Επειδή φοβόταν μήπως τον δολοφονήσουν με δηλητήριο, δηλητηρίαζε ο ίδιος τον εαυτό του χρησιμοποιώντας σταδιακά αυξανόμενες μικρές μη θανατηφόρες δόσεις δηλητηρίου, με αποτέλεσμα να αποκτήσει ανοσία. Όταν όμως νικήθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Πομπήιο, προσπάθησε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο, αλλά επειδή δεν τα κατάφερε εξαιτίας της ανοσίας που είχε αποκτήσει, διέταξε έναν αξιωματικό του να τον σκοτώσει με ξίφος.
Από το όνομα του βασιλιά του Πόντου έχει επικρατήσει σήμερα ο όρος μιθριδατισμός και χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεταφορικά τη σταδιακή αποδοχή και εξοικείωση με καταστάσεις που πριν χαρακτηρίζονταν ως επικίνδυνες. Περιγράφει δηλαδή τη μη αντίδραση των ανθρώπων σε επικίνδυνες καταστάσεις που ξέρουν ότι είναι καταστροφικές αλλά τις αποδέχονται.
Αυτή η σταδιακή εξοικείωση με επικίνδυνες καταστάσεις δεν έρχεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος, μια συνεχής πλύση εγκεφάλου με εικόνες, ειδήσεις, πληροφορίες, ώστε το υποκείμενο να αρχίσει να θεωρεί φυσιολογικό ή ανεκτό κάτι που σε παλιότερες εποχές θα προκαλούσε αντίδραση. Τον ηγετικό ρόλο για τη δημιουργία του φαινομένου έχουν τα Μ.Μ.Ε. και κυρίως το διαδίκτυο, μέσω του οποίου με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων και των υπολογιστών, πάσης φύσεως πληροφορία είναι προσιτή σε όλους από μικρή ήδη ηλικία. Ακούγεται παράλογο, αλλά αν και ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, εντούτοις η πληθώρα πληροφοριών και η μη ικανότητά μας να φιλτράρουμε αυτές τις πληροφορίες μας έχει οδηγήσει σχεδόν σε προσωπικό και κοινωνικό αδιέξοδο.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το φαινόμενο, αρκεί να παρατηρήσουμε την ελληνική κοινωνία. Πριν λίγες δεκαετίες ο θάνατος ενός συνανθρώπου μας από ναρκωτικά ήταν από τις πρώτες ειδήσεις. Σήμερα θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό. Η βία στους αθλητικούς χώρους δεν ενοχλεί πια κανέναν. Οι ληστείες, η εγκληματικότητα είναι ενσωματωμένες στην καθημερινότητά μας. Εκείνο όμως που δείχνει ότι πάσχουμε πλέον από το φαινόμενο του μιθριδατισμού είναι η περίφημη φράση, που όλοι μας έχουμε πει κατά καιρούς: «Στην Ελλάδα ζούμε». Απλές καθημερινές παραβατικές συμπεριφορές, όπως το παρκάρισμα του αυτοκινήτου σε θέση ατόμων με ειδικές ανάγκες, ανάποδη κίνηση σε μονόδρομο, θάψιμο των σκουπιδιών στην παραλία, παραβίαση κόκκινου σηματοδότη, ατελείωτη γραφειοκρατία στις υπηρεσίες και τόσα πολλά άλλα περιστατικά, αντιμετωπίζονται ως απόλυτα φυσιολογικά και δικαιολογούνται με τη φράση: «Στην Ελλάδα ζούμε, δεν αλλάζει τίποτα». Ουσιαστικά δημιουργούμε αδιέξοδα, τόσο προσωπικά και κυρίως κοινωνικά που αναπαράγονται καθημερινά και το μόνο που κάνουμε είναι θεωρούμε ότι είναι δουλειά άλλων να τα λύσουν, βυθιζόμενοι ολοένα και περισσότερο σε έναν εθνικό ωχαδελφισμό (κατεξοχήν ελληνική λέξη).
Όλα αυτά βέβαια θεωρούνται φυσιολογικά, μέχρι «η φωτιά» να αγγίξει και εμάς. Τότε αρχίζουμε να παραπονιόμαστε, να φωνάζουμε και να διαμαρτυρόμαστε ότι όλα είναι λάθος και ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, ρίχνοντας ευθύνες σε όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό μας. Τότε ο καθημερινός ωχαελφισμός που μας χαρακτήριζε αντικαθίσταται από παράπονα και γκρίνια.
Εκείνο που επιβάλλεται να γίνει συνείδηση είναι ότι τεράστιο μερίδιο ευθύνης έχουμε εμείς οι ίδιοι για την κατάσταση που επικρατεί. Φταίμε γιατί αναπαράγουμε καθημερινές συμπεριφορές που ενώ γνωρίζουμε ότι είναι λάθος, τις κάνουμε γιατί έτσι μας εξυπηρετεί στιγμιαία. Φταίμε γιατί ανεχόμαστε από συνανθρώπους μας τέτοιες συμπεριφορές. Σημαντική θα μπορούσε να είναι η συμβολή του σχολείου στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Η ουσιαστική γνώση και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης θα επιτρέψει τη δημιουργία μια γενιάς πολιτών που θα αναγνωρίζουν και θα αντιστέκονται στο φαινόμενου του μιθριδατισμού.
Νίκος Τάχατος
φιλόλογος
