Του Κώστα Λιάπη
Είναι μια ευχάριστη έκπληξη μέσα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία που, με αλλοτριωμένες τις παραδοσιακές της αξίες, παραδέρνει εδώ και πολλά χρόνια μέσα στον χωρίς πια στεγανά σύγχρονο κόσμο, κάθε προσπάθεια που κινείται στην κατεύθυνση όχι βέβαια της επιστροφής σε ξεπερασμένες βιωτικές και πολιτισμικές καταστάσεις του παρελθόντος αλλά σε μνημειακά εγχειρήματα για τη διάσωση των παραδοσιακών εκείνων μορφών του λαϊκού μας πολιτισμού που γαλούχησαν κάποτε γενιές και γενιές προγόνων μας. Κι ένα τέτοιο ακριβοτίμητο εθνικό μας πνευματικό κεφάλαιο του παρελθόντος, που μοιραία χάνει διαρκώς και περισσότερο την ζώσα επαφή του με τη σύγχρονη ελληνική ζωή και πραγματικότητα, αλλά ευτυχώς διατηρείται ως κειμήλιο υψηλής πολιτισμικής αξίας από τους λάτρες και μελετητές του, είναι το δημοτικό μας τραγούδι.
Κι αυτό αποδείχνεται από τις προσπάθειες εμπνευσμένων πνευματικών ανθρώπων της χώρας μας, που χρόνια τώρα αγωνίζονται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της πατρίδας μας να διασώσουν έστω και ως μουσειακό είδος το εθνικό μας τραγούδι στις διάφορες μορφές του, είτε μέσα από σχετικούς μ’ αυτό μουσικούς ή χορευτικούς φορείς, είτε ως μελετητές των χαρακτηριστικών του (δημιουργία, παραλλαγές, αισθητική και μουσική) είτε, τέλος, ως συλλογείς που καταγράφουν λησμονημένα ή κι εντελώς άγνωστα πια για το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του σημερινού ελληνικού πληθυσμού τέτοια λαϊκά ποιητικά και μουσικά φανερώματα, διασώζοντας οι περισσότεροι τον έμμετρο λόγο τους και όσοι τα καταφέρνουν κι αυτή τη μουσική τους.
Μια τέτοια σημαντική προσπάθεια αντιπροσωπεύει και το βιβλίο «Παραδοσιακά Τραγούδια της Καρδίτσας και της ευρύτερης περιοχής», που σαν ώριμος κι εύγεστος καρπός οφείλεται στην πολύχρονη και συστηματική έρευνα της εκπαιδευτικού Βασιλικής Κοζιού - Κολοφωτιά, αλλά και στη συνδρομή του «Κέντρου Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας», στο οποίο η συλλέκτρια προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες της από τη θέση της Αντιπροέδρου. Κι μια κι ο λόγος για το εκδομένο στο τέλος του 2013 λαμπρό αυτό πόνημα, που μάλιστα συνοδεύεται και με δυο CD με 50 τραγούδια της συλλογής, να προσθέσω εδώ πως ή έκδοση πραγματοποιήθηκε στo πλαίσιo του τοπικού προγράμματος LEADER «Αναζωογόνηση της υπαίθρου της πεδινής Καρδίτσας, Λίμνης Πλαστήρα και Φουρνά Ευρυτανίας», από την Ομάδα Τοπικής Δράσης (ΟΤΑ) Αναπτυξιακή Καρδίτσας, Αναπτυξιακή Ανώνυμη ΟΤΑ.
Τον καλοτυπωμένο από την «Εκτυπωτική Καρδίτσας» αυτόν τόμο (σελ. 254), την έκδοση του οποίου επιμελήθηκε η ίδια η Βασιλική Κοζιού - Κολοφωτιά, προλογίζει η ίδια η συλλέκτρια, αλλά και ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλης Αναγνωστόπουλος, ο οποίος, αφού επισημαίνει τεκμηριωμένα ότι το δημοτικό τραγούδι «ολοένα αποσύρεται από τη ζώσα καθημερινότητα και σιγά - σιγά γίνεται γοητευτικό κειμήλιο αποκτά μουσειακό χαρακτήρα», επαινεί αξιολογώντας ως «σημαντική για τα πολιτιστικά δρώμενα της Δυτικής Θεσσαλίας, και όχι μόνο», την όλη προσπάθεια της κ. Κοζιού και του καρδιτσιώτικου Σωματείου «Απόλλων».
