Πώς μπορεί να προωθηθεί η Γεωργία Συντηρήσεως

Ωστε μαζί και με άλλες τεχνολογίες να συμβάλλουν στην ανάπτυξη βιώσιμης γεωργίας

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Σε πολλές χώρες προτείνονται μέθοδοι για την προώθηση της χρήσης Γεωργίας Συντηρήσεως ( Γ.Σ), αλλά και γενικότερα των νέων τεχνολογιών από τους αγρότες. Είναι προφανές ότι δεν μπορούν οι αγρότες να την εφαρμόσουν μόνοι τους χωρίς βοήθεια. Στις ΗΠΑ προτάσεις ερευνητών θεωρούν ότι για να προωθηθεί η Γ.Σ. πρέπει να αναπτυχθεί εκπαίδευση αγροτών, ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου για τις ωφέλειες στο περιβάλλον και στην παραγωγή τροφίμων, αλλά και πολιτικές προώθησης που θα ενισχύουν την υιοθέτηση. Πολλά από αυτά έχουν αρχίσει να προωθούνται.

Τι γίνεται στην ΕλλΑδα;
Σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει καμία σύνδεση ΥΠΑΑΤ αγροτών, αλλά ούτε σύνδεση έρευνας και παραγωγής. Οι γεωπονικές υπηρεσίες μεταφέρθηκαν στις αιρετές Περιφέρειες. Δυστυχώς, οι γεωπόνοι του δημοσίου ασχολούνται με τη γραφειοκρατία των επιδοτήσεων από τα γραφεία τους και όχι από το χωράφι. Αυτό είναι κακό, τόσο για τους αγρότες όσο και για τον κλάδο των γεωπόνων. Χάσαμε την επαφή, αλλά και τη στήριξη από τους αγρότες.
Το πολιτικό σύστημα της χώρας αφέθηκε στην εφαρμογή της ΚΑΠ άκριτα, χωρίς να σκεφτεί τις ανάγκες της Ελληνικής Γεωργίας που δε συμπίπτουν απόλυτα με τις ανάγκες των βόρειων χωρών που συνήθως επιβάλλουν τις απόψεις τους. Γι’ αυτό δεν υπάρχει Εθνική Αγροτική Πολιτική και στόχοι. Η γύμνια του συστήματος φάνηκε στις τελευταίες καταστροφές από τον «Daniel». Ούτε μια συμβουλή στους αγρότες που έχασαν τα δέντρα τους πώς πρέπει να τα αντικαταστήσουν. Τι είδη και ποικιλίες να βάλουν για αντικατάσταση. Τα ίδια; Κάποιες άλλες ποικιλίες ή είδη; Υπάρχει κάποια συνεννόηση με τις εταιρείες εξαγωγής για το τι ζητούν οι αγορές; Υπάρχει συνεννόηση με τους μεταποιητές τι ποικιλίες θέλουν; Ούτε κουβέντα. Πώς θα αντιμετωπίσουν τις χαραδροειδείς διαβρώσεις κ.λπ. Τι και πώς θα πρέπει να το κάνουν. Πώς θα καλυφθεί το κόστος;
Αντίστοιχα προβλήματα με την κτηνοτροφία. Πώς θα αντικατασταθούν τα ζώα που χάθηκαν; Θα αντικαταστήσουμε τα πρόβατα με εισαγόμενα λακόρν και μετά θα κλαίμε για τον κίνδυνο να χάσουμε τη φέτα;
Δυστυχώς, πλήρης έλλειψη βοήθειας και συμβουλών εκτός από διανομή επιδοτήσεων και αποζημιώσεων.
Η νέα ΚΑΠ έχει πολλά μέτρα που οδηγούν σε υιοθέτηση πρακτικών της Γ.Σ. Το πώς εφαρμόζονται είναι άλλη ιστορία. Θεωρητικά απαγορεύεται το όργωμα σε χωράφια με κλίσεις πάνω από 15%. Από εκεί αρχίζει να δρα η διάβρωση; Μήπως έπρεπε να είναι πάνω από 3ή 5%; Επίσης, πρέπει να διατηρείται το έδαφος καλυμμένο (με φυτικά υπολείμματα) μέχρι τον Μάρτιο. Επομένως, τα φθινοπωρινά οργώματα μάλλον πρέπει να ξεχαστούν. Μόνο που όλοι οργώσαμε το φθινόπωρο. Καμία σχετική ενημέρωση. Αλλά υπάρχει οικολογικό σχήμα για καλλιέργειες φυτοκάλυψης με επιδότηση. Μόνο που οι συντάκτες του σχεδίου φρόντισαν να το αποδυναμώσουν. Απαραίτητοι οι πιστοποιημένοι σπόροι. Γιατί; Για να ελέγξουν το μέτρο; Μα οι δορυφόροι μπορούν να το πιστοποιήσουν. Επίσης, απαγόρευση συγκομιδής. Προφανώς η ενσωμάτωση ως χλωρή λίπανση δίνει μεγαλύτερη ωφέλεια σε οργανική ουσία. Η συγκομιδή, όμως, δίνει ένα επιπλέον εισόδημα και μια φθηνή ζωοτροφή. Ας τα ζυγίσουμε.
Η λογική «να μη χάσουμε επιδοτήσεις» έχει τραγικά αποτελέσματα για τη γεωργία της χώρας. Οδηγεί τους αγρότες (με την ανοχή, αν όχι με την ώθηση της πολιτείας) σε απάτες που εύχομαι να μην αποκαλυφθούν και τρέχουμε να πληρώνουμε επιστροφές.
