* Από τον Αργύρη Ντόβα
Αυξάνεται συνεχώς το «κύμα» της εποχικής γρίπης, που ενέσκηψε κυρίως από τις αρχές του νέου έτους. Ο αριθμός των εργαστηριακά τεκμηριωμένων κρουσμάτων της νέας γρίπης Α Η1Ν1 (χοίρων) στην Ελλάδα, που έχουν νοσηλευθεί μέχρι τώρα σε διάφορες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) Νοσοκομείων της χώρας, σύμφωνα με το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., έχει ξεπεράσει τα 107, ενώ μέχρι τις 4 Φεβρουαρίου του 2016, έχουν καταγραφεί 38 θάνατοι. Πρόκειται στην πλειοψηφία τους για ασθενείς, που έπασχαν από διάφορα χρόνια νοσήματα και δεν είχαν εμβολιαστεί κατά του ιού της γρίπης.
Η γρίπη είναι οξεία ιογενής νόσος του αναπνευστικού συστήματος, η οποία χαρακτηρίζεται από υψηλή μεταδοτικότητα. Oι ιοί της γρίπης γενικώς προσβάλλουν το ανώτερο ή / και το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος (μύτη, φάρυγγα, λάρυγγα, βρόγχους, πνεύμονες).
Αιτιολογία: Η εποχική γρίπη προκαλείται από τους ιούς Α, Β και C, οι οποίοι είναι RNA ιοί, της οικογένειας Orthomyxoviridae. O ιός της γρίπης τύπου Α είναι ο πιο συνηθισμένος και με τις μεγαλύτερες δυνατότητες να προκαλεί πανδημίες.
Επιδημιολογία: Η γρίπη εμφανίζεται σ’ όλον τον κόσμο σε εποχικές επιδημίες, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να νοσούν 500 περίπου εκατομμύρια άνθρωποι και να πεθαίνουν, εξ αιτίας της νόσου, στο ίδιο χρονικό διάστημα, 250.000 έως 500.000 περίπου. Η γρίπη, μετά την εμφάνισή της σε μια περιοχή, διασπείρεται ταχύτατα σε άλλες περιοχές της ίδιας χώρας, καθώς και σε άλλες χώρες, με αποτέλεσμα να προσβάλλει το 10 έως 20 % του πληθυσμού.
Με βάση τα δεδομένα των τελευταίων περιόδων εποχικής γρίπης στη χώρα μας, φαίνεται ότι η επιδημιολογία του νοσήματος μετά την επιδημία του 2009, έχει πλέον τα χαρακτηριστικά της συνήθους εποχικής έξαρσης. Ειδικότερα: α) Το επιδημικό κύμα συμβαίνει μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου. β) Η κορύφωση της δραστηριότητας συμβαίνει μεταξύ Φεβρουαρίου – Μαρτίου. γ) Κυκλοφορούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο ποσοστό όλα τα στελέχη γρίπης - κυρίως τα Α (Η1Ν1) pdm09, A (Η3Ν2) και Β -. δ) Τα σοβαρά κρούσματα γρίπης που συνήθως απαιτούν νοσηλεία σε ΜΕΘ, οφείλονται κυρίως στο πανδημικό στέλεχος Α (Η1Ν1) pdm09.
Τα στελέχη του ιού της γρίπης, που κυκλοφορούν στην κοινότητα φέτος, είναι ο τύπος Α (κυρίως ο υπότυπος ΑΗ1Ν1 pdm09).
Η μετάδοση γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τις αναπνευστικές εκκρίσεις και τα σταγονίδια, που εκπέμπονται κατά το πτάρνισμα, τον βήχα ή την ομιλία του ατόμου, που νοσεί ή είναι φορέας του ιού της γρίπης. Λόγω της εύκολης διασποράς και της μακρότερης επιβίωσης των ιών στην ξηρή ατμόσφαιρα των κλειστών χώρων και υπό ψυχρές καιρικές συνθήκες, μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν να νοσήσουν άτομα, που ζουν πολλά μαζί σε κοινόβια (γηροκομεία, στρατώνες, οικοτροφεία) ή συνωστίζονται επί αρκετές ώρες σε κλειστές αίθουσες ή χώρους (σχολεία, καφετέριες, μέσα μαζικής μεταφοράς κτλ).
Χρόνος επώασης της νόσου: Ο χρόνος επώασης της νόσου είναι 1 - 3 ημέρες.
Κλινική εικόνα: Οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζουν πυρετό, βήχα, μυαλγίες, κεφαλαλγία, αδυναμία - καταβολή και γενική κακουχία. Τα παιδιά δυνατόν να παρουσιάσουν επίσης ναυτία, εμετούς και διάρροια, συμπτώματα, που είναι σπάνια στους ενήλικες. Η νόσος συνήθως αυτοπεριορίζεται και διαρκεί κατά μέσο όρο 2 - 7 ημέρες. Ο βήχας όμως μπορεί να επιμένει για αρκετό διάστημα (2 - 3 εβδομάδες περίπου). Οι ασθενείς μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο, μία ημέρα πριν αρρωστήσουν και 3 έως 7 ημέρες, αφ’ ότου εκδηλώσουν τα συμπτώματα.
