Ηπείρου (...). Διάφορες αιτίες, λοιμοί, διώξεις, αναζήτηση καλύτερης τύχης κ.λπ., προκάλεσαν τις μετακινήσεις των λαών από την Ήπειρο προς τον Όλυμπο και τη Μακεδονία, όπως βέβαια και από τον Όλυμπο και τη Θεσσαλία προς διάφορες άλλες κατευθύνσεις. Είναι λογικό, λοιπόν, στη μετακίνηση αυτή μερικές οικογένειες να έχουν εγκατασταθεί στον Κοκκινοπλό (...)».
Τους πρώτους αιώνες της οθωμανικής κατοχής, αναφέρονται μετακινήσεις λίγων οικογενειών, με τη φροντίδα του οθωμανού τιμαριούχου, ο οποίος ενδιαφερόταν να αυξηθεί ο αριθμός των καλλιεργητών του τιμαρίου του και η πρόσοδος την οποία αυτός δικαιούνταν να λάβει.
Η αρχαιότερη μνεία του τοπωνυμίου Κοκκινοπλός ανάγεται στο έτος 1521. Η αναφορά του περιλαμβάνεται στην απογραφή των Οθωμανών του 1521 και είναι πολύ διαφωτιστική. Ο απογραφέας αυτού του έτους, μετά την καταγραφή του ονόματος κάθε οικισμού, συμβουλευόταν την προηγούμενη απογραφή του 1506 και εφόσον ένας οικισμός δεν συμπεριλαμβανόταν σ’ αυτήν σημείωνε δίπλα στο όνομά του «haric ez defter» (εκτός του προηγούμενου απογραφικού δεφτερίου).
Στην απογραφή, λοιπόν, του 1521, στη στήλη του Κοκκινοπλού, ο απογραφέας πρόσθεσε το «haric ez defter», απόδειξη ότι ο οικισμός είχε ιδρυθεί μετά το 1506 και πριν από το 1521. Με κάποια επιφύλαξη, μπορούμε να προσδιορίσουμε την ίδρυσή του γύρω στο έτος 1515, οπότε η ίδρυσή του τον 12ο αι. δεν είναι πιθανή, καθώς μάλιστα δεν υπάρχει καμία τεκμηρίωση.
Ως προς την προέλευση των Κοκκινοπλιτών, η παράδοση έχει σχέση με την πραγματικότητα, όσον αφορά τους πρώτους οικιστές του 1515. Ο Οθωμανός απογραφέας προσδιόρισε τον οικισμό ως Kokinoplo Arnavudan derbend, δηλαδή Αρβανίτικος Κοκκινοπλός, δερβένι.
Ο γεωγραφικός προσδιορισμός αρβανίτικος δεν πρέπει να μας ξενίζει, διότι ο όρος Ήπειρος ήταν άγνωστος για τους Οθωμανούς. Με αυτόν προσδιόριζαν την Αλβανία και την Ήπειρο. Ο τιμαριούχος της περιοχής, προκειμένου να εξασφαλίζει την ελεύθερη επικοινωνία από την περιοχή της Ελασσόνας προς την Πιερία, έπρεπε να ελέγχει την κοντινή διάβαση (δερβένι). Για τον σκοπό αυτόν, έφερε και εγκατέστησε στην περιοχή αυτή του Ολύμπου βλαχόφωνους Ηπειρώτες. Το 1521 ζούσαν στον οικισμό 9 οικογένειες, γύρω στα 45 άτομα. Οι 9 οικογενειάρχες είχαν ως έργο τη φύλαξη της διάβασης, του δερβενίου, για την απρόσκοπτη κυκλοφορία των χωρικών. Για τον λόγο αυτόν η φορολογία τους είναι μειωμένη, σε σχέση με τη φορολογία των γειτονικών οικισμών.
Το καθεστώς του δερβενίου, δηλαδή των φορολογικών προνομίων, διατηρήθηκε τουλάχιστο για μισό αιώνα, όπως προκύπτει από την τελευταία γνωστή απογραφή των Οθωμανών του έτους 1570. Σ’ αυτήν αναφέρεται ότι στον οικισμό ζούσαν 68 πλήρεις οικογένειες, 7 οικογένειες χηρών γυναικών και 14 ενήλικοι άγαμοι (άνω των 14 ετών), δηλαδή γύρω στα 380 άτομα, τα οποία απέδωσαν στον τιμαριούχο, ως πρόσοδο, 4.100 άσπρα, ενώ οι 90 κάτοικοι της Κλεισούρα Ελασσόνας απέδωσαν ως πρόσοδο 5.514 άσπρα.
Η ετυμολογία του τοπωνυμίου Κοκκινοπλός (από τον κόκκινο πηλό), είναι ορθή. Στον θεσσαλικό χώρο έχω εντοπίσει, στα βιβλία τα οποία έχω στη βιβλιοθήκη μου, πολλά συγγενικά τοπωνύμια με τη μορφή Κοκκινοπήλι – Κοκκινοπήλια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Βασίλης Δ. Καϊμακάμης, Οι Ελληνόβλαχοι (Κουτσόβλαχοι). Κοκκινοπλός. Το βλαχοχώρι του Ολύμπου, Θεσσαλονίκη 1984.
2) Δρ Βασίλης Κ. Σπανός, «Οι οικισμοί της επαρχίας Ελασσόνας στο οθωμανικό κατάστιχο TD 101 του 1521», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 74 (2018) 3-16.
3) Dr Levent Kayapinar – Dr Ayse Kayapinar, «Η Ελασσόνα και 25 οικισμοί της στην απογραφή των Οθωμανών του 1570, T.D 695», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 77 (2020) 49-52.
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
www.thessaliko.gr
