οργανωμένο κίνημα στην περιοχή τους. Ίσως γιατί η Φιλική Εταιρεία δεν τους είχε προετοιμάσει για τον Αγώνα. Αρκετοί όμως από αυτούς, δέχτηκαν με προθυμία την πρόσκληση που απηύθυνε ο επαναστάτης της Χαλκιδικής Εμμανουήλ Παπάς και πήραν μέρος στην επανάσταση που ξέσπασε στον Πολύγυρο στις 16-3-1821.
Ύστερα από έναν χρόνο σχεδόν στις αρχές του Μάρτη 1822 εκδηλώθηκε η επανάσταση σε δύο μέτωπα, στην Καρυά και στον Κολινδρό Πιερίας. Στην Καρυά Ολύμπου, οι Καρυώτες Δήμος και Γιώργος Τζαχείλας με τη βοήθεια του Λιβαδιώτη κλεφταρματολού Γιάννη Δαμαλή, αιφνιδίασαν και διέλυσαν τη στρατιωτική φρουρά που φύλαγε τους στρατιωτικούς φούρνους που τροφοδοτούσαν με ψωμί τον τουρκικό στρατό από τα Σέρβια και την Ελασσόνα , μέχρι το Λιτόχωρο.
Στις 8-3-1822 άρχισαν και οι εχθροπραξίες στον Κολινδρό. Παρά τις πρώτες επιτυχίες, η αριθμητική υπεροχή των Τούρκων ήταν καταλυτική. Στη μάχη της Καστανιάς, τα παλικάρια του Διαμαντή Νικολάου έπαθαν πανωλεθρία. Παράλληλα οι Τούρκοι που στρατοπέδευαν στο Λιβάδι, επιτίθενται εναντίον του Γούλα Δράσκου και του Τόλια Λάζου που κατείχαν τον Κοκκινοπλό. Ύστερα από σκληρές αλλά σύντομες συγκρούσεις, το κίνημα έσβησε στις αρχές του Απρίλη. Έναν μήνα κράτησε η επανάσταση. Οι Τούρκοι εγκατέστησαν μόνιμα, σε όλες τις παρολύμπιες περιοχές, τεράστιες δυνάμεις που τις απέσπασαν από άλλες περιοχές της επαναστατημένης Ελλάδας.
Μετά την αποτυχία της, οι καπεταναίοι και τα παλικάρια τους, αφού πήραν τις οικογένειες και τους στενούς τους συγγενείς από τα χωριά τους, προκειμένου να τους προφυλάξουν από τις τουρκικές αντεκδικήσεις, τους μετέφεραν στις Σποράδες και σε άλλα νησιά.
Οι οπλοφόροι Ολύμπιοι, μακριά από τον τόπο τους, έχουν διμέτωπο αγώνα. Αγώνα εναντίον των Τούρκων και αγώνα για την επιβίωση των οικογενειών τους που λιμοκτονούν πρόσφυγες στα νησιά και αντιμετωπίζουν την ένδεια και την έχθρα του ντόπιου πληθυσμού. Αγωνιούν και για την τύχη της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Τους αγώνες και τις αγωνίες εκείνων των πολεμιστών τις ζει κανείς μελετώντας τα «Αρχεία της Εθνικής Παλιγγενεσίας 1821-1832»
Ενδεικτικά παραθέτω δύο παραγράφους:
10. Δ’ Εθνική Συνέλευση.
Ερώτημα για τον Όλυμπο. σ. 264-265
«Οι Ολύμπιοι έλαβον τα όπλα περί τα τέλη Μαρτίου του 1822. Ενώθησαν με τους κατοίκους εν συνεχεία της Ναούσης και συνεμέθεξαν της τύχης των. Κατοικήσαντες μετά ταύτα εις τας νήσους Σκιάθον, Σκόπελον, κλπ, δεν έπαυσαν να πολεμούν ενεργώς τους Τούρκους. Ο πόλεμος ούτος, δεν έπαυσεν έως τας αρχάς του παρόντος έτους, ότε η Κυβέρνησις τους υποχρέωσε και ήλθον εις το στρατόπεδον των Μεγάρων, ίνα μη ποτέ οι αριστεύσαντες στους πολέμους αναγκασθώσι υπό της ενδείας να πορισθώσι τα προς το ζείν εκ της πειρατείας».
6. O Έπαρχος Άνδρου προς το Μινιστέριο Εσωτερικών 25.2.1823
Πληροφορεί ότι οι Ψαριανοί με επτακόσιους Ολύμπιους έκαναν απόβαση «επί της νήσου Λήμνου, διεγείροντες κατά των τυράννων άπαντας τους εκεί κατοίκους».Για τη συμβολή των Καπεταναίων του Ολύμπου και της Μακεδονίας στην Επανάσταση του ‘21, γράφει ο Χριστόφορος Περραιβός: «Και οι καπεταναίοι της Θεσσαλίας και Μακεδονίας, Δήμος και Γιώργος Τζαχείλας, Διαμαντής Ολύμπιος, Καρατάσος, Γάτζος Λαζαίοι, Θαν. Βλαχάβας Ζιάκας, Μπασδέκης (…) και άλλοι διάφοροι, καίτοι ακατήχητοι και μακράν αλλήλων απέχοντες, εάν δεν ανθίσταντο εις την λυσσώδη ορμήν των Τούρκων, πολλάς εκ των επαρχιών αυτών έμελλον να θυσιάσωσι και αιχμαλωτίσωσιν απανθρώπως. Πολλάκις αναχαίτισαν την προχώρησιν των. Διάφοροι μάλιστα εξ αυτών βλέποντες την Ελλάδα καταπονουμένην εκ των πολυαρίθμων στρατευμάτων, έδραμον εις υπεράσπισίν της, δηλ. εις Τρίκερα, Σκιάθον, Εύβοιαν, Αταλάντην, Θήβα, Θερμοπύλας και διάφορα άλλα μέρη όπου εσυγκρότησαν σημαντικάς μάχας.
Η συμβολή των κλεφταρματολών του Ολύμπου στην απελευθέρωση της πατρίδας μας ήταν τεράστια. Οι ιστορικοί όμως αγνόησαν τους Ολύμπιους αγωνιστές και την προσφορά τους.
Διαβάζουμε στο «Δοκίμιον ιστορικόν της ελληνικής επαναστάσεως» του Φιλίμωνα [1861]: «Η επανάσταση στη βόρειο Ελλάδα δεν τράβηξε το ενδιαφέρον των ιστορικών όσο της άξιζε». Και ο Γ. Βλαχογιάννης στα αρχεία της νεώτερης ελληνικής ιστορίας: «Η επανάσταση στον Όλυμπο, μας ήταν πολύ λίγο γνωστή αν όχι εντελώς άγνωστη. Η σοβαρότητα αυτής δεν πρέπει να κριθεί από τη χρονική διάρκεια και την ένταση των πολεμικών επιχειρήσεων. Βοήθησε πολύ στην Επανάσταση του ’21 γιατί έλαβε χρόνο να οργανωθεί».
