Ως ιέρεια του χορού στο Αρχαίο δράμα, η τέχνη της οποίας δημιουργεί θαυμαστές χορευτικές συνθέσεις, που υποδεικνύουν σιωπηλά μα τόσο ξεκάθαρα λόγια μέσα από την κίνηση, η ξεχωριστή χορογράφος κ. Έρση Πήττα μιλά στην «Ε» για τη μαγεία του χορού, τη σχέση του χορού με το θέατρο και τη μεγάλη του αξία ως παιδαγωγικού μέσου. Η δημιουργός μάς δίνει την ευκαιρία να ενημερωθούμε για το ρόλο της χορογραφίας στο Αρχαίο Δράμα από την εμπειρία μιας κορυφαίας του χορού, της οποίας η επιτυχία οφείλεται στο σεβασμό του μόχθου σώματος και ψυχής που καταβάλλει αφιερώνοντας τον εαυτό της σε αυτό που αγαπά.Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, σπούδασε στο Παρίσι Χορογραφία και Ιστορία της Τέχνης. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Σορβόννης με μεταπτυχιακό στην Αισθητική, ενώ έκανε και μετεκπαίδευση στη Νέα Υόρκη. Παράλληλα με το κλασικό μπαλέτο μελετά τις σημαντικότερες τεχνικές με σπουδαίους δασκάλους στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη, και έχει συνεργαστεί με σπουδαία ονόματα του χώρου. Ως χορογράφος συνεργάζεται με το Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Εθνικού Θέατρου. Είναι ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, «Δεσμοί», και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Χορογραφίας με έδρα το Pont a Mousson στη Γαλλία, καθηγήτρια κινησιολογίας στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θέατρου, ενώ υπήρξε συνδιευθύντρια στο «Royamont» της Γαλλίας.
Πρόσφατα , αποτέλεσμα της λεπτομερούς δουλειάς της παρακολούθησε το λαρισαϊκό κοινό στην παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρούμελης, στον υδάτινο χορό των «Ωκεανίδων», των θυγατέρων του «Ωκεανού», που, ξεσηκωμένες από τον ήχο του καρφώματος του Προμηθέα πάνω στο βράχο, έσπευσαν να του εκδηλώσουν τη συμπάθειά τους στο βηματισμό που τους δίδαξε η Έρση Πήττα.
* κ. Πήττα, οι «Ωκεανίδες» στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου έμοιαζαν σαν να έπλεαν επάνω στη σκηνή. Ποιες οι τεχνικές που ακολουθείτε στην πρόβα προκειμένου να αποδώσετε τόσο αυθεντικά την κίνηση;
«Στη δουλειά μου δεν κάνω ποτέ τα ίδια πράγματα και πάντοτε έχω μάθει να κρατώ μπροστά μου ένα λευκό χαρτί, ενώ το υλικό που μου δίνεται το χειρίζομαι ανάλογα με τις δυνατότητές του. Είχα ξανακάνει τον Προμηθέα, δύο φορές πριν, μια σε δική μου σκηνοθεσία σε ό,τι αφορά στη χορογραφία, που συνοδευόταν από τη μουσική του Γιάννη Ξενάκη και παρουσιάστηκε στην Αμερική, και μια ακόμη φορά με τον Νικήτα Τσακίρογλου. Για να γνωρίσω, λοιπόν, καλύτερα το «υλικό» των ανθρώπων στην πιο πρόσφατη, παρέθεσα σε αυτές τις έντεκα κοπέλες, τις «Ωκεανίδες», ένα σεμινάριο όπου διδάχτηκαν την τεχνική μου, η οποία περιλαμβάνει ασκήσεις σωματικές, αναπνευστικές και φωνητικές αρκετά δύσκολες και κουραστικές. Μετά από τις βασικές ασκήσεις, δημιουργήσαμε, θα έλεγα, έναν κινησιολογικό καμβά που περιείχε κινησιολογικά μοτίβα. Όταν ήρθε έπειτα η μουσική διδάχτηκε κανονικά η χορογραφία. Το πιο σημαντικό στοιχείο για εμένα ήταν να κατακτήσουν οι κοπέλες την αίσθηση ότι έχουν σχέση με το νερό. Πάντοτε στην τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» υπήρχε μια αίσθηση σαν ήταν υδάτινες, ήταν σαν τα πόδια τους να κολυμπούσαν, σαν το σώμα τους να έπλεε στο νερό, δεν ήταν ποτέ ακίνητες λες και κουβαλούσαν ένα ποταμό ολόκληρο μαζί τους. Αυτή η αίσθηση χρειάζεται μεγάλη αυτοσυγκέντρωση και υπηρετήθηκε, προκαλώντας τη μαγεία στους θεατές».
