Η 24η Ιουνίου είναι η ημέρα που γιορτάζεται το Γενέσιον του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Βαπτιστή. Οι γιορτές που γίνονται για τη γέννηση και τον θάνατό του, τον τραγικό, είναι σημαντικές, ο δε λαός δημιούργησε γύρω από την προφητική του μορφή, ιδιαίτερες αντιλήψεις και προλήψεις.
Οι Αμπελακιώτες την ημέρα αυτή, τη γιόρταζαν πανηγυρικά και από παλιά παρουσίαζαν το έθιμο του Αϊ-Γιάννη του "Κλήδονα". Το πρωί, 24 Ιουνίου λειτουργούσε η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και το απόγιομα χόρευαν τα κλήδονα. Ήταν για τους ντόπιους, η πρώτη γιορτή του καλοκαιριού, καθώς ο ήλιος "φέρνει τούμπα" και αρχίζει η πορεία προς το χειμώνα. Στις 21-22 Ιουνίου αρχίζει και μικραίνει, αφού ο ήλιος "μαζεύει τα ποδαράκια του", όπως λέγαν οι παλιοί. Ήταν ημέρα διασκέδασης, αλλά και καθοριστική για τις νεαρές γυναίκες, ιδιαίτερα τις μεστωμένες κοπελιές, γιατί θα προμαντεύονταν και ο τόπος της παντρειάς τους. Συμμετείχαν όμως και οι άνδρες, οι οποίοι κατέβαιναν απ' το βουνό για να ανταμώσουν με τις οικογένειές τους και να σμίξουν με τις γυναίκες τους, ιδιαίτερα οι τσοπάνηδες που γνώριζαν, καλύτερα αυτοί, τα σημάδια των πουλιών: ότι ο κούκος σταματάει τώρα να λαλάει κι αρχίζει το κελάηδημα ο Γκιώνης, απ' αυτή τη χρονική στιγμή που ανάβουν οι ζέστες και "πέφτει το δερμάτι", δηλαδή αρχίζει ο θέρος.
Το έθιμο είναι παμπάλαιο και έχει σχέση με τις χρονικές τροπές-ροπές της φύσης και τις "απαρχές" των καρπών.
Γι' αυτό, όταν φκιάνουν τις αρμαθιές, πέρα απ' το "νισιάνι" βάζουν και κομμάτια απ' τους καρπούς και τα άνθη της εποχής.
Έτσι, αρμαθιάζοντας απ' όλα τα είδη φρούτων και λουλουδιών, ένιωθαν την ευλογία της καρποφορίας.
Την παραμονή της γιορτής οι μανάδες κι οι γιαγιές τοποθετούσαν τις αρμαθιές σε μια μεγάλη στάμνα και ιεροτελεστικά, δύο κορίτσια που είχαν και τους δύο γονείς, χωρίς να μιλάνε, πήγαιναν στην κρουσταλλένια βρύση να γιομίσουν τη στάμνα με το "αμίλητο νερό".
Η στάμνα, όλη νύχτα, έπρεπε να παραμείνει στο ξέφωτο, για να πάρει τη μαγεία των άστρων και της πλανεύτρας Σελήνης.
Την ημέρα της γιορτής, το απόγιομα, τραγουδούσαν και χόρευαν όλες μαζί οι κοπέλες τα "Κλήδονα" με ιδιαίτερα τραγούδια:
Εσπειρα γαϊτάνι
μεσ' τον Αγιο-Γιάννη
να το πούμε Γιάννη
δε θαρρώ να γιάνει
να το πούμε Ζήση
δε θαρρώ να ζήσει
ας το πούμε Στέργιο
ίσως και στεργιώσει
Κι απ' τα ιδιόμελα αυτά τραγούδια αντιλαλούσαν πέρα τα λιβάδια, και όταν ερχόταν η ώρα να βγάλουν απ' τη στάμνα τα κλήδονα και να τα μοιράσουν στις κοπελιές, η αγωνία μεγάλωνε.
Όσα κορίτσια δεν μπόρεσαν, ντάλα μεσημέρι, με τον καθρέφτη στο πηγάδι να δουν τη μορφή του αγαπημένου τους, τώρα περίμεναν τη μαντική δύναμη του "Κλήδονα" να τα δείξει ή προσδιορίσει, τουλάχιστον, σε ποιο μέρος θα παντρευτούν, γιατί θεωρούσαν ότι ο Αϊ-Γιάννης ο Κλήδονας είναι παρουσιαστής της τύχης.
Στο τέλος, όλοι μαζί, στήναν στο χοροστάσι τρελό χορό με ντόπια παραδοσιακά τραγούδια κάτω απ' το φεγγαρόφωτο.
Φεύγοντας δε για το σπίτι, παίρναν και λίγο απ' το αμίλητο νερό να ραντίσουν στα σπίτια, για να φύγουν οι ψύλλοι, απ' τους οποίους υπέφερε κάθε σπίτι, μιας και στο ντάμι-υπόγειο στάβλιζαν και φύλαγαν τα ζωντανά τους.
Η γιορτή-πανήγυρη, ήταν η κατάλληλη ευκαιρία για τους νιους και τις νιες, και ίσως και για τους γονείς, να βγουν έξω στο χοροστάσι, για να πιαστούν τα "προζύμια" για τα μελλοντικά παντρολογήματα.
Για τα μικρά παιδιά, δηλαδή άρχιζε η πρώτη "κοινωνικοποίηση και έξοδος στη ζωή. Μετά τη γιορτή, το χορευτικό των Αμπελακίων θα χορέψει παραδοσιακούς χορούς και το πρόγραμμα θα συνεχίσουν οι ντόπιοι καλλιτέχνες με τραγούδι και χορό. Θα προσφερθούν δε παραδοσιακά εδέσματα.
Από τον Ανδρέα Τσεργά,
πρόεδρο του Λαογραφικού Μουσείου
