Πότε όμως μιλάμε για εθισμό στο ίντερνετ; Η κατάσταση που ήταν αμφιλεγόμενη για πολύ καιρό και φτάνει έως τις αρχές της δεκαετίας του ‘90 πολύ απλά εξηγεί πως όταν το ίντερνετ γίνεται σημαντικότερο από τους φίλους, τη δουλειά ή και τον ύπνο, τότε οι γιατροί κάνουν λόγο για εθισμό. Ο εθισμός στο διαδίκτυο, τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών και εφήβων, είναι ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια έχει απασχολήσει σχεδόν κάθε ανθρώπινη κοινωνία. Υπάρχουν όμως δύο βασικά διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά κι αυτό που δυσχεραίνει τον ορισμό του εθισμού στο διαδίκτυο από άλλους εθισμούς και κατ’ επέκταση την αναγνώριση και τη διαχείρισή του.
Το πρώτο αφορά το γεγονός ότι δεν παρουσιάζει μία μεμονωμένη μορφή συμπεριφοράς, τη στιγμή μάλιστα που όλο και περισσότερες πτυχές της «εκτός διαδικτύου ζωής» υλοποιούνται και μέσω του ίντερνετ. Είναι αξιοσημείωτο ακόμα το γεγονός πως δεν εμπλέκεται κάποια χημική ουσία, η οποία να καθοδηγεί και να επιβραβεύει με πρόσκαιρη ανακούφιση ή ευφορία την πληθώρα των online συμπεριφορών μας.
ΛΥΣΗ Η... ΠΡΟΛΗΨΗ
«Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ορίσει ως ψυχική υγεία, όχι μόνο την απουσία ψυχικής νόσου, αλλά και την ευρύτερη ψυχική ευεξία ενός ανθρώπου, την ικανότητά του να αποκρίνεται στις καθημερινές του ανάγκες και την ικανότητα να υπάρχει μία αυτοεκπλήρωση και συμπεριφορική συναισθηματική ευεξία», αναφέρει η παιδοψυχίατρος και επιστημονικά υπεύθυνη του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Λάρισας, Χριστίνα Βακάλη και προσθέτει: Η λύση εμφανίζεται στην πρόληψη έτσι ώστε να υπάρχει μία έγκαιρη παρέμβαση, καθώς όσο περνάει ο χρόνος η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως «δύσκολα διαχειρίσιμη». Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι πλέον μία διαγνωσμένη και αναγνωρισμένη ψυχοπαθολογία και δυστυχώς ταλανίζει πολύ μεγάλο πληθυσμό των νέων μας, όχι μόνο εφήβων, αλλά και νέων ενηλίκων και ενίοτε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Αποτελεί ένα θέμα που θα πρέπει να σκύψει η πολιτεία με διάφορες δράσεις και μέσα από μία διεπιστημονική διεργασία. Όχι μόνο των ψυχιάτρων και των παιδοψυχιάτρων, αλλά και κοινωνιολόγων, εκπαιδευτικών για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί στη βάση της. Χρειάζεται να υπάρχει πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση έτσι ώστε να μην φτάνουμε σε καταστάσεις που είναι δύσκολα διαχειρίσιμες», καταλήγει η ίδια.
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ
Μερικά από τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται σε άτομα που είναι εθισμένα στο διαδίκτυο είναι αρχικά η ανοχή στη χρήση του. Εκεί το άτομο χρειάζεται όλο και περισσότερο χρόνο ενασχόλησής του με αυτό, προκειμένου να αισθανθεί ικανοποιημένο.
Παρουσιάζει επίμονη επιθυμία που μπορεί να συνοδεύεται συχνά και από επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξει ή και να μειώσει τη χρήση του διαδικτύου, όπως και εμμονή στη χρήση, παρότι το άτομο έχει επίγνωση της ζημίας που του προκαλεί ή της επιδείνωσης άλλων δυσκολιών του που οξύνονται με αυτήν. Σε πολλές περιπτώσεις η χρήση του διαδικτύου παρουσιάζεται ως καταφύγιο από δυσφορικά συναισθήματα όπως το άγχος, η ενοχή, η θλίψη, ο θυμός, τα οποία δεν ανακουφίζονται διαφορετικά. Τέλος, «καμπανάκι» είναι και η απώλεια άλλων ενδιαφερόντων και ενασχολήσεων που παλαιότερα προκαλούσαν ικανοποίηση, απόρριψη άλλων μορφών ψυχαγωγίας.
ΕΘΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΙΝΗΤΑ
Ο μέσος άνθρωπος ελέγχει το κινητό του πάνω από 80 φορές την ημέρα κι ως κατ’ επέκταση του εθισμού στο διαδίκτυο έρχονται και τα κινητά τηλέφωνα (smartphones) ν’ αποτελέσουν μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.
Μελέτες δείχνουν ότι ο μέσος άνθρωπος ελέγχει το κινητό κάθε 12 λεπτά, γεγονός που εντείνει τη συνεχή ανάγκη για αλληλεπίδραση με την τεχνολογία. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η χρήση του κινητού προκαλεί έντονες επιδράσεις στον εγκέφαλο, κυρίως μέσω της παραγωγής ντοπαμίνης, της ορμόνης που συνδέεται με την αίσθηση της χαράς και της επιβράβευσης. Παράλληλα, όμως, αυξάνεται και η κορτιζόλη, η ορμόνη του άγχους, καθώς ο εγκέφαλος προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο να χαθεί κάποια σημαντική πληροφορία ή μήνυμα. Αυτές οι αλλαγές οδηγούν σε έναν φαύλο κύκλο, όπου οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη να ελέγχουν συνεχώς τα κινητά τους, αναζητώντας την επόμενη ειδοποίηση.
Όπως και με το διαδίκτυο, ο εθισμός στα κινητά δεν αφορά μόνο τους νέους, αλλά όλες τις ηλικιακές ομάδες, με τους ειδικούς να προτείνουν απλές λύσεις για την καταπολέμηση, όπως η αποφυγή χρήσης του κινητού κατά τη διάρκεια των γευμάτων ή η φόρτιση της συσκευής εκτός δωματίου τη νύχτα.