Εξέλιξη της νόσου. Η νόσος συνήθως εξελίσσεται ομαλά και υποχωρεί από μόνη της μετά πάροδο 2 - 7 ημερών. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις , δυνατόν να προκύψουν σοβαρές επιπλοκές, επικίνδυνες για τη ζωή. Ασθενείς, που ανήκουν στις ακραίες ηλικίες (βρέφη, ηλικιωμένοι), καθώς και ασθενείς με χρόνια ιατρικά προβλήματα δυνατόν να παρουσιάσουν βαρύτερη κλινική εικόνα και να εκδηλώσουν επιπλοκές.
Επιπλοκές: Συχνότερη επιπλοκή είναι η πνευμονία, η οποία εκδηλώνεται κυρίως σε διαβητικούς, καρδιοπαθείς, πνευμονοπαθείς και ηλικιωμένους. Η πνευμονία μπορεί να οφείλεται στον ίδιο τον ιό της γρίπης, οπότε πρόκειται για μία πολύ σοβαρή επιπλοκή της νόσου (ιογενής πνευμονία) ή μπορεί να οφείλεται σε δευτεροπαθή μικροβιακά αίτια, όπως είναι ο πνευμονιόκοκκος και ο σταφυλόκοκκος. Ηπιότερες επιπλοκές είναι: η μέση ωτίτιδα, η ιγμορίτιδα και, πιο σπάνια, νοσήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος (μηνιγγοεγκεφαλίτιδα), η μυοκαρδίτιδα, οι κρίσεις άσθματος, καθώς και η παρόξυνση χρόνιας βρογχίτιδας. Η γρίπη μπορεί να αποβεί θανατηφόρος σε ποσοστό 0.1 % περίπου.
Διάγνωση της νόσου: Η διάγνωση της νόσου βασίζεται κυρίως στην κλινική εικόνα, στη συμπτωματολογία, καθώς και στην παρουσία επιδημίας στην περιοχή. Η πλήρης τεκμηρίωση μπορεί να επιτευχθεί με τη λήψη δείγματος ρινικού εκκρίματος ή φαρυγγικού επιχρίσματος και την καλλιέργεια αυτών σε ειδικό εργαστήριο, για την ταυτοποίηση του ιού, καθώς και με την ανεύρεση αντισωμάτων κατά του ιού στο αίμα. Η ταυτοποίηση των ιών της γρίπης μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί με τη μοριακή μέθοδο PCR (αλυσωτή αντίδραση πολυμεράσης), με ακρίβεια που αγγίζει το 99 %.
Διαφορική διάγνωση: Διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνεται κυρίως από το κοινό κρυολόγημα, το οποίο οφείλεται σε πληθώρα ιών (πάνω από 200 είδη, με κυριότερους τους ρινοϊούς).
Θεραπευτική αντιμετώπιση: Η οξεία φάση της νόσου, απαιτεί πλήρη ανάπαυση, επαρκή ενυδάτωση, αποφυγή χρήσης αλκοόλ, αποφυγή καπνίσματος και, εφ’ όσον κριθεί αναγκαίο, λήψη φαρμάκων (π.χ. παρακεταμόλη), για την ανακούφιση από τον πυρετό, τις μυαλγίες ή την κεφαλαλγία. Η γρίπη είναι ιογενής λοίμωξη και, ως εκ τούτου, τα αντιβιοτικά δεν επιδρούν στην αντιμετώπισή της, εκτός και αν χορηγηθούν για την αντιμετώπιση δευτεροπαθούς λοίμωξης, όπως η βακτηριακή πνευμονία.
Τα αντιϊκά φάρμακα μπορούν να αποβούν αποτελεσματικά (μειώνουν τη διάρκεια και τη βαρύτητα της νόσου). Τα κυριότερα αντιϊκά φάρμακα, που χρησιμοποιούνται κατά της γρίπης, είναι η ολσεταμιβίρη (Τamiflu) και η ζαναμιβίρη (Relenza).
Πρόληψη: Οι κλασικοί τρόποι πρόληψης (αποφυγή συνωστισμού σε κλειστούς χώρους, απομόνωση ασθενών, αποφυγή επαφής των χεριών με τη μύτη, το στόμα ή τα μάτια, αποφυγή επαφής με άτομο ή επιφάνεια που φέρει τον ιό, συχνό πλύσιμο των χεριών, χρήση μάσκας ή χαρτομάντιλου κατά το πτάρνισμα ή το βήχα κ.τλ.), παρότι επιβάλλονται, δεν είναι πάντα αποτελεσματικοί στην πρόληψη της νόσου.
Ο αποτελεσματικότερος τρόπος πρόληψης είναι ο εμβολιασμός με το αντιγριπικό εμβόλιο, το οποίο, λόγω μετάλλαξης των ιών της γρίπης, έχει διαφορετική σύνθεση κάθε εμβολιαστική περίοδο. Το αντιγριπικό εμβόλιο, όταν χορηγείται έγκαιρα, προφυλάσσει τον εμβολιαζόμενο από τη νόσο, ιδιαίτερα όσους ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
* Ο Δρ. Αργύρης Β. Ντόβας είναι τ. διευθυντής Β’ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας & Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
