Από τον Θρασύβουλο Καβασίδη
Στο α’ μέρος του επετειακού αυτού ιστορήματος αναφερθήκαμε στα πριν, τα κατά, αλλά και τα μετά την 15η Ιουλίου 1965 γεγονότα. Στο παρόν β’ μέρος θα αναφερθούμε αντιστοίχως στα γεγονότα της 15ης Ιουλίου 1974. Και στα δύο αυτά γεγονότα πρωταγωνίστησαν οι ίδιες δυνάμεις, με εξαίρεση στη δεύτερη τα Ανάκτορα, λόγω της κατά την 1η Ιουνίου 1973 κατάργησης της μοναρχίας, η οποία επικυρώθηκε από τη Χούντα με το «δημοψήφισμα» που διενήργησε στις 29 Ιουλίου 1973.
Η Κυπριακή Δημοκρατία γεννήθηκε με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, που υπογράφηκαν στις 20 και δημοσιεύθηκαν στις 23 Φεβρουαρίου 1959, αφού είχε προηγηθεί πενταμερής διάσκεψη στο Λονδίνο, στην οποία μετείχαν η Ελλάδα, η Τουρκία, η Μ. Βρετανία, η Ελληνοκυπριακή και η Τουρκοκυπριακή πλευρά.
Οι Συμφωνίες αυτές προέβλεπαν τη δημιουργία της ανεξάρτητης δημοκρατίας της Κύπρου με προεδρικό σύστημα, Πρόεδρο Έλληνα και αντιπρόεδρο Τούρκο που θα εκλέγονται χωριστά από κάθε κοινότητα για 5 χρόνια. Η Μ. Βρετανία, η Ελλάδα και η Τουρκία εγγυώνται την ανεξαρτησία, την ακεραιότητα και την ασφάλεια της Κύπρου και έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν από κοινού ή καθεμιά χωριστά όταν απειλείται η ανεξαρτησία της. Η Κύπρος θα διατηρεί στρατό από 2.000 άνδρες – 60% Ελληνοκύπριους και 40% Τουρκοκύπριους, καθώς και Σώματα Ασφαλείας από 2.000 άνδρες – 70% και 30% αντίστοιχα. Επίσημες γλώσσες του Κυπριακού Κράτους είναι η Ελληνική και η Τουρκική.
Μετά την υπογραφή των πιο πάνω Συμφωνιών ο πρωθυπουργός Κων/νος Καραμανλής δήλωσε την 11η.02.1959 στο αεροδρόμιο του Ελληνικού: «Η ημέρα αυτή ανήκει εις τας ευτεχεστέρας της ζωής μου και θα αποτελέση σταθμόν εις την ιστορίαν της Κύπρου». Αντίθετα ο Μακάριος διατηρούσε ορισμένες επιφυλάξεις. Όμως, κατά τη συζήτηση των Συμφωνιών που διεξήχθη στην Ελληνική Βουλή κόμματα και απλοί βουλευτές της Αντιπολίτευσης είχαν σφοδρές αντιρρήσεις. Σταχυολογούμε λίγες απ’ αυτές: Ο Σοφ. Βενιζέλος τόνισε: «Δεν θέλω να είμαι μάντις κακών. Προβλέπω όμως ότι αι υπογραφείσαι συμφωνίαι δεν είναι βιώσιμοι και πρέπει να ανατραπούν. Άλλως, πολύ φοβούμαι ότι θα θρηνήσωμεν νέας εθνικάς συμφοράς». Ο εκπρόσωπος της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού τις χαρακτήρισε «πολυπλοκώτατον και διαβολικόν σύστημα» και «Ανταλκίδειον ειρήνην».
[Παρέκβαση: Πρόκειται για την ειρήνη – που ο Πλάτων χαρακτήρισε «επαίσχυντο έργο» - την οποία συνήψε το 387 π.Χ. στα Σούσα ο Σπαρτιάτης στρατηγός Ανταλκίδας (; - 367 π.Χ.) με τον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, με την οποία αναγνωριζόταν η περσική κυριαρχία στις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας και στην Κύπρο, ενώ οι πόλεις της κυρίως Ελλάδας κηρύσσονταν αυτόνομες, χωρίς δικαίωμα να ενώνονται σε συμμαχία].
