Ως κεντρικό πυρήνα του επανασχεδιασμού πρέπει να θέσουμε τη διαφύλαξη και εμπλουτισμό των αρχών του κράτους δικαίου καθώς και την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των κανόνων.
Η βραδυπορία στην απονομή δικαιοσύνης, φτάνοντας στα όρια της αρνησιδικίας και αποθαρρύνοντας ουσιαστικά κάθε υγιή επιχειρηματική και επενδυτική πρωτοβουλία, η μη εφαρμογή των κανόνων του Συντάγματος για την ουσιαστική διάκριση των εξουσιών, αλλά και οι δυσκολίες στην στήριξη του σωφρονιστικού συστήματος αποτελούν τις συνέπειες για τις οποίες ο θεσμός της Δικαιοσύνης έχει από καιρό υπερβεί τα όρια του. Το μοντέλο οργάνωσης της δικαιοσύνης είναι παρωχημένο και οι διαδικασίες εκσυγχρονισμού του ατελέσφορες, σε μια εποχή προόδου της ψηφιακής τεχνολογίας.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους αφού, σύμφωνα με στοιχεία του 2017, στα Διοικητικά Πρωτοδικεία και Εφετεία εκκρεμούν περίπου 400.000 υποθέσεις, με τις 75.000 να είναι φορολογικές. Ασφυκτική είναι η κατάσταση και στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια. Στα ποινικά δικαστήρια, μάλιστα, εκτιμάται ότι οι εκκρεμείς υποθέσεις υπερβαίνουν το 1.000.000! Στα πολιτικά δικαστήρια φτάνουν τις 220.000, με μέσο όρο εκδίκασης από τρία έως πέντε χρόνια και διάρκεια αναμονής περίπου τα 6 με 8 χρόνια. Μόνο τα τελευταία χρόνια ψηφίστηκαν, 38 νόμοι για την επιτάχυνση απονομής της Δικαιοσύνης, αλλά το πρόβλημα δεν λύθηκε, αφού οι όποιες δικονομικές ρυθμίσεις δεν πλήττουν την ρίζα του προβλήματος.
Ανάμεσα στα 47 κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, η χώρα μας κατέχει την τέταρτη θέση στις καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης και έχει επανειλημμένα καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, λόγω υπερβάσεων του εύλογου χρόνου έκδοσης απόφασης. Το αποτέλεσμα είναι ότι πλήττεται το κύρος της χώρας μας διεθνώς και καταρρακώνεται το «κοινό περί δικαίου αίσθημα». Η Ελλάδα σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής επιτροπής έχει τη χαμηλότερη βαθμολογία όσον αφορά στο βαθμό χρήσης τεχνολογιών της πληροφορίας για τη διαχείριση των υποθέσεων και τη δεύτερη χαμηλότερη στη χρήση ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας των δικαστηρίων με τους διαδίκους.
Προτάσεις
1. Θέσπιση ενός Ανωτάτου δικαστικού Συμβουλίου, το οποίο θα αξιολογεί αντικειμενικά και επιστημονικά τους κορυφαίους βάσει του έργου και της αποτελεσματικότητάς τους δικαστές τα τελευταία 5 χρόνια και θα γνωμοδοτεί για τους καλύτερους, όσον αφορά την ιεραρχία και την προαγωγή τους. Στη συνέχεια αυτή η γνωμοδότηση θα τίθεται υπόψιν του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος θα έχει και τον τελικό λόγο στην επιλογή και όχι το εκάστοτε Υπουργικό Συμβούλιο.
2. Ανάγκη για τον εκσυγχρονισμό της Νομοθεσίας μας αλλά και την πλήρη ψηφιακή κωδικοποίηση αυτής. Τα Ανώτατα Δικαστήρια της χώρας επιβάλλεται να επανεξετάσουν, το σύνολο της Νομοθεσίας μας με σκοπό τον εκσυγχρονισμό της, την κωδικοποίησή της και την αντιμετώπιση της πολυνομίας.
3 Αναδιοργάνωση των Δικαστηρίων της χώρας μας, στελέχωση με υψηλής επιστημονικής κατάρτισης δικαστικούς υπαλλήλους, με επαναπροσδιορισμό των αρμοδιοτήτων τους, αλλά και επανακαθορισμός των υποθέσεων που πρέπει τελικά να φτάνουν στο ακροατήριο, με στόχο την επιτάχυνση απονομής της Δικαιοσύνης και την καταπολέμηση του φαινομένου της δικομανίας.
