Ο εθισμός στο διαδίκτυο αποτελεί ένα σύγχρονο ψυχοκοινωνικό πρόβλημα που απαιτεί πρόληψη και αντιμετώπιση. Στο πλαίσιο αυτό, την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου ξεκινά στη Λάρισα τη λειτουργία του στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο το Ιατρείο Εθισμού στο Διαδίκτυο. Ο επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής - διευθυντής Ψυχιατρικής Κλινικής ΠΓΝΛ κ. Κωστής Μπονώτης και ο ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Κωνσταντίνος Σιώμος, που είναι οι άνθρωποι στους οποίους ανήκει η οργάνωση και ο σχεδιασμός του ιατρείου και μιλούν στην «Ε» για την αποστολή του ιατρείου αλλά και γενικότερα για το φαινόμενο του εθισμού και πώς μπορούν οι γονείς να αντιληφθούν εγκαίρως το πρόβλημα και να ζητήσουν βοήθεια. Μάλιστα, ενδεικτικό των ανησυχητικών διαστάσεων είναι το γεγονός ότι μόλις το περασμένο καλοκαίρι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενέταξε στον επίσημο κατάλογο ψυχικών νοσημάτων και τη «Διαταραχή Ηλεκτρονικού Παιχνιδιού».
* Ο εθισμός στο διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια μάς απασχολεί ολοένα και πιο πολύ. Λίγους μήνες πριν ο ΠΟΥ ενέταξε στον επίσημο κατάλογο ψυχικών νοσημάτων και τη «Διαταραχή Ηλεκτρονικού Παιχνιδιού». Πώς περάσαμε από τη διασκέδαση στην εξάρτηση; Ποια είναι τα όρια;
- Κ. Μπονώτης: «Τα παιχνίδια νέας εποχής επιτρέπουν στο παιδί να εισχωρεί σε έναν ενιαίο εικονικό κόσμο που υποστηρίζει εκατοντάδες ή χιλιάδες χρήστες την ίδια στιγμή και του επιτρέπει να αλληλεπιδρά μαζί τους. Είναι όλοι παίκτες στο ίδιο παιχνίδι, άγνωστοι μα και γνώριμοι μαζί, και κυρίως μοιράζονται το ίδιο πάθος.
Τα διαδικτυακά παιχνίδια στα οποία παρατηρούμε φαινόμενα εθισμού είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια μαζικής συμμετοχής ρόλων (ΜΜΟ-RPG).Το μεγαλύτερο ποσοστό των εθισμένων είναι άντρες και αγόρια. Ο εθισμός σχετίζεται με υψηλά επίπεδα άγχους, επιθετικότητας και χαμηλού επιπέδου αυτοελέγχου. Η διαφορά της υπερβολικής χρήσης και του εθισμού έγκειται στις αρνητικές συνέπειες που παρατηρούνται στην καθημερινότητα του εφήβου. Ο εθισμός στα παιχνίδια επιφέρει πτώση στη σχολική επίδοση. Οι παίκτες που παίζουν πάνω από 41 ώρες την εβδομάδα είναι σχεδόν βέβαιο ότι αντιμετωπίζουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή τους και θεωρούνται εξαρτημένοι».
- Κ. Σιώμος: «Καταρχάς, και με την κατηγοριοποίση του ΠΟΥ ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για ένα υπαρκτό και σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες του αντίστοιχου χώρου (Ψυχιάτρους, Κλινικούς Ψυχολόγους). Τώρα πλέον υπάρχει η δυνατότητα να τίθεται επίσημα μία διάγνωση και να λαμβάνει ο ασθενής τη βοήθεια που χρειάζεται χωρίς αστερίσκους, π.χ. ένας μαθητής, ένας φοιτητής να λαμβάνει μία γνωμάτευση με την οποία θα δικαιολογείται κάποια απουσία ή η αδυναμία παρακολούθησης των παραδόσεων για ένα διάστημα. Η θεραπεία του εξαρτημένου ατόμου θα μπορεί να καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία, κάτι πολύ σημαντικό σε μία εποχή μειωμένων οικονομικών δυνατοτήτων των γονέων και αυξημένου κόστους παροχής υπηρεσιών υγείας. Θα μπορούν να δημιουργηθούν δομές που θα υποστηρίζουν αυτούς τους ασθενείς και να λάβουν την κατάλληλη χρηματοδότηση. Ακόμα θα προαχθεί η έρευνα και θα δοθεί ώθηση ώστε να δημιουργηθούν πρωτόκολλα θεραπείας, τόσο ψυχοθεραπευτικής όσο και φαρμακευτικής.
