Ο λόγος για τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, για τον οποίο η ελληνική Πολιτεία καθώς και μεμονωμένοι θεσμοποιημένοι φορείς προετοιμάζουν και ανακοινώνουν ήδη από τώρα τις δράσεις τους.
Η ίδια η επέτειος δεν προσφέρεται για συγκινησιακού χαρακτήρα, πομπώδεις και φαντασμαγορικές φιέστες. Αντίθετα, αποτελεί μοναδική ευκαιρία να κατανοήσουμε τα πραγματικά γεγονότα που οδήγησαν στον ξεσηκωμό, τις ανδραγαθίες των πρωταγωνιστών αλλά και τα σφάλματά τους, τον ρόλο των ξένων και κυρίως τη θέση της Ελληνικής Επανάστασης στην παγκόσμια ιστορία. Πρωτίστως οι νέοι μας, φιλαλήθεις και φιλοπάτριδες.
Στην έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης συνετέλεσαν οι οικονομικές συνθήκες που επικράτησαν στην Ευρώπη μετά τη λήξη των ναπολεόντειων πολέμων και οδηγούσαν σταδιακά τις άλλοτε εύρωστες ελληνικές νησιωτικές κοινότητες σε οικονομικό μαρασμό. Η τάξη των εμπόρων, εξάλλου, που δραστηριοποιούνταν σε διάφορα κέντρα της Κεντρικής Ευρώπης, λειτούργησε ως καταλύτης για τις εξελίξεις, καθώς οι ίδιοι γίνονταν «μετακενωτές» των ιδεών του Διαφωτισμού και της Αμερικανικής και Γαλλικής Επανάστασης, που είχαν προηγηθεί.
Το παλιρροϊκό κύμα που σηκώθηκε προώθησε τις εξελίξεις και συμπαρέσυρε στο διάβα του προεστούς, Φαναριώτες και την Εκκλησία, που στην αρχή έδειχναν διστακτικοί να μην πω εχθρικοί, για κάποιους από αυτούς. Άλλωστε, οι δεσμοί που είχαν σφυρηλατήσει με την οθωμανική διοίκηση ήταν αρκετά ισχυροί και δεν ήταν εύκολο να παραγνωρίσουν τα συμφέροντά τους όμως το έπραξαν.
Πρωταγωνιστές του Αγώνα οι πρόμαχοι του ελεύθερου βίου, κλέφτες και αρματολοί (:είδος πολιτοφυλακής που εξασφάλιζε την ασφάλεια των περασμάτων), οι οποίοι εναλλάσσονταν ρόλους ανάλογα με το ποιος χορηγούσε τον «λουφέ» (μισθό), ενώ δεν έλειψαν οι περιπτώσεις εκείνων που για κάποια χρονικά διαστήματα «έκαναν καπάκια» και περνούσαν στις τάξεις του εχθρού.
Όλοι αυτοί, με την οικονομική αρωγή ισχυρών προκρίτων και πλοιοκτητών, συγκρότησαν έναν άτακτο στρατό και, ακολουθώντας τακτικές ανορθόδοξου πολέμου, φλεγόμενοι από την ιδέα της ελευθερίας αλλά και επιδιώκοντας να αλλάξουν τους όρους της δικής τους ζωής, έφεραν τα πάνω-κάτω σε μια Ευρώπη όπου έπεφτε βαριά η σκιά της Ιερής Συμμαχίας και απέτρεπε την εκδήλωση απελευθερωτικών κινημάτων.
Στην κατεύθυνση, λοιπόν, ενός ειλικρινούς και εμβριθούς αναστοχασμού του σημαντικότατου αυτού γεγονότος είναι ανάγκη να κινηθεί η ελληνική Πολιτεία, όχι σε αυτή του εντυπωσιασμού. Επίσης, στην εθνική μας ιστοριογραφία πρέπει να αναθεωρηθούν γεγονότα και να ειπωθούν αλήθειες που σχεδόν αποσιωπώνται και οι οποίες θα μπορούσαν να αποβούν διδακτικές για όλους μας και κυρίως τους νέους.
Για παράδειγμα, να επισημανθεί ο εθνικός διχασμός, που ξεκίνησε ήδη από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης και λίγο έλειψε να δυναμιτίσει το όλο εγχείρημά της και να τη βυθίσει στο «έλεος» συμφερόντων και ιδιοτελειών. Το αγγλικό δάνειο του 1824, που είχε συναφθεί με υποθήκη τα εθνικά κτήματα, κατασπαταλήθηκε εν ριπή οφθαλμού στα χέρια μεσαζόντων και εθνοσωτήρων. Παραμονές της εξόδου του Μεσολογγίου, οι «φαγωμάρες» συνεχίζονταν, καθώς ελάχιστοι έβλεπαν ότι εάν το Μεσολόγγι έπεφτε, η Επανάσταση στη Δυτική Ελλάδα θα τερματιζόταν άδοξα και οι εναπομείνασες επαναστατικές εστίες στην Πελοπόννησο θα σβήνονταν ολοσχερώς.
Παρ’ όλα αυτά, η Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ένα συνταρακτικό γεγονός, που ανέτρεψε τη φορά της ιστορίας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, πρελούδιο για την κατάρρευση των πολυεθνικών αυτοκρατοριών και την ανάδυση των νέων εθνικών κρατών.
Γι’ αυτό, με αφόρμηση την επέτειο από τη συμπλήρωση των διακοσίων χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, είναι σκόπιμο να «φωτιστούν» εναργέστερα τα γεγονότα και να αποκαλυφθούν τα πραγματικά κίνητρα των ανθρώπων πίσω από τις πράξεις τους. Να συναισθανθούν οι απανταχού Έλληνες ότι ανήκουν σε μια ρωμαλέα εθνική κοινότητα και να αναλάβουν το βάρος των ιστορικών τους ευθυνών ενωμένοι και χωρίς διχασμούς.
Από την άλλη πλευρά, οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι συνέβαλαν στη θεμελίωση του πρώτου ελληνικού κράτους, όχι μόνο γιατί είδαν στην εξαθλιωμένη γη την άλλοτε κοιτίδα της Δημοκρατίας και του πολιτισμού αλλά κυρίως γιατί τους το επέβαλε η ίδια η πολιτική συγκυρία της εποχής, να αντιληφθούν ότι Ελλάς και Ευρώπη είναι ιστορικές αξίες και έννοιες συνυφασμένες και αλληλένδετες.
Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.