Και βέβαια η κύρια ύλη του τόμου απαρτίζεται από 500 περίπου δημοτικά τραγούδια, θησαυρισμένα με τη συνδρομή 72 πληροφορητών από πολλά καμπίσια κυρίως καρδιτσοχώρια.
Όλος αυτός ο πλούτος επιμερίζεται κατά σειρά στις δέκα ενότητες: Α΄ Τραγούδια της αγάπης, Β΄ Του γάμου, Γ΄ Γιορταστικά (Κάλαντα - Παινέματα - Πασχαλιάτικα σεργιάνια - Λατρευτικά), Δ΄ Ακριτικά - Κλέφτικα και Ιστορικά, Ε΄ Γνωμικά, ΣΤ΄ Εργατικά, Ζ΄ Σκωπτικά, Η΄ Της ξενιτιάς, Θ΄ Νανουρίσματα - Ταχταρίσματα και Ι΄ Μοιρολόγια
Μια όμορφη αλυσίδα τοπικών ποιητικών και μουσικών μορφωμάτων, κάποια απ’ τα οποία είναι άγνωστα (απ’ όσο μπορώ να ξέρω) αλλού στη χώρα μας και άλλα, κατά κανόνα πλουτισμένα με πρόσθετα στοιχεία, που βέβαια αποτελούν παραλλαγές τραγουδιών γνωστών και σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας ή και στην ίδια την περιοχή της Καρδίτσας, αφού στην ίδια τη συλλογή υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις παράθεσης περισσότερων του ενός τραγουδιών, που έχουν την ίδια βασική μήτρα έμμετρου λόγου.
Σημαντικό, επίσης, από τα θετικά στοιχεία της συγκεκριμένης συλλογής αποτελεί και η φωνητική (μουσική) καταγραφή 50 τραγουδιών (κάποια απ’ αυτά περιέχονται και στα ενσωματωμένα στον τόμο CD), γεγονός που βέβαια δίνει τη δυνατότητα για την πλήρη ανάπλαση των συγκεκριμένων τραγουδιών, αφού διασώζεται σ’ αυτά, όπως επισημαίνει και ο φίλος Β. Αναγνωστόπουλος, «η προφορικότητά τους, δηλαδή η μουσική και η γλωσσική εκφώνηση του λαϊκού ποιητικού λόγου».
Τέλος, να επισημάνω ότι κατά την παρουσίαση των τραγουδιών δεν υπάρχει υποσελίδιος υπομνηματισμός για την προέλευσή τους. Στο τέλος όμως του τόμου, και πριν από την Βιβλιογραφία και τον πίνακα με τα Περιεχόμενα, υπάρχει ένας πίνακας, όπου ο αναγνώστης μπορεί να βρει σε ποιον πληροφορητή ανήκει το κάθε τραγούδι κι έτσι έμμεσα, έχοντας υπόψη του και τον πίνακα με τους πληροφορητές και τη γεωγραφική προέλευσή τους, να βρει και την προέλευση του κάθε τραγουδιού της συλλογής.
Συμπερασματικά ο λόγος γίνεται για μια σημαντική προσπάθεια στο χώρο της διάσωσης του Δημοτικού μας τραγουδιού και θα ήταν ευχής έργο αν ένα τέτοιο πόνημα (αφού μάλιστα διανέμεται και δωρεάν) έμπαινε σε κάθε σχολική βιβλιοθήκη του ευρύτερου καρδιτσιώτικου, και – γιατί όχι – κι αυτού του θεσσαλικού χώρου.
