προφανές ότι έχει σχέση με την προσφώνηση «κυρά» στην αρχόντισσα της βυζαντινής περιόδου. Αναφέρω ένα παράδειγμα: Στα τέλη του 14ου ο κυρ Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος, ο τελευταίος Ελληνοσέρβος ηγεμόνας των Τρικάλων, ανέβηκε στο Μεγ. Μετέωρο και έγινε ο μοναχός Ιωάσαφ. Λόγω των ελλείψεων της μονής, ζήτησε βοήθεια από την αδελφή του «κυράν Αγγελίναν και δέσποιναν των Ιωαννίνων» και αυτή του έστειλε.
Επομένως το προσηγορικό Κυράτζα-Κυράτσα καθιερώθηκε ως βαφτιστικό όπως και το Αρχόντω. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία του βαφτιστικού περιλαμβάνεται στην αρχαιότερη πρόθεση του Μεγ. Μετεώρου, το 1520 στην περιοχή της Καρδίτσας και ακολουθεί το Πήλιο (1538). Την περίοδο 1520-1834, σε όλη τη Θεσσαλία αναφέρονται 29 Κυράτζες στην Καλαμπάκα, Καρδίτσα (9), Λάρισα, Παλαμά, Πήλιο (8), Σκιάθο, Σκόπελο (4), Τύρναβο (2).
Η Κυράτσα αναφέρεται μία φορά στη Σκόπελο (1766). Περισσότερες προτιμήσεις είχε η Κυράτζω, η οποία αναφέρεται την περίοδο 1613-19ος αι., από τη Δυτ. Θεσσαλία έως το Πήλιο, όχι όμως στις Σποράδες. Η μεγάλη προτίμηση σημειώνεται στα Τρίκαλα (42), Καρδίτσα (26), Ελασσόνα (26), Τύρναβο (24). Ακολουθούν η Καλαμπάκα (8), το Πήλιο (4), η Δεσκάτη (3) και η Λάρισα (3).
Τις περισσότερες προτιμήσεις έχει η Κυρατζού. Την περίοδο 1592-19ος αι. την πρωτιά έχουν τα Τρίκαλα (130 γυναίκες) και ακολουθούν η Λάρισα (84), ο Τύρναβος (79), η Ελασσόνα (72), ο Όλυμπος (61), η Καλαμπάκα (40) και η Καρδίτσα (40). Στις άλλες περιοχές αναφέρονται ελάχιστες.
Από τις άλλες μορφές του βαφτιστικού αναφέρονται οι εξής: α) Κυράτσα μόνο στη Σκόπελο (1766, 1 γυναίκα). β) Κυράτσω στα Τρίκαλα (1613/1614, 1850, 2 γυναίκες) και στη Λάρισα (19ος αι. 3 γυναίκες). γ) Κυρατσώ 1 στο Πήλιο (19ος αι.) και 1 στη Σκόπελο (1831). δ) Κυρατζώ 1 στην Καλαμπάκα (1771) και 14 στη Σκόπελο (1830-1834). ε) Κυρατζούλα, 2 στον Αλμυρό (1774) και 4 στη Σκιάθο (1808-1828). στ) Κυρατσού 16 στο Πήλιο (19ος αι.), 2 στη Λάρισα (1720, 19ος αι), 1 στα Τρίκαλα (1850) και 1 Αγιά (1875). ζ) Κεράτζα 3 στο Πήλιο (1658), 5 στην Καρδίτσα 1659, 1660), 1 στα Τρίκαλα (1659), 1 στη Σκιάθο (1774) και 1 στη Σκόπελο (1834). η) Κεράτζω 4 στην Καρδίτσα (1659, 1660), 1 στα Τρίκαλα (1659), 1 στους Σοφάδες (1660) και 1 στην Καλαμπάκα (18ος αι.). θ) Κεράτζου 1 στον Τύρναβο (16ος αι.) και 4 στην Καρδίτσα (1659). ι) Κερατζού 30 γυναίκες την περίοδο 1520-19ος αι. Από 1 αναφέρονται στην Αγιά (1658), Βελεστίνο (1659), Σκόπελο (1744) και Τύρναβο (1658), από 2 στους Σοφάδες (1520), Βόλο (1658, 1798), Σκιάθο (1726, 1784), Ελασσόνα (1798), 3 στην Καλαμπάκα (18ος αι.), 4 στα Τρίκαλα (1659, 18ος-19ος αι.), 5 στην Καρδίτσα (1659, 1660, 18ος αι.) και 6 στη Λάρισα (1660, 1714-1777). ια) Τζιτζιώ 2 στη Σκόπελο (1830-1834).
Ο ονοματολόγος Αθανάσιος Μπούτουρας αναφέρει τις εξής μορφές του εν λόγω βαφτιστικού: Κυράτσα-Κεράτσα, Κυράτσω Κερατσού, Κυρατσούδα. Μέχρι προσφάτως στη Δεσκάτη αναφερόταν η Κυρατσούλα. Η Κυράτσω επιβιώνει ακόμη σε πολλούς οικισμούς μας, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται πια στις προτιμήσεις των γoνέων.
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
www.thessaliko.gr
