Αυτό το ποσοστό είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό επιβάρυνσης της παχυσαρκίας ή της περιβαλλοντικής μόλυνσης στην υγεία. Δηλαδή να το πούμε πιο απλά: Καλύτερα χοντρός παρά μόνος, καλύτερα να ρουφάς αγκαλιά καυσαέριο στην Πολυτεχνείου παρά να λιάζεσαι ολομόναχος στο άλσος. Κι αυτό γιατί όταν νιώθουμε μόνοι εκλαμβάνουμε τον κόσμο σαν απειλή, πράγμα που αυξάνει τον καρδιακό μας ρυθμό και την πίεση του αίματος προκειμένου να ετοιμαστούμε για τον επερχόμενο κίνδυνο. Κανείς όμως δε μπορεί να είναι σε επιφυλακή, έτοιμος για πόλεμο για μια ζωή (με εξαίρεση ίσως από τον Ερντογάν) κι έτσι η συνεχιζόμενη χρόνια υπέρταση αυξάνει με τη σειρά της τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων. Μ’ αυτό τον τρόπο συνδέεται η μοναξιά με τον θάνατο. Είσαι σε ψεύτικο συναγερμό για χρόνια, ε μια φορά θα χτυπήσει κι ο πραγματικός!
Το πρόβλημα στην υγεία έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας αφού έχει μεγαλώσει σκανδαλωδώς ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν απ’ αυτό που μπορεί κανείς να περιγράψει ως χρόνια μοναξιά, δηλαδή το βαθύτερο αίσθημα απομόνωσης το οποίο παραμένει ίδιο παρόλο που οι συνθήκες διαβίωσης του ατόμου αλλάζουν. Σίγουρα η κοινωνική περιθωριοποίηση (το να μένει κανείς μόνος, να έχει λίγους φίλους και γείτονες) προκαλεί πολλές φορές τη μοναξιά, αλλά έχω συναντήσει τα πιο φυλακισμένα βλέμματα συζύγων σε οικογενειακά αυτοκίνητα, έχω ακούσει τους πιο κρυφούς αναστεναγμούς σε γιορτινά τραπέζια, έχω παρατηρήσει τις πιο βαθιές ρουφηξιές τσιγάρου σε θορυβώδεις τσιπουροπαρέες, έχω διαπιστώσει, τέλος, τα πιο παγωμένα μάγουλα στις πιο οικείες, υποτίθεται, αγκαλιές.
Η εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας, η αλλαγή στον τρόπο ζωής του νεοέλληνα, τα αυξημένα διαζύγια, τα οργανωμένα, σε αντίθεση με τα ελεύθερα, παιχνίδια μαζί με τις μοναχικές δραστηριότητες των νέων, η αύξηση στο προσδόκιμο ζωής των ηλικιωμένων (της δικής σου, αλλά όχι και της συμβίας σου, που σε άφησε. χωρίς να το θέλει, μόνο), η εκτίναξη της ανεργίας, εδικά των νέων, που στερεί από το άτομο το ανθρώπινο εργασιακό του περιβάλλον είναι εκτός των άλλων μερικές από τις αιτίες που αυξάνουν τις πιθανότητες κάποιος να υποφέρει από χρόνια μοναξιά.
Ειδικά στα παιδιά, το φαινόμενο είναι σα το κρυφό παγόβουνο. Δε φαίνεται σοβαρό απέξω αλλά οι ρίζες του είναι μεγάλες και βαθιές. Το παρήγορο είναι ότι ίσως να καταδεικνύει ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, οπότε όταν τα παιδιά τις διδαχτούν βελτιώνονται καταφανώς. Αρκεί οι γονείς να σταματήσουν να πατρονάρουν τα βλαστάρια τους για χάρη δήθεν της ασφάλειας και τα παιδιά να μην επικαλούνται αυτομάτως το μπούλιγκ για να γλυτώσουν από την έλλειψη γοητείας τους στη αγορά της φιλίας και των κοινωνικών τους σχέσεων. Κάποιοι άλλοι έφηβοι πάλι αισθάνονται μόνοι όχι γιατί δεν έχουν τις ικανότητες να δημιουργήσουν φιλίες αλλά γιατί υποτιμούν τις δυνατότητές τους και εκτιμούν αρνητικά τις υπάρχουσες συνθήκες. Έτσι δε νιώθουν να ανταμείβονται ψυχικά, να νιώθουν αρκετά ευχάριστα όταν είναι με άλλους και αναστατώνονται περισσότερο απ’ όσο πρέπει όταν απομονώνονται από τον κύκλο τους. Κάτι σα διπλή χασούρα, δηλαδή.
