Πρόγραμμα ευεξίας - αντίδοτο στην καθιστική ζωή

ΑΠΟ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΕΦΑΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Από τον Αποστόλη Ζώη
Διάφορες επιστημονικές μελέτες μέχρι σήμερα έχουν δείξει πως η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας - άσκησης, η υιοθέτηση «ανθυγιεινών συμπεριφορών», οι «ακατάλληλες» συνθήκες εργασίας και τα υψηλά επίπεδα εργασιακού στρες, που παρατηρούνται σε πολλούς εργασιακούς χώρους, συνδέονται με: υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και της υγείας των εργαζομένων, μείωση της παραγωγικότητας στην εργασία, αύξηση της πρόωρης συνταξιοδότησης και αύξηση της δαπάνης για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Τι έδειξαν όμως τα αποτελέσματα ερευνών για την υγεία και την ποιότητα ζωής των εργαζομένων στην Περιφέρεια Θεσσαλίας; Όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ. Βασίλειος Γεροδήμος καθηγητής Προπονητικής του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αποθαρρυντικά είναι τα πρώτα αποτελέσματα για την υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων που κάνουν καθιστική εργασία στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Σύμφωνα με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, σε περισσότερους από 300 «καθιστικά» εργαζομένους, από το ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας παρατηρήθηκε ότι: το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων (80%) παρουσιάζει μυοσκελετικά προβλήματα - ενοχλήσεις σε διάφορες περιοχές του σώματος (υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης σε αυχένα, οσφυϊκή μοίρα και άνω άκρα), τα οποία επηρεάζουν αρνητικά την εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων στην εργασία και αυξάνουν τις ημέρες απουσίας των εργαζομένων από τη δουλειά. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων (>60%) υιοθετεί «ανθυγιεινές συμπεριφορές» στην καθημερινότητά του (όσον αφορά στη φυσική δραστηριότητα, τη διατροφή, το κάπνισμα, το αλκοόλ, κ.ά.) και παρουσιάζει υψηλά επίπεδα εργασιακού στρες.
Η πιο αποτελεσματική λύση, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δρ. Κωνσταντίνα Καρατράντου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια και διδάσκουσα στο ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή κατάλληλων προγραμμάτων ευεξίας στον χώρο εργασίας (workplace wellness programs). Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκε το πρόγραμμα «HealPWorkers», το οποίο χρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) και υλοποιείται στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με επιστημονικά υπεύθυνη τη δρ. Καρατράντου Κωνσταντίνα και επόπτη καθηγητή τον δρ. Βασίλειο Γεροδήμο.
Ο κύριος στόχος του προγράμματος ήταν να σχεδιάσει, να εφαρμόσει και να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα ενός πολυπαραγοντικού προγράμματος ευεξίας διάρκειας 6 μηνών, στον χώρο εργασίας, σε διάφορους δείκτες: υγείας, μυοσκελετικών πόνων, καθημερινών συνηθειών και συμπεριφορών (διατροφικές συνήθειες, κάπνισμα, αλκοόλ, καθιστικές συνήθειες, κ.ά.), ψυχικής υγείας, ποιότητας ζωής, εργασιακού στρες και αποδοτικότητας, παραγωγικότητας στην εργασία ατόμων που κάνουν καθιστική εργασία.
 Το πρόγραμμα ευεξίας «HealPWorkers» περιλάμβανε εξειδικευμένα προγράμματα άσκησης και εκπαιδευτικές-βιωματικές δράσεις. Πιο αναλυτικά, το πρόγραμμα άσκησης πραγματοποιήθηκε για χρονικό διάστημα 6 μηνών με συχνότητα προπόνησης 5 φορές την εβδομάδα (κάθε εργάσιμη ημέρα). Κάθε ημέρα το πρόγραμμα άσκησης διαρκούσε 30 - 40 min. και περιλάμβανε ασκήσεις για τη βελτίωση της κινητικότητας και της δύναμης των μυϊκών ομάδων που καταπονούνται από την πολύωρη καθιστική εργασία, ασκήσεις ισορροπίας, αναπνευστικές ασκήσεις και αερόβια άσκηση. Όπως τονίζει η δρ. Καρατράντου Κωνσταντίνα όλοι οι εργαζόμενοι ολοκλήρωσαν με ασφάλεια το πρόγραμμα άσκησης χωρίς να προκληθεί κάποια ενόχληση ή κάποιος τραυματισμός κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος.
Εκτός από το πρόγραμμα άσκησης, κατά τη διάρκεια του προγράμματος ευεξίας εφαρμόστηκαν 24 εκπαιδευτικές-βιωματικές δράσεις (1 φορά/ εβδομάδα, 30-40 min.) σχετικές με την εργονομία, τη διατροφή, την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών και την ψυχική υγεία. Οι εκπαιδευτικές-βιωματικές δράσεις περιλάμβαναν ομαδικές συζητήσεις, ατομική συμβουλευτική, πρακτική εξάσκηση σε ζητήματα εργονομίας και παρουσιάσεις χρησιμοποιώντας υλικό που κατασκευάστηκε, όπως παρουσιάσεις, εκπαιδευτικά φυλλάδια, καρτέλες καθορισμού στόχων για αποφυγή ανθυγιεινών και υιοθέτηση υγιεινών συμπεριφορών, κ.ά.
Όπως τονίζει πιο αναλυτικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δρ. Κωνσταντίνα Καρατράντου, τα πρώτα αποτελέσματα όσον αφορά στα μυοσκελετικά προβλήματα και στην αποδοτικότητα των εργαζομένων είναι πολύ ενθαρρυντικά. Πιο συγκεκριμένα, μετά τη λήξη του προγράμματος παρέμβασης, μειώθηκαν σημαντικά η συχνότητα, η διάρκεια και η ένταση των μυοσκελετικών πόνων κατά 33-100%, οι ημέρες απουσίας από τη δουλειά λόγω μυοσκελετικών πόνων κατά 89% και οι αρνητικές επιπτώσεις των μυοσκελετικών πόνων στην εκτέλεση καθημερινών κινήσεων κατά 93%. Επιπρόσθετα, το παρεμβατικό πρόγραμμα επέφερε σημαντική βελτίωση (15 - 80% ανάλογα με τον δείκτη αξιολόγησης), σε επιλεγμένους δείκτες: διατροφικών συνηθειών, ανθυγιεινών συμπεριφορών (κάπνισμα, αλκοόλ), ψυχικής υγείας (επίπεδα στρες, άγχους, κατάθλιψης), λειτουργικής ικανότητας και ποιότητας ζωής. Αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τους στόχους, τις δραστηριότητες και το εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα www.healpworkers.gr.
Τέλος, όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ. Γεροδήμος, το πρόγραμμα ευεξίας «HealPWorkers» ήταν πολύ αποτελεσματικό για τη βελτίωση της υγείας, της ποιότητας ζωής και της αποδοτικότητας των εργαζομένων και θα μπορούσε να αποτελέσει μια «καλή πρακτική» για την εφαρμογή ανάλογων προγραμμάτων σε διάφορους εργασιακούς χώρους στην Ελλάδα. Ωστόσο, χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια ώστε οι εργοδότες να κατανοήσουν τη σημασία τέτοιων προγραμμάτων στον χώρο εργασίας, να τα αποδεχτούν, να παρακινήσουν τους εργαζομένους τους να συμμετάσχουν και αν χρειάζεται να τα χρηματοδοτήσουν.