* Τι αντιπροσωπεύει για εσάς ο χορός και το θέατρο;
«Για το θέατρο ο χορός είναι υποκριτική. Όταν καταγράφεται στο θέατρο η κίνηση υπάρχει μια συγκεκριμένη σημειολογία, μια παρτιτούρα που λέγεται χορογραφία και αφορά το πώς χειρίζεται ο σκηνοθέτης με το χορογράφο το χώρο και την συμπεριφορά των σωμάτων. Χορογραφία φυσικά δεν είναι μόνο κάποια βήματα πάνω στη σκηνή και η Τέχνη του χορού εξειδικεύεται όλο και περισσότερο. Μεγάλη απήχηση έχει τελευταία το μιούζικαλ. Το μουσικά έργα είναι πολύ σημαντικό σαν είδος χορού και θεάτρου. Είναι ένας τρόπος να αποδίδονται βαθιά νοήματα σκηνικά με μουσική τραγούδι και χορό. Αναφέρω ως πρόσφατο παράδειγμα το “Gospel at Colonus” ο Οιδίπους επί Κολονώ διασκευασμένος από τον Lee Breuer , o οποίος παρουσίασε τον Οιδίποδα σε όπερα. Ήταν ένα θέαμα που είχε σαν θέμα τον Οιδίποδα αλλά εξελίχτηκε βάσει της διαφορετικότητας του Lee».
* Πως θα περιγράφατε τον Lee Breuer και τι έμεινε από τη συνεργασία σας μαζί του;
«Ο Lee Breuer είναι πρωτοποριακός άνθρωπος και ιδιοφυής. Είναι ο άνθρωπος που βλέπει πιο μακριά. Με τους κατάλληλους ήχους θα αλλάξει την κίνηση, θα την κάνει πιο δυναμική, πιο αρχέγονη, πιο συγκλονιστική με μια φωνή, μια κραυγή που θα τους πει στους συμμετέχοντες να βγάλουν σε ένα σημείο της παράστασης. Ψάχνει τη λεπτομέρεια και οραματιστής που βλέπει πράγματα που ίσως εμείς δεν τολμάμε να δούμε. Αυτό που μου δίδαξε είναι να απευλεθωνόμαστε από τα δεσμά της λογικής, να κάνουμε την ανατροπή που μας εμποδίζει η λογική να κάνουμε. Να μην εγκλωβιζόμαστε δηλαδή».
* Πως βλέπετε την Τέχνη του χορού στην Ελλάδα;
«Στην Ελλάδα δεν γίνεται αρκετή έρευνα και δυστυχώς δεν προωθείται μέσα από σοβαρή μελέτη το αρχαίο δράμα. Στη σχολή του Εθνικού θεάτρου δεν υπάρχει ένα τμήμα που να ερευνά το αρχαίο δράμα ενώ θα έπρεπε να υπάρχει εξειδικευμένο τμήμα.
Ως μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Έρευνας του Αρχαίου Δράματος έχω να σημειώσω ότι αποτελεί το μόνο κέντρο το οποίο με απέλπιδες προσπάθειες, καθώς η οικονομική στήριξη του κράτους δεν είναι αρκετή, πραγματοποιεί παρόλη την υπάρχουσα κατάσταση έρευνα. Στην Ελλάδα, θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερα ερευνητικά κέντρα, να δίνονται κονδύλια σε ένα Εθνικό Θέατρο για να προβλέψουν ένα ειδικό τμήμα μελέτης. Από το 2004 έως αρχές του 2008 είχα την καλλιτεχνική διεύθυνση ενός ερευνητικού προγράμματος για τη χορογραφία του αρχαίου δράματος στη Γαλλία στο «Royamont»ένα από τα πιο φημισμένα και σημαντικά πολιτιστικά κέντρα της Γαλλίας. Η έρευνα είχε πραγματοποιηθεί με χορηγία του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Γάλλοι και Έλληνες χορογράφοι, βασιζόμενοι σε αρχαία κείμενα και πρακτικά εργαστήρια. Με τη συνδρομή μουσικών και σκηνοθέτη ερευνούσαμε στο πως μπορούμε να προχωρήσουμε τη σημειολογία της κίνησης στο πλαίσιο της χορογραφίας του αρχαίου δράματος».