Ο Ηλία Τσιριμώκος, Πρόεδρος της «Δημοκρατικής Ενώσεως» τόνισε: «Αυτό το Κράτος (…) είναι μια πυριτιδαποθήκη και διά την Ελλάδα και διά την Τουρκίαν και διά την Μέση Ανατολήν (…) δημιουργήσαμεν ένα Κυπριακόν ζήτημα του οποίου τας συνεπείας θα ίδωμεν εις το μέλλον, ίσως πολύ συντομώτερον από ό,τι φοβούμεθα». Ο Σπ. Μαρκεζίνης υποστήριξε: «Εάν επρόκειτο να φύγουν οι Άγγλοι, διά να έλθουν οι Τούρκοι, εγώ τουλάχιστον προτιμώ να παραμείνουν οι Άγγλοι». Ο Στεφ. Στεφανόπουλος αμφέβαλλε αν «θα ημπορέσει ποτέ μια τοιαύτη πολιτεία να ορθοποδήσει (…) η πολιτεία αυτή θα μεταβληθή εις πυριτιδαποθήκην η οποία θα αναφλέξη την Κύπρον και ίσως παρασύρει, ως μη όφειλε και την Ελλάδα».
Τις συμφωνίες επέκριναν και οι Γ. Παπανδρέου, Γ. Μαύρος, Μιχ. Κύρκος, Κομν. Πυρομάγλου και Ηλίας Μπρεδήμας, βουλευτής της «Δημοκρατικής Ενώσεως». Ο τελευταίος είπε ότι ο «μεγάλος ένοχος για ό,τι έχει συμβεί είναι παράγων έξω του Κοινοβουλίου ευρισκόμενος, ο οποίος κινείται παρασκηνιακώς, τα πάντα εποπτεύων και κινών τα πάντα…» εννοώντας το Βασιλιά Παύλο. Προκλήθηκε πανδαιμόνιο μέσα στη Βουλή. Οι βουλευτές της EPE, με επικεφαλής τον αντιπρόεδρο Παν. Κανελλόπουλο, διαμαρτυρήθηκαν έντονα, ενώ ο βουλευτής της ΕΡΕ του Ν. Κιλκίς Κων. Παπαδόπουλος εκσφενδόνισε ένα ποτήρι κατά του Μπρεδήμα και τον τραυμάτισε σοβαρά στο κεφάλι, γι’ αυτό και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο. Σημειώνεται ότι ο δράστης είχε κατηγορηθεί πολλές φορές ως δωσίλογος, ιδιαίτερα από τον συντοπίτη του Δημοσθένη Παπαδόπουλο, βουλευτή της ΕΚ, γιατί είχε φορέσει τη στολή του Γερμανού στρατιώτη κατά την Κατοχή, υπηρετώντας τα χιτλερικά στρατεύματα.
Οι φόβοι που εκφράσθηκαν για τις Συμφωνίες δεν άργησαν να επαληθευθούν. Στις 21 Δεκεμβρίου 1963 πραγματοποιούνται συμπλοκές μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στη Λευκωσία, οι οποίες κορυφώνονται ανήμερα των Χριστουγέννων, γι’ αυτό παρεμβαίνουν οι Βρετανοί και χαράσσεται η «πράσινη γραμμή» στην πόλη, ενώ στις 15 Ιανουαρίου 1964 αρχίζει πενταμερής διάσκεψη στο Λονδίνο, που διαλύεται στις 10 Φεβρουαρίου. Τον Μάρτιο γίνονται φονικές μάχες στην Πάφο και αποστέλλεται ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ. Τον Απρίλιο η Κυβέρνηση Παπανδρέου αρχίζει την αποστολή στρατευμάτων από την Ελλάδα, ενώ οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Τον Ιούνιο ο Γ. Γρίβας μεταβαίνει κρυφά στην Κύπρο και τίθεται επικεφαλής της ΕΟΚΑ Β! Τον Αύγουστο του 1964 υπάρχει στην Κύπρο μια Μεραρχία Στρατού, με δύναμη πυρός ολοκλήρου Σώματος Στρατού όταν γίνονται μάχες στην περιοχή Τυλληρίας. Η τουρκική αεροπορία επεμβαίνει, βομβαρδίζοντας πόλεις και χωριά, ενώ συγχρόνως προκαλούνται βιαιότητες σε Άγκυρα και Σμύρνη κατά Ελλήνων.
