Ένα μακρινό ταξίδι στο παρελθόν και πιο συγκεκριμένα στην οικιακή αρχιτεκτονική και την εξέλιξη της κατοικίας, από τη νεολιθική έως τη σύγχρονη εποχή, κάνουν αυτές τις ημέρες όσοι επισκέπτονται το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας, στο χώρο του οποίου βρίσκεται ένα μοναδικό εύρημα. Ο εορτασμός των ευρωπαϊκών ημερών της πολιτιστικής κληρονομιάς, αποδείχθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία για μια αναδρομή σε περασμένες εποχές και σημαντικά ιστορικά μνημεία.
Ο λόγος για το πήλινο ομοίωμα νεολιθικού σπιτιού, που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών για την εύρεση ταφών καύσεων στην περιοχή της Πλατιάς Μαγούλας Ζάρκου το 1983 σε μια μακρόχρονη έρευνα που ξεκίνησε το 1976 και ολοκληρώθηκε το1990. Ο καθηγητής που διεξήγαγε τις ανασκαφές, ο κ. Κωνσταντίνος Γαλλής, μας εισάγει στον κόσμο της νεότερης νεολιθικής περιόδου, σε μια εποχή μετά το 5000 π.Χ. όπου στην Ελλάδα, και ιδίως στη Θεσσαλία, σε ό,τι αφορά στην κοινωνική οργάνωση των οικισμών, εμφανίζονται οικισμοί στους οποίους το κεντρικό κτίσμα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος, ενώ γύρω τους αναπτύσσονται πολλά μικρότερα κτίσματα σε περιβόλους.
«Το πήλινο ομοίωμα της νεολιθικής οικίας είναι ένα εύρημα που προήλθε από ανασκαφή που γινόταν στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου, μεταξύ Λάρισας και Τρικάλων σε προϊστορικό οικισμό που κατοικήθηκε κατά την Αρχαιότερη, Μέση, Νεότερη Νεολιθική Εποχή, καθώς και στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού. Η ανασκαφή είχε ξεκινήσει από την εύρεση ταφών καύσεων στη συγκεκριμένη θέση όπου και θα ερευνούνταν τα οστά νεκρών που βρίσκονταν μέσα σε αγγεία προκειμένου να προσδιοριστεί η χρονολογία τους. Ένας προβληματισμός που απασχολούσε τους επιστήμονες σχετικά με τη χρονολόγησή τους οδήγησε σε βαθύτερη ανασκαφή στο ίδιο σημείο, στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου. Βρέθηκε τελικά ότι τα αγγεία ανήκουν στην αρχή της νεότερης νεολιθικής εποχής, μεταξύ 5300 και 5000 π.Χ ενώ σημαντική ανακάλυψη αποτέλεσε ταυτόχρονα ένα πήλινο ομοίωμα σπιτιού που κρυβόταν στη γη σε βάθος πέντε μέτρα και δέκα εκατοστά κάτω από χωμάτινο δάπεδο και κοντά στην εστία ενός νεολιθικού σπιτιού όπου είχε εναποτεθεί ως προσφορά θεμελίωσης που θα φέρει ευημερία στα μέλη της οικογένειας. Το ομοίωμα σπιτιού έχει διαστάσεις 17Χ15Χ5.2 εκατοστά ύψος».
ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΙΑΣ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΣ ΟΙΚΙΑΣ
«Στο μέσον της μιας μακράς πλευράς βρίσκεται η είσοδος του σπιτιού και σχεδόν απέναντι από αυτή, στην πίσω πλευρά του σπιτιού, ένας φούρνος, «ιπνός», με ημικυλινδρικό θόλο. Δίπλα στο φούρνο υπάρχει ένα ελαφρά υπερυψωμένο ορθογώνιο κρεβάτι «θρανίο», πάνω στο οποίο βρίσκεται ξαπλωμένο ένα γυναικείο ειδώλιο. Το ομοίωμα του σπιτιού περιέχει οκτώ πήλινα σχηματοποιημένα ειδώλια ανθρώπων που βρέθηκαν όλα ξαπλωμένα και τα οποία κατά τον ανασκαφέα, αντιστοιχούν στα μέλη της οικογένειας».
ΑΝΑΙΜΑΚΤΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ
«Η τοποθέτηση του πήλινου ομοιώματος στα θεμέλια του σπιτιού αποτελεί προσφορά θεμελίωσης, συνήθεια που υπήρχε από τη νεότερη νεολιθική εποχή και διατηρούνται έντονα μέχρι και τον περασμένο αιώνα. Σκοπό είχε να φέρει τύχη στους ιδιοκτήτες. Πρόκειται για ένα μοναδικό εύρημα, καθώς είναι μια μικρογραφία ενός κανονικού σπιτιού σχεδιασμένη με μεγάλη ακρίβεια ενώ παράλληλα παρόμοιό του δεν υπάρχει στην Ελλάδα καθώς αποτελεί και το αρχαιότερο εύρημα στην κατηγορία του στον ελληνικό χώρο. Παρόμοια πήλινα ομοιώματα έχουν βρεθεί στην Ουγγαρία, στη Βουλγαρία και στην Τσεχοσλοβακία. Σημειώνεται ότι η προσφορά θεμελίωσης διακρινόταν στην αναίμακτη και σε αιματηρή. Πολλές ήταν οι περιπτώσεις εκείνες όπου οι ιδιοκτήτες τους σπιτιού έσφαζαν κάποιο ζώο επειδή πίστευαν ότι αυτού του είδους η θυσία θα εξασφαλίσει μια ευτυχισμένη ζωή στους κατοίκους. Άλλες φορές η προσφορά αντικειμένων είχε τον ίδιο συμβολικό χαρακτήρα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι και οι δύο αυτές συνήθειες κρατούν σε κάποιες περιοχές ακόμη και σήμερα».
Το ομοίωμα σπιτιού από την Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου αποτελεί σπάνιο εύρημα για τον ελλαδικό χώρο. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν «να περιηγηθούν στους χώρους του» μέσα από επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας, από τις 8.30 π.μ. έως και τις 9 μ.μ.