Σήμερα τον ρόλο των γεωργικών εφαρμογών παίζουν οι έμποροι εφοδίων. Πολλοί από αυτούς γεωπόνοι. Προσφέρουν ένα σημαντικό έργο, αλλά πάντα το ίδιο όφελος παίζει ρόλο. Ακόμη και το σχέδιο της νέας ΚΑΠ για συμβούλους των αγροτών φοβάμαι ότι χωρίς καθορισμένους στόχους πολιτικής δε θα καταφέρουν τίποτα.
Ένα άλλο πρόβλημα της χώρας είναι η έλλειψη σύνδεσης έρευνας και παραγωγής. Η σχέση πρέπει να είναι αμφίδρομη. Δηλαδή οι αγρότες θα πρέπει να ενημερώνονται για τα ερευνητικά αποτελέσματα, αλλά και η έρευνα να ασχολείται με τα πραγματικά προβλήματα των αγροτών. Για να καταλάβετε τι εννοώ. Στο πιο πάνω παράδειγμα των καλλιεργειών φυτοκάλυψης. Ποιες καλλιέργειες πρέπει να χρησιμοποιήσουν οι αγρότες. Υπάρχουν δεδομένα για ποιες δίνουν καλύτερα αποτελέσματα; Ποια ψυχανθή κάνουν καλύτερη δέσμευση αζώτου; Ποιες καλλιέργειες έχουν αλληλοπάθειες με τις κύριες καλλιέργειες; Θα έπρεπε η ΓΓΕΤ, ή όπως τη λένε τώρα, να έχει προκηρύξει ερευνητικά προγράμματα για να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα και να βοηθηθούν οι αγρότες μας. Όνειρα!
Η νέα γεωργία που αναπτύσσεται παγκόσμια έχει ανάγκη από βασικές γνώσεις και ευελιξία των αγροτών. Πώς θα αποκτηθούν; Είναι αναγκαία η ανάπτυξη συστημάτων τεχνικής εκπαίδευσης, αλλά και διά βίου εκπαίδευσης και μάθησης. Σήμερα υπάρχει ουσιαστική έλλειψη εκπαίδευσης των αγροτών. Ελάχιστα σχετικά σχολεία στη χώρα. Η έλλειψη εκπαίδευσης των αγροτών αποτελεί κύριο εμπόδιο για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στη γεωργία. Η χώρα έχει το 0,7 έως 6% των αγροτών να έχουν δεχτεί γεωργική εκπαίδευση (διάρκειας τουλάχιστον 2 ετών) έναντι 62% των Ολλανδών. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί ο κύκλος εργασιών ανά στρέμμα είναι 1.800 ευρώ έναντι 200 της χώρας μας. Δεν υπάρχει σύστημα διαρκούς εκπαίδευσης των αγροτών. Καθώς η γνώση φαίνεται να ανανεώνεται κάθε 15 χρόνια, η έλλειψη αυτή κάνει αδύνατη την προσαρμογή σε νέες τεχνολογίες. Υπάρχει άμεση ανάγκη ίδρυσης τεχνικών σχολείων για εκπαίδευση αγροτών που πρέπει να προωθηθεί. Δυστυχώς, είναι βίωμα των αγροτών (από την εποχή του Καποδίστρια) ότι η γεωργία μαθαίνεται καλύτερα στο χωράφι, όμως και κάποιο θεωρητικό υπόβαθρο βοηθά. Αυτό πρέπει να επιβληθεί από την πολιτεία τόσο με μοριοδότηση των αγροτών στα διάφορα προγράμματα όσο και με καμπάνιες ενημέρωσης των αγροτών. Οι κακοί Ολλανδοί μάς πρότειναν να δώσουμε κίνητρα στους άνεργους νέους 15-29 ετών (περίπου 40%) να εκπαιδευτούν για να κατευθυνθούν στη γεωργία. Μια ενδιαφέρουσα ιδέα.
Ένα από τα προβλήματα που έχουμε είναι η αδυναμία συνεργασίας. Για τους αγρότες μιλάμε συνήθως, αλλά το πρόβλημα το έχουμε όλοι. Η έλλειψη αγροτικών συνεταιρισμών παρ’ όλες τις προσπάθειες και τα κίνητρα που δίδονται δεν αποδίδουν. Πιστεύω ότι η κύρια αιτία είναι η έλλειψη κάθε ελέγχου και αξιολόγησης που επέτρεψε τη χρεωκοπία των συνεταιρισμών που θα μπορούσε να είχε προληφθεί. Σήμερα πολλοί αγρότες αρνούνται τη συμμετοχή σε συνεταιρισμούς για αυτόν τον λόγο. Κάτι πρέπει να διορθωθεί και εδώ. Μήπως θα έπρεπε να βάλουμε μαθήματα οργάνωσης συνεργασιών, συνεταιρισμών κ.λπ. σε όλες της βαθμίδες της Εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης και της πανεπιστημιακής; Μου είπαν ότι στην Ολλανδία υπάρχουν μαθήματα συνεταιρισμών παντού. Η προηγούμενη υπουργός Παιδείας είχε προτείνει κάποια επιπλέον μαθήματα. Μήπως μαθήματα συνεργασίας και συνεταιρισμών θα βοηθούσαν τη χώρα;
Έχω θέσει πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από την πολιτεία. Βέβαια, οι υπουργοί είναι μακριά στην Αθήνα για να τα ακούσουν. Μήπως θα έπρεπε να τα διεκδικήσουμε εμείς μαζί με τα έργα προστασίας από τις πλημμύρες και την εξασφάλιση φθηνού και καλής ποιότητας νερού για τις καλλιέργειες; Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε. Δύσκολο, αλλά απαραίτητο.