Ακολουθεί η απόρριψη από τον Γ. Παπανδρέου του Σχεδίου Ατσεσον το οποίο προέβλεπε α) την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με παραχώρηση μιας στρατιωτικής βάσης στην Τουρκία για 30 ή 50 χρόνια, β) το σχηματισμό δύο καντονίων υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση και παραχώρηση του Καστελόριζου στην Τουρκία και γ) την πληρωμή αποζημιώσεων στους Τουρκοκύπριους που θα έφευγαν από την Κύπρο. Ο εκβιασμός εδώ ήταν προφανής. Ή δέχεσθε το σχέδιο της ουσιαστικής διχοτόμησης ή οι Τούρκοι πραγματοποιούν στρατιωτικά και de facto τη διχοτόμηση και την παράδοση της Κύπρου στο ΝΑΤΟ!
[Παρέκβαση: Στο στόχαστρο της Τουρκίας ήταν ανέκαθεν το Καστελόριζο και σ’ αυτό «βοηθούσαν» και οι ΗΠΑ. Σήμερα γίνεται κατανοητικό το γιατί: έχει σχέση με την ελληνική ΑΟΖ].
Οι Αμερικανοί στα πρόσωπα των αρχηγών της Χούντας των Αθηνών βρήκαν την ευκαιρία να επιτύχουν τη λύση του Κυπριακού. Με αφορμή τη μεγάλη κρίση που ξέσπασε στην Κύπρο το φθινόπωρο του 1967, υπέβαλαν την ιδέα στον Παπαδόπουλο να επιζητήσει την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα έναντι ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία, τα οποία θα καθορίζονταν με διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα και υπό την αιγίδα φυσικά της αμερικανικής διπλωματίας. Οι Αμερικανοί με τον τρόπο αυτό επεδίωκαν να στρέψουν το καθεστώς της Χούντας εναντίον του Μακαρίου, τον οποίο ήθελε να εκμηδενίσει το Στέιτ Ντιπάρμεντ, οι δε Τούρκοι αξίωσαν ανταλλάγματα επί της Κύπρου τα οποία θα έθεταν τη μεγαλόνησο υπό τον πλήρη έλεγχό τους.
Η Χούντα επεδίωξε να συναντηθεί με τους Τούρκους στον Έβρο στις 9 Σεπτεμβρίου 1967. Οι Τούρκοι απέρριψαν τη λύση της Ένωσης παρότι τα ανταλλάγματα που τους πρόσφεραν ήταν βαρύτατα για την Κύπρο. Ο λαός της Κύπρου, έχοντας τις διαβεβαιώσεις της Χούντας ότι επίκειται η Ένωση, ξεσηκώθηκαν και τότε ο Γρίβας, σε συνεννόηση με τον Παπαδόπουλο, βρήκε την ευκαιρία να παραμερίσουν τον Μακάριο και προκάλεσε μια αιματηρότατη επίθεση ελληνικών δυνάμεων εναντίον Τουρκοκυπρίων στην περιοχή Κοφινού και Αγίων Θεοδώρων και παραλίγο να προκληθεί Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Για να αποτραπεί ο πόλεμος η Χούντα συμφώνησε να αποσύρει τη Μεραρχία Στρατού που είχε στείλει η Κυβέρνηση της ΕΚ το 1964! Ο Μακάριος συγκλονισμένος όταν αποχαιρετούσε τον Ελληνικό Στρατό δήλωσε ότι αυτός «αποτέλεσε επί μίαν τριετίαν και πλέον την εγγύησιν της εδαφικής ακεραιότητος της Κύπρου». Την ημέρα εκείνη – 7 Δεκεμβρίου 1967 – είχε κριθεί η μοίρα της Κύπρου! Ακολούθησε τον Μάιο του 1970 η πρώτη απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου από ανθρώπους συνδεδεμένους με τη Χούντα και υπόνοιες κατά του Γεωρκάτζη.
[Παρέκβαση: Πολύκαρπος Γεωρκάτζης (1930 – 1970) τ. Υπουργός Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου. Αγωνιστής της ΕΟΚΑ, εχθρός της Χούντας των Αθηνών. Βοήθησε τον Αλέκο Παναγούλη, αλλά κατόπιν στράφηκε κατά του Μακαρίου και υπέρ της Χούντας. Λίγες ημέρες μετά την απόπειρα κατά του Μακαρίου βρέθηκε δολοφονημένος σε ερημική τοποθεσία και υποστηρίζεται ότι δολοφονήθηκε από ανθρώπους της Χούντας προκειμένου να μην αποκαλυφθούν οι ένοχοι της απόπειρας].