* Σε λίγες μέρες ξεκινά τη λειτουργία του στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο το Ιατρείο Εθισμού στο Διαδίκτυο. Με ποιον τρόπο γίνονται οι διαγνώσεις και ποια είναι τα στάδια θεραπείας;
Το ειδικό ιατρείο δημιουργήθηκε για να καλύψει το κενό σε εξειδικευμένες υπηρεσίας ψυχικής υγείας που υπάρχει στη Θεσσαλία και στελεχώνεται από διεπιστημονική ομάδα επαγγελματιών ψυχικής υγείας διαφορετικών ειδικοτήτων με επιστημονικά υπεύθυνο τον επίκουρο καθηγητή Ψυχιατρικής κ. Κωνσταντίνο Μπονώτη και με υπεύθυνο σχεδιασμού και οργάνωσης του ιατρείου τον ψυχίατρο παιδιών και εφήβων κ. Κωνσταντίνο Σιώμο. Το ειδικό ιατρείο θα λειτουργεί κάθε Παρασκευή ώρες 9 το πρωί έως 1 το μεσημέρι στα εξωτερικά ιατρεία της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του ΠΓΝ Λάρισας. Το τηλέφωνο επικοινωνίας για ραντεβού με το ειδικό ιατρείο είναι το 2413-501040. Το νέο ειδικό ιατρείο για τον Εθισμό στο Διαδίκτυο θα συμπληρώσει τη λειτουργία και άλλων ειδικών ιατρείων της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής όπως είναι το Ψυχογηριατρικό, το Ιατρείο Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση και το Ιατρείο Ψυχικής Υγείας Γυναικών, τα οποία δημιουργήθηκαν για την κάλυψη σύγχρονων ψυχοκοινωνικών αναγκών σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες. Οι κύριοι στόχοι του ιατρείου αποτελούν:
-Εξέταση όλων των εφήβων 11-18 ετών και νεαρών ενηλίκων, με προβληματική χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου, που κατοικούν στην περιοχή που καλύπτει η 5η ΥΠΕ.
-Αξιολόγηση του βαθμού της παθολογικής χρήσης του διαδικτύου μέσω πιστοποιημένων κλιμάκων.
-Διερεύνηση της συνοσηρότητας με άλλες ψυχικές διαταραχές (αγχώδεις, συναισθηματικές, ψυχωτικές) και δυσλειτουργικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας.
-Θεραπευτική αντιμετώπιση των διαγνωσμένων περιπτώσεων εθισμού στο διαδίκτυο εφαρμόζοντας:
- Συμβουλευτική παρέμβαση στον έφηβο και στην οικογένεια (ψυχοεκπαίδευση γονέων).
-Ειδικό εξατομικευμένο πρόγραμμα περιορισμού της υπερβολικής χρήσης και εκμάθησης ενός ορθολογικότερου τρόπου χρήσης των νέων τεχνολογιών.
-Γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.
-Φαρμακοθεραπεία σε περιπτώσεις συνοσηρότητας του εθισμού στο διαδίκτυο με άλλες ψυχικές διαταραχές (50% με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία).
* Τι συμπτώματα, αν μπορούν να χαρακτηριστούν έτσι, παρουσιάζει κάποιος που έχει εθιστεί στο διαδίκτυο; Γίνονται εύκολα αντιληπτά από τον οικογενειακό περίγυρο;
- Κ. Μπονώτης: «Για τη διάγνωση οι ασθενείς πρέπει να πληρούν τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα 9 κριτήρια κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους:
-Υπερενασχόληση με τα διαδικτυακά ηλεκτρονικά παιχνίδια.
-Ψυχολογικά συμπτώματα στέρησης της συμπεριφοράς ή απόσυρσης από αυτή (π.χ. άγχος, ευερεθιστότητα).
-Ανοχή (η ανάγκη ολοένα να αυξάνεται το χρονικό διάστημα ενασχόλησης με το παιχνίδι).
-Ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξουν ή να οριοθετήσουν τη συμμετοχή τους στο παιχνίδι.
-Απώλεια του ενδιαφέροντος σε προηγούμενες προσφιλείς ενασχολήσεις (hobby).
-Συνεχιζόμενη χρήση παρά τη συνειδητοποίηση του προβλήματος.
-Εξαπάτηση μελών της οικογένειας και/ή θεραπευτών.
-Χρήση των διαδικτυακών ηλεκτρονικών παιχνιδιών ούτως ώστε να διαφύγουν από αρνητική συναισθηματική διάθεση.
-Το να έχει θέσει το άτομο σε κίνδυνο ή και να έχει απωλέσει μία σχέση, εργασία ή εκπαιδευτική ευκαιρία.
- Κ. Σιώμος: «Τα παιδιά και οι έφηβοι αποκτούν ψυχολογική εξάρτηση από το Διαδίκτυο, γιατί μέσα από τη χρήση αισθάνονται καλύτερα, ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους ή ανακουφίζονται από τα άγχη του σχολείου, της οικογένειας, της εφηβείας. Ο γονιός θα πρέπει να προσεγγίσει το εξαρτημένο παιδί με ηρεμία χωρίς επικριτική διάθεση και να ακούσει με προθυμία, έτσι ώστε να εγκατασταθεί ένας αμφίδρομος δίαυλος επικοινωνίας. Κάποια σημεία στα οποία θα πρέπει να σταθεί ο γονέας προκειμένου να βοηθήσει το παιδί του είναι τα εξής:
-Κοινή στάση των δύο γονέων απέναντι στο πρόβλημα.
-Να δείξουν ότι ενδιαφέρονται.
-Συνεργασία με το παιδί για την κατάρτιση ενός προγράμματος χρήσης του Διαδικτύου.
-Τοποθέτηση των ηλεκτρονικών συσκευών που μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο σε ένα ορατό σημείο. Πολλά παιδιά έχουν τα smartphones ή άλλες ηλεκτρονικές συσκευές συνεχώς μαζί τους με αποτέλεσμα να μένουν για ώρες συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο, χωρίς να μπορούν να το γνωρίζουν οι γονείς τους. -Προσφορά υποστήριξης και όχι κάλυψης.
-Καλλιέργεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων από την προσχολική ηλικία ώστε η ψηφιακή ψυχαγωγία να αποτελεί ένα μικρό μέρος της συνολικής ψυχαγωγίας του παιδιού.
* Τόσο οι εξαρτημένοι όσο και οι οικείοι τους περνούν εύκολα το κατώφλι ενός τέτοιου ιατρείου; Θεωρείτε ότι είναι ενημερωμένοι αρκετά για να αναγνωρίσουν το πρόβλημα;
- Κ. Μπονώτης: «Η πλειοψηφία των ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων με εθισμό στο διαδίκτυο δεν αναγνωρίζουν το πρόβλημα και κυρίως το αίτημα για αξιολόγηση ξεκινά από τους γονείς τους. Κλινική έρευνα του κ. Κωνσταντίνου Σιώμου, ως υπεύθυνου του ειδικού ιατρείου για τον Εθισμό στο Διαδίκτυο στην Παιδοψυχιατρική Κλινική του Ιπποκράτειου ΓΝ Θεσσαλονίκης (2008-2010), έδειξε πως οι σημαντικότεροι λόγοι για να απευθυνθούν οι γονείς σε ειδικό ιατρείο είναι η πτώση της σχολικής επίδοσης του εφήβου απότομη ή προοδευτική, η απομόνωση του εφήβου, έντονες ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και επιθετική συμπεριφορά εφήβου και αποδιοργάνωση της καθημερινότητας.
Πρέπει να τονιστεί πως η μη αποδοχή του προβλήματος εθισμού τους στο διαδίκτυο δεν οφείλεται σε ελλιπή ενημέρωση των παιδιών, δεδομένου πως πλέον γίνονται αρκετές ενημερωτικές ομιλίες στα σχολεία, αλλά διότι δεν επιθυμούν να αλλάξουν τη διαδικτυακή τους συμπεριφορά.
Συνέντευξη:
Νατάσα Πολυγένη
