Η Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Διά Βίου Μάθηση αποτελεί ένα πεδίο στο οποίο καταγράφεται η ανάγκη ουσιαστικής και συνολικής μεταρρύθμισης και όχι η επιλεκτική διόρθωση διαδικασιών ή εκπαιδευτικών διαδρομών.
Λόγω του πολυδιάστατου του θέματος της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης είναι «καταλυτικής σημασίας» η δομική μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα, στον επαγγελματικό προσανατολισμό, στο θεσμικό πλαίσιο συνέργειας του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα εκπαίδευσης, κατάρτισης και αγοράς εργασίας, των φορέων της κεντρικής κυβέρνησης, των διαδικασιών σχεδιασμού και εφαρμογής αξιολόγησης των πολιτικών ένταξης των νέων στην αγορά εργασίας.
Το σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης πρέπει να διαμορφωθεί έτσι ώστε να παράγει επαγγελματικά προσόντα πολλαπλών επιπέδων και να ενισχύει το ανθρώπινο δυναμικό για την ένταξή του, με υψηλές προσδοκίες, στην αγορά εργασίας.
Η αποτελεσματικότητα του συστήματος παραγωγής επαγγελματικών προσόντων είναι συνάρτηση του βαθμού σύνδεσής του με την αγορά εργασίας.
Η αγορά εργασίας, όπως όλοι οι οικονομικοί θεσμοί, λειτουργεί δυναμικά και επομένως η συνεχής παρακολούθησή της είναι δύσκολο έργο. Έτσι, για να έχει πιθανότητες επιτυχίας μια προσπάθεια σύνδεσης της προσφοράς κατάρτισης με την αγορά εργασίας, πρέπει να εφαρμοσθεί ένα μοντέλο που να αξιοποιεί εκλογικευμένα και στο πλαίσιο ενός συστήματος ανατροφοδότησης, τρεις βασικούς θεσμούς: τριμερισμό (κράτος, εργαζόμενοι, εργοδότες), μηχανισμό παρακολούθησης και στάθμισης των επαγγελματικών προσόντων και πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων.
Η Διά Βίου Μάθηση απαιτεί τη στροφή σε αξιόπιστα προγράμματα κατάρτισης με βάση τις αδυναμίες των συμμετεχόντων και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, στοχευμένα σε πληθυσμιακές ομάδες, πιστοποιημένα επαγγελματικά προγράμματα επανακατάρτισης και αναβάθμισης δεξιοτήτων και με επικύρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, όπου η αγορά εργασίας το χρειάζεται.
Στο ίδιο πλαίσιο κρίνεται απαραίτητη και η δημιουργία ενός σύγχρονου και αξιόπιστου συστήματος πιστοποίησης επαγγελματικών προσόντων. Ένα τέτοιο σύστημα προϋποθέτει την καθιέρωση εθνικών ποιοτικών προδιαγραφών (standards) κατάρτισης και την πιστοποίηση της κατάρτισης σε εθνικό επίπεδο με βάση τη διαπίστωση επάρκειας (competence-based).
Η επαναδιάταξη των εκπαιδευτικών διαδρομών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης, η σύνδεση των πολιτικών αυτών και με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για τη νεολαία, ο κεντρικός επανασχεδιασμός όλων των μορφών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με γνώμονα τόσο τον κοινό σχεδιασμό τους, όσο και την προσαρμογή τους στο διεθνοποιημένο περιβάλλον εργασίας και στην Ελληνική πραγματικότητα είναι η στοιχειώδης υποχρέωση της πολιτείας για την αποφυγή κοινωνικών κραδασμών που είναι συνδεδεμένες με τα επαγγελματικά επίπεδα και τα επαγγελματικά προσόντα και θα μπορούσε να αποτελέσει «παρακαταθήκη» για τις επόμενες γενιές.
