Η Δρ. Χριστίνα Αδάμου είναι λέκτορας στη Θεωρία Κινηματογράφου, στο Τμήμα Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η επιμελήτρια του συλλογικού τόμου «Ο ηθοποιός ανάμεσα στη σκηνή και στην οθόνη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Το βιβλίο βασίστηκε στο διεθνές συνέδριο με κεντρικό θέμα «Ο ηθοποιός ανάμεσα στη σκηνή και στην οθόνη» που διοργάνωσαν τα Τμήματα Θεάτρου και Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε κάποιους ομιλητές να αναπτύξουν τις σκέψεις τους. Η Λαρισαία Χριστίνα Αδάμου μας μιλά με αφορμή την προαναφερόμενη έκδοση για το περιεχόμενο του βιβλίου, που καλύπτει χρονικά την υποκριτική από το 19ο αιώνα μέχρι και την ταινία Kill Bill για τους αναγνώστες που τους ενδιαφέρουν, οι «κινηματογραφικές εξελίξεις» και οι φιλοδοξίες των νέων κινηματογραφιστών.
Συνέντευξη στην Κανέλα Κοπάνου
* Ποιο το περιεχόμενο του βιβλίου; Τι προτείνει σε έναν νέο ηθοποιό, απευθύνεται μόνο σε όσους ασχολούνται με την υποκριτική;
-Παρόλο που οι ηθοποιοί βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο της προσοχής τού κοινού αλλά και του Τύπου, συχνά «αγνοούμε» την παρουσία τους και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της αισθητικής και του νοήματος μιας ταινίας ή μιας παράστασης. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω έλλειψης συγκεκριμένων τρόπων ανάλυσης της υποκριτικής. Ενώ δηλαδή έχουμε τρόπους να μιλήσουμε για τη σκηνοθεσία, για τα σκηνικά, τα κοστούμια κ.λ.π. και τους κώδικες που δημιουργούν, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την υποκριτική. Το βιβλίο προτείνει τρόπους ανάλυσης της υποκριτικής, επιχειρώντας να καλύψει έτσι ένα μεγάλο κενό στην ελληνική αλλά και διεθνή βιβλιογραφία. Το βιβλίο απευθύνεται σε καλλιτέχνες, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, θεατρικούς συγγραφείς και σεναριογράφους, σε φοιτητές, αλλά και σε όσους ενδιαφέρονται για το θέατρο και για τον κινηματογράφο. Έχει γίνει ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε τα κείμενα να είναι κατανοητά από όλους.
* Ποια τα θέματα που περιλαμβάνει;
Το γενικό θέμα είναι η υποκριτική ως δημιουργός νοήματος και αισθητικής, αλλά προσεγγίζεται από διαφορετικές πλευρές. Το βιβλίο ασχολείται με διαφορετικές σχολές, δηλαδή διαφορετικά στιλ, υποκριτικής στο θέατρο και στον κινηματογράφο, με τους τρόπους που αλληλοεπηρεάζονται η εικόνα των διεθνών και εγχώριων αστέρων και οι ταινίες τους, με το πέρασμα των ηθοποιών από το θέατρο στον κινηματογράφο, με εναλλακτικούς ρόλους ηθοποιών, π.χ. σε δρώμενα ή στη συμμετοχή τους στη συγγραφή σεναρίου, με τα συναισθήματα των ηθοποιών κατά τη διάρκεια μιας παράστασης και με την ερμηνεία γυναικείων ρόλων. Χρονικά, το βιβλίο καλύπτει την υποκριτική από το 19ο αι. μέχρι και το Kill Bill, ενώ οι ηθοποιοί με τους οποίους ασχολείται προέρχονται από διαφορετικούς χώρους, ασχολείται π.χ. με τα δρώμενα στους δρόμους του Παρισιού, την Ειρήνη Παπά, το Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ, τη Βουγιουκλάκη, τον James Mason και τον Tom Cruise.
