Στο ίδιο διάστημα μειώνονται οι καλλιεργούμενες εκτάσεις από την επέκταση των πόλεων και τα τεχνικά έργα που κάνουμε (δρόμοι, αεροδρόμια κ.λπ.) αλλά και από τη διάβρωση των εδαφών που θα αυξηθεί με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, γι’ αυτό και τελευταίες μελέτες θεωρούν ότι πρέπει να αυξήσουμε την παραγωγικότητα της γεωργίας κατά 70% μέχρι τα μέσα του αιώνα για να εξασφαλίσουμε τα τρόφιμα που χρειάζεται ο πληθυσμός του πλανήτη.
Η παγκοσμιοποίηση πέτυχε σημαντική ανάπτυξη σε πολλές περιοχές του πλανήτη όπως στην Ασία, μείωσε ουσιαστικά την ακραία φτώχεια και βελτίωσε το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους. Βέβαια, αν τους συγκρίνουμε με τους εαυτούς μας, θα δούμε ότι πραγματικά οι άνθρωποι εκεί δουλεύουν πολλές ώρες την εβδομάδα, ασφαλιστικά συστήματα δεν υπάρχουν ή είναι υποτυπώδη, υπάρχει παιδική εργασία κ.λπ. Αν όμως συγκρίνουμε με την κατάσταση στις ίδιες χώρες πριν από λίγα χρόνια, τότε θα δούμε τις πραγματικές διαφορές. Τον τελευταίο αιώνα ο Παγκόσμιος πλούτος αυξήθηκε θεαματικά ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου και η Παγκοσμιοποίηση συνέβαλε σ’ αυτό. Πρέπει όμως να βρούμε το ταχύτερο δυνατό λύση για την εξάλειψη της ακραίας φτώχειας αναπτύσσοντας οικονομικά τις περιοχές όπου αυτή συναντάται. Ένα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν αρκεί να τους τροφοδοτήσουμε με τρόφιμα και άλλα αγαθά που παράγουμε και διαθέτουμε εμείς. Κάθε φορά που το κάναμε, καταστρέψαμε την τοπική παραγωγή καθώς η διάθεση δωρεάν τροφίμων προκάλεσε κατάρρευση των τιμών. Θα πρέπει να αναπτύξουμε τις τοπικές οικονομίες με κατάλληλες γι’ αυτούς τεχνολογίες ώστε να αναπτύξουν τοπικά την παραγωγή που θα τους απομακρύνει από τον υποσιτισμό και τη φτώχεια. Εδώ υπάρχει σημαντικό πεδίο δράσης και πολλές αναπτυγμένες χώρες έχουν ιδρύσει ειδικά ερευνητικά κέντρα για ανάπτυξη της κατάλληλης τεχνολογίας για τις χώρες ή τις περιοχές αυτές.
Ένας άλλος μύθος είναι ότι η κατεύθυνση μέρους της παραγωγής σπόρων στα βιοκαύσιμα αύξησε τις τιμές των αγροτικών προϊόντων. Σήμερα που η παραγωγή βιοκαυσίμων πρώτης γενιάς σημειώνει ρεκόρ παραγωγής, το καλαμπόκι έχει 150 ευρώ/τόνο, και το σιτάρι 180 ευρώ/τόνο πολύ κάτω από τις τιμές που υπήρχαν πριν από λίγα μόλις χρόνια. Πραγματικά πριν από μερικά χρόνια υπήρξε μια αύξηση των τιμών των σιτηρών που μάλιστα προκάλεσε αναταραχή σε πολλές χώρες στον κόσμο από αντίδραση των πολιτών αλλά αυτό δεν μπορεί να συνδεθεί με τα βιοκαύσιμα παρόλο που τότε αποδόθηκε σε αυτά. Ίσως χρηματιστηριακά παιχνίδια με τις τιμές των προϊόντων να συνέβαλαν στις αυξήσεις.
Άλλος μύθος ότι τα βιοκαύσιμα για να παραχθούν χρειάζεται να καταναλώσουμε περισσότερα καύσιμα από όσα εξοικονομούμε. Και αυτό είναι λανθασμένο όπως και οι αρχικές ιδέες ότι τα βιοκαύσιμα έχουν μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Υπάρχουν ελάχιστες μελέτες που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο αλλά πολύ περισσότερες και πιο εμπεριστατωμένες υποστηρίζουν το αντίθετο. Η αλήθεια είναι ότι επιτυγχάνουν σημαντική εξοικονόμηση. Η οδηγία της ΕΕ ορίζει για τα βιοκαύσιμα πρώτης γενιάς μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 35%, κάτι που το έχει επιτύχει ήδη η βιομηχανία ενώ τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς (και τρίτης γενιάς αργότερα) επιτυγχάνουν μειώσεις πάνω από 50% μέχρι και 70% σε μια τελευταία μελέτη στη Βραζιλία. Έχουν φτάσει να είναι ανταγωνιστικά με ορυκτά καύσιμα με τιμή πετρελαίου πάνω από 50 δολάρια το βαρέλι.
Για να συμπληρώσω τη συζήτηση θα ήθελα να αναφερθώ και στο πρόβλημα της εξασφάλισης καυσίμων για τη γεωργική παραγωγή. Σήμερα η «βιομηχανική γεωργία» που μας δίνει ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις, στηρίζεται σε μεγάλο ποσοστό στην κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που προέρχεται κυρίως από τα ορυκτά καύσιμα. Σκεφτείτε ότι το όργωμα χρειάζεται 4-5 λίτρα πετρελαίου/στρέμμα ενώ το σύνολο των εργασιών με μηχανήματα χρειάζεται πάνω από 10 λίτρα πετρελαίου/στρέμμα χωρίς το πότισμα. Η παραγωγή 1 κιλού αζωτούχου λιπάσματος χρειάζεται ενέργεια αντίστοιχη με 1,5 -2 κιλά πετρελαίου ανάλογα με την τεχνολογία παραγωγής. Δηλαδή στο καλαμπόκι που προσθέτουμε 30 κιλά αζώτου ξοδεύουμε ισοδύναμο 45-60 κιλών πετρελαίου. Μεγάλα ποσά ενέργειας χρειάζονται για την κατασκευή των μηχανημάτων, των φυτοφαρμάκων κ.λπ. Είναι προφανές ότι η παραγωγική μας γεωργία στηρίζεται στην κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ορυκτών καυσίμων. Έχει εξασφαλισμένα η γεωργία τα καύσιμα που της χρειάζονται; Ξέρουμε ότι η γεωργία είναι ευαίσθητη σε ελλείψεις καυσίμων σε ορισμένες περιόδους του χρόνου. Εάν υπάρξει έλλειψη καυσίμων στην περίοδο της συγκομιδής η καθυστέρηση θα δημιουργήσει απώλειες του προϊόντος. Κάτι ανάλογο ισχύει για την περίοδο σποράς που καθυστέρησή της θα μειώσει τις αποδόσεις. Επομένως ελλείψεις καυσίμων μπορούν να έχουν αρνητικά αποτελέσματα στην παραγωγή.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