Είναι βέβαιο ότι με βάση και την ευρωπαϊκή εμπειρία οι συντονισμένες παρεμβάσεις στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) και τη Διά Βίου Μάθηση (ΔΒΜ) θα συνδεθούν άμεσα με την αύξηση της παραγωγικότητας και της οικονομικής μεγέθυνσης και την ταυτόχρονη μείωση του ποσοστού ανεργίας και κυρίως των νέων. Οι προβλέψεις, εξάλλου, του CEDEFOP για το 2030 αναφορικά με την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση αναδεικνύουν ότι τα 2/3 των θέσεων εργασίας θα απαιτούν μεσαία και χαμηλά προσόντα, δηλαδή των επιπέδων 3, 4 και 5.
Τα χρόνια χαρακτηριστικά της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στη χώρα μας είναι η αδυναμία της κοινωνικής της καταξίωσης, η μειωμένη ελκυστικότητά της, η συνεχώς αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητά της, καθώς και η εσκεμμένη, τα τελευταία χρόνια, πολιτική επιλογή της εγκατάλειψής της, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.). Στους δείκτες ελκυστικότητας και αποτελεσματικότητας της Ε.Ε.Κ., η Ελλάδα βρίσκεται στις τρεις τελευταίες θέσεις των κρατών-μελών. Τα σημαντικότερα προβλήματα του όλου συστήματος της Ε.Ε.Κ. είναι τα ακόλουθα:
* Η έλλειψη συνάρθρωσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με το σύστημα Κατάρτισης διότι ελλείπει ο συντονισμός και ο κοινός σχεδιασμός.
* Η αδυναμία σύνδεσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με την αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα οι ειδικότητες να σχεδιάζονται χωρίς διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας και με την απουσία των κοινωνικών εταίρων.
Η παντελής απουσία συστήματος και δομών παραγωγής επαγγελματικών προσόντων επιπέδου 3.
ΙΕΚ
Για τα ΙΕΚ προβλέπονται μεταξύ των άλλων τα ακόλουθα:
1.Ίδρυση Πειραματικών Ι.Ε.Κ. και Θεματικών Ι.Ε.Κ.
2. Ιδρύεται γραφείο Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας σε κάθε Ι.Ε.Κ.
3. Ολοκλήρωση της διαπερατότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος: οι πιστοποιημένοι απόφοιτοι των Ι.Ε.Κ. αποκτούν τη δυνατότητα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, μέσω εξετάσεων που οργανώνονται από τα Πανεπιστημιακά Τμήματα συναφούς Επιστημονικού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού..
4. Πρόβλεψη αμοιβής για την πρακτική άσκηση.
5. Πρόβλεψη υποτροφιών σε καταρτιζόμενους.
6. Τα Ι.Ε.Κ. δεν έχουν σχέση με τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και καλούνται πλέον να καλύψουν το κενό μεταξύ Λυκείου και Πανεπιστημίου.
7. Προβλέπεται η επιστημονική καθοδήγηση και τεκμηρίωση που μέχρι τώρα δεν υπήρχε.
8. Ευελιξία στη δημιουργία και λειτουργία νέων ειδικοτήτων σύμφωνα με τις ανάγκες που διαπιστώνει το Κεντρικό Συμβούλιο και τα Περιφερειακά Συμβούλια.
9. Τα Ι.Ε.Κ. αποκτούν αυτονομία, μπορούν να αναπτύξουν συνεργασίες με κοινωνικούς εταίρους και φορείς της αγοράς και της εκπαίδευσης σε πολλαπλά επίπεδα τοπικά, περιφερειακά, εθνικά, ευρωπαϊκά και ενισχύεται η διοίκησή τους.
10. Θέσπιση κανόνων έτσι ώστε το σύστημα να αποκτήσει αξιοπιστία - νέοι κανονισμοί λειτουργίας.
Από τον Ευάγγελο Αθανασιάδη, πρώην διευθυντή του 2ου ΔΙΕΚ Λάρισας
