Βοηθώντας το παιδί να αγαπήσει το σχολείο

Από την Σοφία Μαλιώρα, εκπαιδευτικός, Msc
στην ειδική αγωγή και διαπολιτισμική εκπαίδευση

Άλλη μια σχολική χρονιά έφθασε στο τέλος της! Οι τίτλοι τέλους έπεσαν για το διάβασμα και τα βιβλία τοποθετήθηκαν ευλαβικά σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης. Και φυσικά ούτε λόγος για ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, καθώς οι όποιες προσπάθειες

γίνονται από τους γονείς καταλήγουν στο κενό. Κι όμως, υπάρχει τρόπος ένα παιδί να αγαπήσει το διάβασμα και κατ’ επέκταση το βιβλίο. Αρχικά, πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά, ανεξαρτήτου ηλικίας, να συνειδητοποιήσουν ότι το διάβασμα για το σχολείο δεν έχει καμία σχέση με την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού ή εξωσχολικού βιβλίου. Η δεύτερη περίπτωση πρόκειται για διάβασμα ευχάριστο, ξεκούραστο και χαλαρό.
Κάποτε μια μητέρα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι να κάνει για να γίνει το παιδί της έξυπνο. Κι εκείνος της απάντησε να του διαβάζει βιβλία. Η μητέρα του αγοριού αναρωτήθηκε και τον ξαναρώτησε απορημένα «κι όταν τελειώσει με την ανάγνωση βιβλίων, τι να κάνει μετά;» Κι ο Αϊνστάιν απάντησε να διαβάσει κι άλλα βιβλία.
Οι ωφέλειες και τα πλεονεκτήματα της ανάγνωσης ενός βιβλίου είναι ποικίλα. Ειδικότερα, τα βιβλία μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να συζητήσουν τους φόβους και τις ανησυχίες τους, να μάθουν τις αξίες της ζωής, να επιλύουν προβλήματα της καθημερινότητας, να αποκτήσουν χόμπι, να αναπτύξουν στρατηγικές για το πώς να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις, να μάθουν για άλλες κουλτούρες και να βελτιώσουν τις σχολικές τους επιδόσεις. Εκτός των παραπάνω, το να διαβάζετε μαζί με τα παιδιά σας και να συζητάτε θέματα βιβλίων ισχυροποιεί τον δεσμό ανάμεσα σε γονιό και παιδί, εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του παιδιού, διευρύνει τις εμπειρίες και τους ορίζοντές του, και ισχυροποιεί την αντίληψη. Είτε διαβάζουν για να επιτύχουν ακαδημαϊκά, για να εξελιχθούν πνευματικά, για να δραπετεύσουν απλά από την πραγματικότητα, για να συλλέξουν πληροφορίες, για να επιλύσουν προβλήματα, για να αποκτήσουν μια καινούρια δεξιότητα, για να διαχειριστούν θέματα υγείας, για να διαχειριστούν το στρες, για να βελτιώσουν τον εαυτό τους, είτε για οποιονδήποτε άλλον λόγο, τα παιδιά που αγαπούν το διάβασμα έχουν στρατηγικές για να αντιμετωπίζουν τις αλλαγές και να διαχειριστούν τη ζωή τους για πάντα.
Οι έρευνες είναι σαφείς. Οι γονείς και οι δάσκαλοι κάνουν ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ στο αν τα παιδιά θα αγαπήσουν το διάβασμα. Οι άνθρωποι που αγαπούν το διάβασμα δεν ξέρουν απλά να διαβάζουν, ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ να διαβάζουν. Το διάβασμα γίνεται ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής τους. Όταν έχουν να αντιμετωπίσουν άγνωστες καταστάσεις, φυσικά επιλέγουν το διάβασμα για να τις αντιμετωπίσουν. Το διάβασμα είναι μια φυσική αντίδραση μέσα στην καθημερινότητα. Το διάβασμα είναι κάτι που αγαπούν να κάνουν.
Για πολλά χρόνια, οι ερευνητές πίστευαν ότι υπάρχει μια πολύ ισχυρή σχέση μεταξύ του κοινωνικό-οικονομικού επιπέδου και της αναγνωστικής επιτυχίας. Πίστευαν ότι οι γονείς που κερδίζουν περισσότερα χρήματα είναι πιο πιθανό να έχουν παιδιά που θα εξελιχθούν σε καλούς αναγνώστες, παιδιά που θα τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο και θα παίρνουν καλύτερους βαθμούς. Στην πραγματικότητα όντως υπάρχει ισχυρός δεσμός μεταξύ κοινωνικό-οικονομικού επιπέδου και αναγνωστικής ικανότητας.
Τα τελευταία 20 χρόνια, όμως, οι έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει ένας ακόμη πιο ισχυρός παράγοντας που επηρεάζει την αναγνωστική ικανότητα: Οι έρευνες δείχνουν ότι το επίπεδο γνώσης ανάγνωσης και γραφής στο οικογενειακό περιβάλλον είναι πιο σημαντικό στη γλωσσική, ακαδημαϊκή επιτυχία ενός παιδιού από το ύψος του εισοδήματος που κερδίζουν οι γονείς.
Τι σημαίνει όμως να υπάρχει καλό επίπεδο γνώσης ανάγνωσης και γραφής στο οικογενειακό περιβάλλον; Αναφέρεται κυρίως στις συνθήκες που υπάρχουν στο σπίτι και βοηθούν το παιδί να αναπτύξει την αναγνωστική του ικανότητα και την αγάπη του για τα βιβλία. Αυτές οι συνθήκες είναι:
• Γονείς που διαβάζουν βιβλία οι ίδιοι και το απολαμβάνουν.
• Γονείς που γράφουν.
• Ένα σπίτι στο οποίο υπάρχουν πολλά είδη εντύπων: εφημερίδες, περιοδικά, χάρτες, οδηγοί χρήσης, λεξικά, πολλά βιβλία κ.λπ.
* Παιδικά βιβλία (σε μέρη που να τα φτάνουν τα παιδιά).
* Συχνές επισκέψεις σε βιβλιοθήκες.
* Γονείς που διαβάζουν στα παιδιά τους.
* Χαρτιά, μολύβια, μαρκαδόροι και άλλα είδη που χρησιμοποιούμε για γράψιμο σε σημεία προσβάσιμα από τα παιδιά.
* Ένα περιβάλλον που σέβεται και ενθαρρύνει τη γλωσσική επικοινωνία και τη μάθηση των παιδιών.
Συνοψίζοντας, τα παιδιά που περιβάλλονται από ανθρώπους που αγαπούν το διάβασμα έχουν περισσότερες πιθανότητες να αγαπήσουν κι αυτά το διάβασμα. Και αυτό επιβεβαιώνεται αν λάβουμε υπ’ όψιν και τη θεωρία του Badura για τη μίμηση προτύπων.
Τα παιδιά μιμούμενα το πρότυπό τους, στην περίπτωση μας έναν γονιό που διαβάζει, θα τον μιμηθούν. Μπορεί η μίμηση να μην γίνει άμεσα, αλλά σίγουρα το παιδί θα μιμηθεί την πράξη του γονιού του. Τι το καλύτερο από το να διαβάσουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο στο παιδί για καληνύχτα και να οδηγήσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο τη σκέψη του παιδιού στη χώρα των θαυμάτων της Αλίκης ή στη Λιλιπούπολη, ή ακόμη και στη Φρουτοπιία του Ευγένιου Τριβιζά; Εξάλλου όποιος διαβάζει δεν κοιμάται ποτέ μόνος, αλλά πάντα συντροφιά με τους ήρωες ενός βιβλίου...