές αυτές, με αποτέλεσμα να φαντάζει στα μάτια τους μακρινό... ή «εξωτικό».
Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι η μνεία των επαγγελμάτων αυτών, εκτός από τη γλυκιά νοσταλγία που ενδεχομένως να προκαλεί στους παλαιότερους, όσους βρίσκονται στη ζωή, αποτελεί υπόμνηση μιας Ελλάδας φτωχής αλλά έντιμης, που αγωνιζόταν να ξεφύγει από την εξαθλίωση και την υπανάπτυξη.
Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.
