* Του Τάσου Πουλτσάκη
Ενώ στη δυτική Ευρώπη κυριαρχούσε ο σκοταδισμός και η βαρβαρότητα του μεσαιωνικού φανατισμού, στην Ανατολή, οι νομαδικές φυλές που συνέρρεαν στην αραβική χερσόνησο και στην έρημο της Συρίας, δημιουργούσαν κρατίδια (χαλιφάτα) που ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο. Χριστιανοί ασκητές και απλοϊκοί μοναχοί, στα μοναστήρια της Συρίας, μεταφράζουν στην αραβική γλώσσα βιβλία (χειρόγραφα) των Αρχαίων Ελλήνων κλασικών που δανείζονται από τους Βυζαντινούς.
Έτσι, το πνεύμα και η φιλοσοφία του Αριστοτέλη και τους Πλάτωνα, η Ιατρική τέχνη του Ιπποκράτη και του Γαληνού, τα Μαθηματικά και η γεωμετρία του Ευκλείδη, η Αστρονομία, η Ψυχολογία απλώνονται με την πάροδο του χρόνου σε όλο τον Ισλαμικό κόσμο.
Ο γίγαντας Α.Α. Βασίλιεφ μιλάει για ένα «ελληνίζοντα σημιτοχριστιανικό πολιτισμό» και ο Στήβεν Ράνσιμαν για τη μεγάλη επιρροή του Βυζαντίου: «Η επίδραση του βυζαντίου στον αραβικό πολιτισμό υπήρξε τεράστια».
Η περίοδος αυτή, που αρχίζει τον 7ο και τελειώνει στα μέσα του 13ου αιώνα, με την κατάληψη της Βαγδάτης από τους Μογγόλους (1256), χαρακτηρίζεται από τους ιστορικούς «χρυσή εποχή του Ισλάμ».
Στη συνέχεια, ο αραβικός κόσμος σίγησε, γιατί η ανερχόμενη δύναμη των Οθωμανών (τουρκικά φύλα), κατακτητική και επιθετική, με την ίδρυση της απέραντης οθωμανικής αυτοκρατορίας που κράτησε περίπου 600 χρόνια, σκέπασε τα πάντα.
Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του αραβικού πνεύματος και της επιστημονικής σκέψης ήταν ο Αβικέννας και ο Αβερρόης.
Ο Αβικέννας, εξελληνισμένος τύπος του αραβικού του ονόματος Ιμπν Σίνα, λατιν. Avicenna, 980-1037, Μουσουλμάνος, γεννήθηκε στην πόλη Μπουχάρα, την τότε «πολιτιστική πρωτεύουσα», όπως θα λέγαμε σήμερα, της Περσικής Αυτοκρατορίας. Από πολύ μικρός, 12 ετών, είχε αποστηθίσει το Κοράνιο, τα Μετά τα Φυσικά του Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα και μελέτησε τον Ιπποκράτη, τον Γαληνό, τον Ευκλείδη κ.ά. Σε ηλικία 21 ετών, ήταν ένας ολοκληρωμένος και διάσημος γιατρός σε όλη την Ανατολή και για τις επιστημονικές γνώσεις του χαρακτηρίστηκε ως ο πλέον μορφωμένος άνθρωπος στο Ισλάμ.
Έγραψε 450 έργα από τα οποία σώθηκαν τα 240 (150 φιλοσοφικά, 40 ιατρικά, ποιήματα, θέματα Ψυχολογίας, Λογικής, Φυσιολογίας, Μαθηματικών, Αστρονομίας, Φαρμακολογίας).
Στα σπουδαιότερα από τα βιβλία του, όπως «ο Κανών της Ιατρικής» και το «Βιβλίο της Ιάσεως», ο Αβικέννας πραγματεύεται (ασχολείται) φιλοσοφικά θέματα (λογική, θεωρία της ουσίας), Ιατρικά, Θεολογικά. Εντάσσει στην Αριστοτελική Φιλοσοφία το δικό του φιλοσοφικό σύστημα με τον εμπλουτισμό της μονοθεϊστικής θεολογίας, και το προσαρμόζει στο Ισλαμικό φιλοσοφικό πολιτισμό. Πατώντας στον Ιπποκράτη, και ειδικότερα στο κεφάλαιο «περί ιεράς νόσου», δηλαδή για την Επιληψία, ο Α ασχολήθηκε με την «Ε» ως νοσολογική οντότητα, λέγοντας: (…) Είναι παθολογική κατάσταση που αποτρέπει τα προσβαλλόμενα όργανα να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις και επηρεάζει την κίνηση και την ορθία στάση (…). Αρκετά βέβαια αφελής άποψη.
Ο Αβικέννας πέθανε σε ηλικία 57 ετών από σωματική εξάντληση, κατά τη διάρκεια εκστρατείας, συνοδεύοντας, ως γιατρός, τον Χαλίφη του Χαμαντάν της Περσίας,
Ο Αβερρόης, εξελληνισμένος τύπος του αραβικού του ονόματος Ιμπν Ρούσντ, λατιν. Aberroes, 1126-1198, Μουσουλμάνος Ιατρός, Νομομαθής, Φιλόσοφος, Πολιτικός, γεννήθηκε στην Κόρδοβα της Ανδαλουσίας (Ισπανία). Ο πατέρας του ιεροδιδάσκαλος (καδής), ήταν ο πρώτος δάσκαλος και καθοδηγητής του Αβερρόη. Αργότερα, κοντά στον ιατρο-φιλόσοφο και πολιτικό (Μ. βεζύρη) Ταϊφάλ, έμαθε την Ιατρική, εντρύφησε στη Φιλοσοφία και απόκτησε πλούτο τεράστιο γνώσεων και εμπειριών. Προσέγγισε την Αριστοτελική φιλοσοφία με έναν τρόπο τέτοιο, που τα σχόλιά του θεωρούνται πρότυπες μελέτες για φιλόσοφους.
Η ηγεμόνας του Μαρόκου, εκτιμώντας τις μεγάλες πνευματικές αρετές του Αβερρόη, τον κάλεσε και του ανέθεσε σπουδαία διοικητικά καθήκοντα, όμως, οι αντιδράσεις των θρησκευτικών κύκλων, τον εξανάγκασαν να επιστρέψει στην πατρίδα του, όπου κι εκεί τον αποδοκίμασαν.
Τον κυνήγησαν, τον συνέλαβαν, τον φυλάκισαν κι όταν δραπέτευσε, κατέφυγε στην πόλη Φεζ του Μαρόκου. Και εκεί τον φυλάκισαν, του κατέσχεσαν την περιουσία, πυρπόλησαν την πλουσιότατη βιβλιοθήκη του και τον εξανάγκασαν να αποκηρύξει τις αρχές του, αφού πρώτα τον εξευτέλισαν δημόσια.
Υποχωρώντας ο Αβερρόης, απέρριψε τις αρχές του και αφέθηκε ελεύθερος. Σωστό ράκος και σε πλήρη ένδεια ευρισκόμενος, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μαρακές του Μαρόκου, σε ηλικία 72 ετών.
* O Τάσος Πουλτσάκης είναι νευρολόγος –ψυχίατρος, τ. Δ/ντήςΝευρ. Τμήματος Γ.Ν. Λάρισας
Βοηθήματα
EMILE BREHIEP: Ιστορία της Φιλοσοφίας εκδ. Κουμουνδουρέας
Ιστορία της Ιατρικής Πάπυρος
Εγκυκλ. ΔΟΜΗ 1ος τ.