* Θα έπρεπε να έχει ουσιαστικότερη θέση ο χορός στην παιδεία μας;
«Θα έπρεπε σίγουρα ο χορός να κατέχει πιο ουσιαστική θέση στην παιδεία. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι ξεκίνησε μια προσπάθεια από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού που φαίνεται ότι έχει μείνει μετέωρη και αυτή αφορά σε κάποια σεμινάρια υποκριτικής Τέχνης που γίνονταν σε καθηγητές της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, με σκοπό να υλοποιήσουν στα σχολεία τους σκηνικά μια τραγωδία. Η προσπάθεια αυτή, που ξεκίνησε σε αρκετές πόλεις έχει μείνει στάσιμη».
* Πώς αντιμετωπίζουν οι σκηνοθέτες την παρέμβαση του χορού στο Αρχαίο δράμα;
«Πολλές φορές οι σκηνοθέτες αντιμετωπίζουν με μια ελαφρότητα την παρουσία του χορού. Δηλαδή δεν προβληματίζονται αρκετά με το τι κάνει αυτός ο χορός, πώς παρακολουθεί το έργο αυτός ο χορός, γιατί υπάρχει ο χορός στο αρχαίο δράμα. Κυρίως στην τραγωδία, ο χορός δεν είναι ένα ιντερμέδιο, ένα ιντερλούδιο, όπως βλέπουμε στην «Comedia del arte» ή στο «Μολιέρο». Εδώ ο χορός έχει μια συγκεκριμένη λειτουργικότητα, καθώς σε κάθε τραγωδία είναι ή σχολιαστής ή προαναγγέλλει το επόμενο επεισόδιο, είναι δηλαδή βασικός συνδετικός κρίκος στη δομή του έργου και δραματουργικά είναι πολύ σημαντικός παράγοντας».
* Ως προς τη σχέση χορού και θεάτρου πώς καθορίζεται η συμβολή των ανθρώπων σε αυτή τη σχέση;
«Γενικά έχω παρατηρήσει στις σκηνοθεσίες με τους νεότερους αλλά και παλιότερους σκηνοθέτες ότι το θέατρο στρέφεται όλο και περισσότερο στη σωματική έκφραση, στο «physical theatre», στο οποίο υπάρχουν και παράλληλες δράσεις. Γι’ αυτόν το λόγο ο ηθοποιός στις μέρες μας πρέπει να ξέρει να τραγουδάει, να χορεύει και να υποκρίνεται. Δεν είναι μόνο η εκφορά του λόγου και η κίνηση που κάνει τη διαφορά».
Το ανέβασμα της παράστασης του «Προμηθέα Δεσμώτη» που παρακολουθήσαμε στην πόλη μας ήταν μια προσπάθεια πολύ σημαντική από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λαμίας, τόνισε η κ. Πήττα, υπογραμμίζοντας ότι ο Χρίστος Καλαβρούζος επέλεξε ένα αξιόλογο και δύσκολο έργο. «Για εμάς τους Έλληνες είναι πολύ σημαντικό να μελετάμε και να ερευνάμε, χωρίς να θέλουμε να είμαστε θεματοφύλακες, και να υλοποιούμε παράλληλα σκηνικά το αρχαίο δράμα, είτε είναι κωμωδία, είτε τραγωδία. Είναι πολύ ελπιδοφόρο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., όπως της Λαμίας, της Λάρισας και ίσως και άλλα, να επενδύουν καλλιτεχνικά στο αρχαίο δράμα» συμπλήρωσε η γνωστή χορογράφος.
