Βασικός συνδετικός κρίκος του Απόλλωνα με τα Τέμπη και τους Δελφούς, είναι η ιδιότητά του, ως ο θεός των εξαγνισμών, γύρω από την οποία πλέκονται επιμέρους μύθοι.
-Ο Πηνειός, η Λητώ και η γέννηση του Απόλλωνα
Ο Απόλλωνας, καρπός του έρωτα του Δία και της Λητώς, ως γνωστό γεννιέται στη Δήλο. Εκείνο που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ο ρόλος του Πηνειού στη γέννησή του. Η Ήρα, αδυνατώντας να τιμωρήσει τον άπιστο Δία, κυνηγά ανελέητα τη Λητώ, διαμηνύοντας ότι θα ξεσπάσει την οργή της σε όποιον τόπο θα τη φιλοξενήσει για τη γέννα. Η ετοιμόγεννη Λητώ παντού ανεπιθύμητη, σύμφωνα με την παραλλαγή του Καλλίμαχου, καταφεύγει και στον Πηνειό, ο οποίος τη λυπάται και τη δέχεται να γεννήσει στα νερά του. Ο Άρης όμως είναι έτοιμος να εκσφενδονίσει το βουνό Παγγαίο με σκοπό να εξαφανίσει τα νερά του Πηνειού, ενώ την ίδια στιγμή η Όσσα, η Πίνδος και όλη η θεσσαλική πεδιάδα σαλεύουν σαν να χτυπήθηκαν από σεισμό. Η Λητώ βλέποντας την επερχόμενη καταστροφή, ευχαριστεί τον Πηνειό για την καλοσύνη του, αλλά αρνείται. Ύστερα από μεγάλη περιπλάνηση γεννά στη Δήλο τον Απόλλωνα, ο οποίος από την πρώτη μέρα της γέννησής του αποφασίζει να ιδρύσει μαντείο, ώστε να αποκαλύπτει στους ανθρώπους τις βουλές του πατέρα του, Δία. Περιπλανώμενος σε πολλά μέρη, όπως και η μητέρα του, επιλέγει τελικά τους Δελφούς ως κατάλληλο τόπο για την ίδρυση του μαντείου.
-Οι Δελφοί, ο Πύθωνας και ο εξαγνισμός του Απόλλωνα στα Τέμπη
Στην περιοχή των Δελφών, σε πρωτόγονο μαντείο λατρευόταν η θεά Γη έχοντας αυτή και τα νερά που πηγάζουν από τα σωθικά της το χάρισμα της μαντικής. Η πηγή φυλασσόταν από πελώριο φίδι, τον Πύθωνα, γιο της Γης, ο οποίος δεν άφηνε κανέναν να πλησιάσει στα νερά της. Ο Απόλλωνας σκοτώνει τον Πύθωνα, κατά τον φόνο όμως σταγόνες αίματος που πέφτουν στο χώμα το δηλητηριάζουν, γεγονός που θεωρείται μεγάλη ιεροσυλία. Έτσι ο Απόλλωνας πρέπει να υποβληθεί σε διαδικασία εξαγνισμού. Αυτοεξορίζεται από τον Όλυμπο προκειμένου να εξαγνισθεί στα καθαρτήρια νερά του Πηνειού, δουλεύοντας παράλληλα για εννιά χρόνια στον βασιλιά των Φερών Άδμητο, ως βοσκός στα κοπάδια του.
