εκμετάλλευση των παιδιών μέσω οποιασδήποτε μορφής εργασίας που στερεί, που τους αφαιρεί το δικαίωμα από την εκπαίδευση και είναι ψυχικά, σωματικά, κοινωνικά ή ηθικά επιζήμια. Η εκμετάλλευση αυτή απαγορεύεται από τη νομοθεσία σε παγκόσμιο επίπεδο. Εξαιρέσεις περιλαμβάνουν τα παιδιά- καλλιτέχνες, τα οικογενειακά καθήκοντα και ορισμένες μορφές παιδικής εργασίας που ασκούνται από αυτόχθονες πληθυσμούς.
Η παιδική εργασία υπήρξε αρχαίος θεσμός. Κατά τη διάρκεια του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, πολλά παιδιά ηλικίας 5-14 ετών από φτωχότερες οικογένειες δούλευαν στον δυτικό κόσμο και στις αποικίες του. Αυτά τα παιδιά εργάζονταν κυρίως στη γεωργία, στα εργοστάσια, στην εξόρυξη. Σήμερα, πάνω από 246 εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο εργάζονται και δυστυχώς αυτό το φαινόμενο δεν είναι καθόλου άγνωστο στη χώρα μας. Το μέλλον γι’ αυτά τα παιδιά διαγράφεται ζοφερό, καθώς δεν τους δίνεται η δυνατότητα να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να διευρύνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, όπως επίσης και την κοινωνική τους θέση μέσα στο σχολείο. Με αυτού του είδους παιδική εργασία παραβιάζονται δύο από τα βασικότερα δικαιώματα του παιδιού: το δικαίωμα στη μόρφωση και το δικαίωμα στο παιχνίδι. Το φαινόμενο της παιδικής εργασίας παρατηρείται τόσο στις υποανάπτυκτες χώρες όσο και στις αναπτυγμένες. Αν ταξιδέψουμε ανά τον κόσμο, παντού θα δούμε παιδιά να εργάζονται ως μικροπωλητές στους δρόμους, ζητιάνοι στα φανάρια, υπηρέτες στα σπίτια, υφαντές σε αργαλειούς και εργάτες σε ορυχεία.
Παρ’ όλα αυτά το κακό δεν σταματά εδώ. Σύμφωνα με έρευνα της Unicef, η Ελλάδα κατατάσσεται στις αναπτυσσόμενες χώρες που εφαρμόζουν ελλιπή και ανεπαρκή μέτρα για την προστασία της μητρότητας και του παιδιού. Τη διατύπωση αυτή της Unicef επαληθεύουν και τα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας και τα δικαιώματα των ανήλικων εργαζομένων καταπατώνται καθότι δεν εφαρμόζεται η ελληνική νομοθεσία που αφορά στην απασχόληση των νέων.
Στην Ελλάδα παρατηρούμε παιδιά να πουλάνε χαρτομάντηλα, λουλούδια, να καθαρίζουν τζάμια αυτοκινήτων στα φανάρια των δρόμων, να μαζεύουν σίδερα από κάδους ανακύκλωσης κ.λπ... Οι περισσότεροι λυπούμαστε για την κατάστασή τους και δίνουμε χρήματα ή αγοράζουμε το προϊόν... Είναι άραγε σωστό; Τα χρήματα συντηρούν την παρουσία των παιδιών στον δρόμο και ενισχύουν το φαινόμενο της παιδικής εργασίας. Θα ήταν καλύτερο να τους προσφέρουμε κάτι πιο χρήσιμο, όπως για παράδειγμα νερό, χυμό, σάντουιτς ή ρούχα ή γάντια για προστασία όταν μαζεύουν σκουπίδια ή ακόμη βιβλία και παιχνίδια.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την κατάργηση της παιδικής εργασίας. Απαραίτητη κρίνεται η συνεργασία τοπικών κοινοτήτων, έτσι ώστε να γίνουν αντιληπτές από τους πολίτες οι βλαβερές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εργασία σε παιδιά μικρής ηλικίας. Για να ξεπεραστεί μια τέτοια δυσκολία, κρίνεται απαραίτητη η δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας για όλα τα παιδιά, η οποία θα τα καθοδηγεί να πάρουν τη θέση που τους αναλογεί στην κοινωνία ως ανθρώπινα όντα και όχι ως μηχανές, η θεσμοθέτηση αυστηρότερου νομοθετικού πλαισίου, η καταγραφή όλων των γεννήσεων, η συλλογή στοιχείων και η παρακολούθηση του φαινομένου και οι στρατηγικές πρόληψης του φαινομένου. Επιπρόσθετα, επιβάλλεται η ύπαρξη κοινωνικών προγραμμάτων για να υποστηριχτούν οικογένειες και να ενισχυθούν με ένα εναλλακτικό εισόδημα που θα αντικαθιστά την απασχόληση του παιδιού τους με απώτερο στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας. Όμως το πιο σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι το φαινόμενο της παιδικής εργασίας πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα που έχει τις ρίζες του όχι μόνο σε καταστάσεις οικονομικής ύφεσης, αλλά και σε μια ρευστή πραγματικότητα που γεννά νέα προβλήματα ή οξύνει τα ήδη υπάρχοντα.
Η σκληρή πραγματικότητα, τέλος, κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για την καθιέρωση της 12ης Ιουνίου ως Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Παιδικής Εργασίας και ειδικότερα κατά του περιορισμού της παράνομης διακίνησης παιδιών, από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας. Είναι, λοιπόν, αναγκαία η ευαισθητοποίηση του κόσμου με τη βελτίωση της πληροφόρησης και ενημέρωσης.
Από την Αθηνά – Χριστίνα Κεκελέκη, φοιτήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