4. Επανεξέταση και εκσυγχρονισμός του Σωφρονιστικού κώδικα, επανακαθορισμός του καθεστώτος και των προϋποθέσεων χορήγησης αδειών σε κρατούμενους και πρόβλεψη για τη λειτουργία φυλακών απασχόλησης πέραν των αγροτικών φυλακών για κρατουμένους, υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Επέκταση του θεσμού της Εσωτερικής Σωφρονιστικής Εκπαίδευσης και θέσπιση κινήτρων για την απασχόληση και τη δια βίου μάθηση των κρατουμένων.
5. Εκσυγχρονισμός των Σωφρονιστικών Ιδρυμάτων και των Ψυχιατρικών κλινικών, τόσο σε δομές όσο και σε υψηλής κατάρτισης προσωπικό, με στόχο τη μετατροπή τους σε χώρους πραγματικού σωφρονισμού και θεραπείας και όχι παραγωγής χειρότερων εγκληματιών.
6. Επιβάλλεται η εξοικείωση των λειτουργών της δικαιοσύνης και η εκπαίδευση των πολιτών σε αποτελεσματικές εξωδικαστικές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών τους.
7. Θα πρέπει να θεσπιστούν ακόμα πιο αξιόπιστοι και διαφανείς μηχανισμοί λογοδοσίας δικαστικών υπαλλήλων, δικηγόρων, εισαγγελικών και δικαστικών λειτουργών. Το σύστημα ελέγχου και λογοδοσίας δεν μπορεί να είναι απλώς ένα κλειστό, ιεραρχικό και αυτοαναφορικό σύστημα ελέγχου και λογοδοσίας αλλά θα πρέπει οι κάθε είδους λειτουργοί της να ελέγχονται με διαφανείς διαδικασίες και στις οποίες η κοινωνία των πολιτών θα συμμετέχει και θα τις ελέγχει.
8. Ο περαιτέρω περιορισμός των αναβολών μόνο σε μια και ο προσδιορισμός υποθέσεων που δεν θα υποπίπτουν σε καμία αναβολή.Μετά από αίτημα για αναβολή από την πλευρά των συνηγόρων, θα ορίζεται ο ίδιος δικαστής ο οποίος ανέλαβε εξαρχής την υπόθεση και όχι νέος δικαστής.
9. Θα βοηθούσε πολύ στην κατεύθυνση της αποσυμφόρησης των δικαστηρίων, να μπορούν να διευθετηθούν υποθέσεις «διεκπεραιωτικής φύσεως» μόνο από άλλους λειτουργούς ή φορείς, όπως ειδικές ανεξάρτητες αρχές.
10. Θα πρέπει να αλλάξει η διαδικασία συνδιαλλαγής και αναδιάρθρωσης μιας εταιρείας μέσω του Πτωχευτικού Κώδικα, ούτως ώστε πέραν της αποσυμφόρησης των δικαστηρίων, να αποφευχθεί και η ανούσια γραφειοκρατία, η οποία λειτουργεί εις βάρος της ανάπτυξης και των επενδύσεων.
11. Ανάγκη εξειδίκευσης των δικαστών ανάλογα με τις υποθέσεις που αναλαμβάνουν και συγχώνευση δικαστηρίων σε περιοχές της χώρας όπου είναι επιβεβλημένο.
12. Εφαρμογή του θεσμού της δικαστικής διαμεσολάβησης όπως την έχει προτείνει τόσο η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, όσο και δικηγορικοί σύλλογοι. (Βρετανικό σύστημα)
13. Τέλος επιβάλλεται η συγχώνευση εισαγγελιών, δικαστηρίων (Πολιτικά και Διοικητικά), Ειρηνοδικείων και δικαστικών μεγάρων αλλά και η περαιτέρω εξειδίκευση από τη Σχολή Δικαστών σε συγκεκριμένους τομείς για την ποιοτικότερη απονομή δικαιοσύνης.
Του Βάσου Π. Καραμπίλια
* Ο Βάσος Π. Καραμπίλιας είναι δικηγόρος Αθηνών, Αθλητικό Δίκαιο-MBA in Sports Management και επιστημονικός συνεργάτης στη Βουλή των Ελλήνων