Γιατί όμως τα Τέμπη ως τόπος εξαγνισμού; Άραγε η προθυμία του Πηνειού να φιλοξενήσει στα νερά του την ετοιμόγεννη Λητώ, είναι καταγεγραμμένη ανάμνηση στο ασυνείδητο του αγέννητου ακόμα Απόλλωνα; Μήπως η γεωγραφική περιπλάνηση μητέρας και γιου ανά την Ελλάδα, υποδηλώνει την ευρύτερη εξάπλωση της λατρείας του Απόλλωνα με τα Τέμπη να έχουν θρησκευτική σημασία, αν δεχθούμε την ερμηνεία της λέξης Τέμπη από το τέμμος, στη μακεδονική και αιολική διάλεκτο τέμπος και στον πληθυντικό Τέμπη;
-Η Δάφνη και ο Απόλλωνας
Ο μύθος του Απόλλωνα για τον εξαγνισμό του χρειάζεται ένα δένδρο. Στην ελληνική μυθολογία, το σκηνικό της λατρείας του καθαρμού και του εξαγνισμού, ξετυλίγεται σε ιερούς τόπους με βασικά στοιχεία ένα βωμό (πέτρα), σύμβολο τη αφθαρσίας, το τρεχούμενο νερό που θεραπεύει, αναγεννά, και εξαγνίζει (δεν είναι τυχαίο ότι τα ιερά ιδρύονται κοντά σε πηγές ή ποτάμια) και το δένδρο, σύμβολο της περιοδικής αναγέννησης. Η δάφνη, αναπόσπαστο στοιχείο του φυσικού τοπίου των Τεμπών, γίνεται το απαραίτητο φυτό για την άσκηση της μαντικής τέχνης. Σύμφωνα με το μύθο, η Δάφνη, κόρη του Πηνειού και της Γης, αγαπημένη νύμφη της Άρτεμης, είναι το αντι-πρότυπο της κόρης, μη αποδεχόμενη τον έρωτα. Περνά τον χρόνο της στα βουνά όπου και τη συναντά ο Απόλλωνας, ενώ βρίσκεται στα Τέμπη για τον εξαγνισμό του. Μαγεύεται από την ομορφιά της και την κυνηγά. Εκείνη, μόλις την αγγίζει, παρακαλεί τη μάνα της να την βοηθήσει. Η Γη τη μεταμορφώνει σε δένδρο και έτσι καθιερώνεται ως το ιερό δένδρο του Απόλλωνα, από τα κλωνάρια του οποίου φτιάχνεται ο πρώτος ναός στους Δελφούς, σε σχήμα καλύβας. Ο Απόλλωνας μετά τον εξαγνισμό του επιστρέφει στους Δελφούς.
-Τα Σεπτήρια
Σε ανάμνηση της νίκης του Απόλλωνα εναντίον του Πύθωνα και του εξαγνισμού του στα Τέμπη, καθιερώθηκε κάθε 8 χρόνια η θεσσαλική γιορτή των Σεπτηρίων. Οι Δελφοί έστελναν παιδιά των καλύτερων οικογενειών του τόπου με επικεφαλής ένα νέο αριστοκρατικής καταγωγής, του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς, υποδυόμενο τον θεό. Μετά την αναπαράσταση της εξόντωσης του Πύθωνα έξω από τη σπηλιά, έφευγαν για τα Τέμπη για να εξαγνιστούν από το φόνο, όπως είχε κάνει και ο Απόλλωνας. Εκεί θυσίαζαν στο βωμό του θεού, μάζευαν δάφνες για τα στεφάνια των νικητών των Πυθίων και δαφνοστεφανωμένοι επέστρεφαν στους Δελφούς. Η πομπή που ονομαζόταν «Δαφνηφόρια» ακολουθούσε την ίδια διαδρομή, την «Ιερά Οδό της Πυθίας», που είχε ακολουθήσει και ο Απόλλωνας, όταν διέσχισε τη Θεσσαλία για να καταφύγει στα Τέμπη. Η γιορτή καθιερώθηκε στις 7 του μήνα Θαργηλίωνα που αντιστοιχεί περίπου στον σημερινό Μάιο με Ιούνιο.
Της Ευαγγελίας Βλαχοστέργιου
* Η Ευαγγελία Βλαχοστέργιου είναι φιλόλογος, γραμματέας του Μορφωτικού Συλλόγου Ραψάνης και μέλος στο Δ.Σ. της «Δρυάς»