Όλα τα παραπάνω φαίνεται να ξεκινούν απ’ τη χαμηλή εμπιστοσύνη των παιδιών και των εφήβων. Όταν νεαροί αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν λέξεις εμπιστοσύνης όπως «πιστός» σε αντίθεση με λέξεις καχυποψίας όπως «ανειλικρινής» σε προσχεδιασμένο κείμενο (κι έτσι εκτέθηκαν στο ψυχολογικό φαινόμενο της υποκίνησης) ήταν πιο πιθανό να ανοίξουν ευαίσθητα και προσωπικά θέματα σε μια επερχόμενη συζήτηση με συνομηλίκους τους. Απόδειξη για μια ακόμη φορά ότι η γλώσσα δε στρώνει μόνο την τροφή προς τον ουρανίσκο μας, αλλά και το μονοπάτι των σχέσεών μας.
Πιο τυχεροί είναι οι ηλικιωμένοι, που βιώνουν τη μοναξιά μόνο όταν χάσουν το σύντροφό τους ή χειροτερέψει αισθητά η υγεία τους. Μέχρι τότε μάλλον δεν τους απασχολεί τόσο η ηλικία τους, όσο αν θα ακούσουν στο τουριστικό λεωφορείο το αγαπημένο τους τραγούδι ώστε να χτυπήσουν παλαμάκια στην εκδρομή με το ΚΑΠΗ. Όταν οι νέοι φορούν ακουστικά και κλείνονται στον κόσμο τους οι ηλικιωμένοι πειράζουν ο ένας τον άλλο και λένε σόκιν ανέκδοτα. Όταν οι νέοι χάνονται με τις ώρες στις οθόνες των κινητών τους, οι ηλικιωμένοι βρίσκουν στις εκδρομές την όρεξη για κέφι και χορό με την πρώτη ευκαιρία.
Ακόμη και μια συνθήκη, όμως, τόσο αρνητική όσο η μοναξιά (που δεν πρέπει να συγχέεται με τη μοναχικότητα - την ηθελημένη κοινωνική απόσυρση) εξυπηρετεί εξελικτικά έναν σκοπό. Έχει μια υψηλή λειτουργικότητα. Μας προειδοποιεί ότι με το να μένουμε εκτός ομάδας κινδυνεύουμε. Έτσι για να μη ξαναβιώσουμε τα επώδυνα αρνητικά συναισθήματα η μοναξιά έχει ως στόχο να μας ωθήσει στην επανασύνδεση με τους άλλους και, μέσω της αποφυγής του χρόνιου άγχους, στη σημαντική βελτίωση της ψυχοσωματική μας υγείας.
Οπότε ας μην κατηγορούμε επιπόλαια τον αποτυχόντα στην κοινωνική συμβίωση, που αναγκάζεται να αναζητά συντροφιά στα μεταμεσονύκτια πονηρά μαγαζιά (κάπως αλλιώς τα λένε). Απαιτείται κατανόηση και σεβασμός. Από ανάγκη απαντά θετικά στην ερώτηση «Θέλεις παρεούλα;» που του απευθύνουν κατακόκκινα χείλη με βαριά ρώσικη προφορά. Παλεύει για την υγεία του, ο άνθρωπος!
Του Δημήτρη Παπαχατζόπουλου