Στην Αθήνα τα ξημερώματα της 25ης Νοεμβρίου 1973 εξερράγη νέο πραξικόπημα από τον Δ. Ιωαννίδη, ο οποίος διακατεχόμενος από αλαζονική μωρία «φιλοδόξησε» να λύσει το Κυπριακό ζήτημα με μια ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ο θάνατος του Γ. Γρίβα (28 Ιανουαρίου 1974), ο οποίος δρούσε με την ΕΟΚΑ Β’ στην Κύπρο κατά της διαλλακτικής πολιτικής του Μακαρίου, του έδωσε την ευκαιρία να θέσει υπό τον πλήρη έλεγχο της οργάνωσης, στον Δ. Ιωαννίδη. Η χρηματοδότηση της οργάνωσης γινόταν με χρήματα της CIA. Οργανώθηκε τότε συνωμοσία του «Πενταγώνου» των Αθηνών και της Κυπριακής Εθνοφρουράς και της ΕΟΚΑ Β’, γεγονός το οποίο ο Μακάριος κατήγγειλε με μια συνταρακτική επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Φ. Γκιζίκη. Ζήτησε την απομάκρυνση του συνωμοτών Ελλήνων αξιωματικών τους οποίους είχε στείλει η Χούντα. Λίγες ημέρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 8 π.μ. της 15ης Ιουλίου 1974 οι Ιωαννιδικοί συνωμότες εξόρμησαν κατά του Προεδρικού Μεγάρου. Το πραξικόπημα απέβλεπε στη δολοφονία του Μακαρίου. Ο Μακάριος, όμως, με τη βοήθεια των Βρετανών διασώθηκε και κατέφυγε στο Λονδίνο, η δε Χούντα διόρισε Πρόεδρο τον Ν. Σαμψών. Στις 20 Ιουλίου τουρκικές δυνάμεις, εισέβαλαν στην Κύπρο με πρόσχημα την «αποκατάσταση της νομιμότητας», σε εφαρμογή των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου (Αττίλας Ι). Κάτι που η Τουρκία δεν θα αποτολμούσε αν δεν είχε αποσυρθεί η Ελληνική Μεραρχία της Κύπρου. Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα (23 Ιουλίου 1974) στην Κύπρο ανέλαβε προσωρινός Πρόεδρος ο Γλαύκος Κληρίδης, μέχρι την επιστροφή του Μακάριου (7 Δεκεμβρίου 1974).
Στις 14 Αυγούστου, ενώ ο ΟΗΕ είχε ζητήσει την αποχώρηση του τουρκικού στρατού, η Τουρκία πραγματοποίησε δεύτερη επίθεση και κατέλαβε το 37% των εδαφών της Κύπρου (Αττίλας ΙΙ). Έτσι από το 1974 το 37% του εδάφους της μεγαλονήσου βρίσκεται υπό κατοχή, το 70% του οικονομικού δυναμικού της περιήλθε στους εισβολείς, το 40% του ελληνοκυπριακού πληθυσμού εκτοπίσθηκε, χιλιάδες πολίτες φονεύθηκαν ή τραυματίστηκαν και 1.619 άτομα είναι ακόμα αγνοούμενοι!
Βιβλιογραφία
1. Θεοδωρόπουλου Σ. «Από το Δόγμα Τρούμαν στο Δόγμα Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1976
2. Καράγιωργα Γ. «Από τον ΙΔΕΑ στη Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1975
3. Κάτρη Γ. «Η Γέννηση του Νεοφασισμού στην Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1974
4. Κοτσαρίδα Ελ. «Το Χρονικό της Κρίσεως», εκδόσεις Μαρινόπουλου, Αθήνα 1966
5. Λιναρδάτου Σπ. «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τόμοι Β-Ε, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1986.
6. Παραλίκα Δ. «ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ – ρίζες και πλοκάμια», τόμος Α’, Αθήνα 1978
7. Πασβαντίδη Χ «Ο Εφιάλτης», Αθήνα 1991
8. Ρούσσου Γ. «Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος Ζ, εκδόσεις «ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 1975