* Ποιες οι μεγάλες στιγμές του ελληνικού κινηματογράφου που έχετε επιλέξει να αναφέρετε στο βιβλίο;
-Πάρα πολλές. Όσο και να γκρινιάζουμε στην Ελλάδα για την αδιαφορία της Πολιτείας και δικαίως, ο ελληνικός κινηματογράφος έχει γνωρίσει σημαντικές περιόδους άνθησης. Τη δεκαετία του ’50 και σε αντίξοες συνθήκες εμφανίζονται μεγάλοι δημιουργοί, όπως ο Κούνδουρος και ο Κακογιάννης, ενώ αρχίζει να αναπτύσσεται και ο εμπορικός κινηματογράφος που ακμάζει ως τις αρχές του ’70. Παράλληλα, στα μέσα του ’60, δημιουργείται ο λεγόμενος Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος, κινηματογράφος σκηνοθετών με προσωπική ματιά και με κοινωνικές ανησυχίες, με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο και τον Παντελή Βούλγαρη που συνεχίζουν και σήμερα το έργο τους. Στα τέλη του ’60 και αρχές του ’70 εμφανίζονται και άλλοι δημιουργοί ποιοτικών ταινιών όπως η Τόνια Μαρκετάκη και η Φρίντα Λιάππα και αργότερα ο Νίκος Παναγιωτόπουλος. Η δεκαετία του ’80 σημαδεύεται από μια γενικότερη ύφεση αλλά και από σημαντικές στιγμές, όπως το Ρεμπέτικο του Φέρρη ή η Λούφα και Παραλλαγή του Περράκη. Την τελευταία δεκαετία, ο εμπορικός κινηματογράφος παρουσιάζει και πάλι άνθηση, ενώ ταινίες σημαντικών δημιουργών αποδεικνύονται και εξαιρετικά δημοφιλείς, όπως «Οι Νύφες» ή ο «El Greco». Εξάλλου, η αντίθεση ανάμεσα στον εμπορικό και στον ‘ποιοτικό’ κινηματογράφο είναι πλαστή. Αν μου επιτρέπετε εδώ να σημειώσω επίσης ότι είθισται να μιλάμε για έργο σκηνοθετών, αν και η δημιουργία στον κινηματογράφο είναι συλλογική. Αν πέφτω και εγώ στο ίδιο λάθος, είναι μόνο γιατί μου επιτρέπει να αναφερθώ σε κάποια έργα με συνομία.
* Πού βρίσκεται σήμερα ο ελληνικός κινηματογράφος; Ποια η θέση του στην Ευρώπη και ποια η αντιμετώπιση των ξένων;
Ο κινηματογράφος σήμερα έχει τα φόντα να αναπτυχθεί δυναμικά. Βέβαια τροχοπέδη αποτελεί η χρόνια υποχρηματοδότηση από το κράτος, καθώς η ιδιωτική χρηματοδότηση είναι σήμερα σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης, αλλά δεν ενδιαφέρεται για ταινίες που ίσως δε θα κάνουν πολλά εισιτήρια αλλά θα μπορούσαν να προτείνουν κάτι νέο. Ωστόσο, το έργο παλαιότερων δημιουργών αποτελεί μια ισχυρή καλλιτεχνική παράδοση ενώ υπάρχει πλέον στη χώρα μας και η ανάλογη παιδεία. Για πρώτη φορά, η Πολιτεία έδειξε πριν λίγα χρόνια να αντιμετωπίζει σοβαρά την τέχνη του κινηματογράφου, με την ίδρυση του Τμήματος Κινηματογράφου του Α.Π.Θ., ενός τμήματος ανάλογου με αυτά που υπάρχουν εδώ και δεκαετίες σε ευρωπαϊκές χώρες. Δυστυχώς η σημερινή υποχρηματοδότηση σημαίνει ότι παράγεται σημαντικό έργο με ηρωικές προσπάθειες, που όμως δεν είναι δυνατό να συνεχισθούν επ’ άπειρον. Δυστυχώς είναι λίγες σχετικά οι ταινίες μας που ταξιδεύουν στο εξωτερικό, παρά το γεγονός ότι κάποιοι κινηματογραφιστές μας έχουν αποκτήσει διεθνή αναγνώριση.
* Ποια η κινηματογραφική ματιά της νέας γενιάς; Οι φιλοδοξίες, τα θέματα που προβάλλουν μέσα από τις δουλειές τους;
Η νέα γενιά φιλοδοξεί και μπορεί να κάνει κινηματογράφο με επαγγελματισμό, αλλά και να ανανεώσει την τέχνη. Κατακτούν γρήγορα την τεχνική αρτιότητα και δεν φοβούνται να πειραματιστούν με την εικόνα και με τον ήχο ή να ανατρέψουν συμβάσεις. Επιλέγουν διαφορετικά θέματα και είδη, κωμωδία, ντοκιμαντέρ και άλλα, αλλά πολύ συχνά αναδεικνύουν κοινωνικά προβλήματα. Πρόκειται σίγουρα για μια γενιά που δεν βλέπει τον κόσμο από απόσταση.
* Μιλήστε μου για την πολυμορφία της τέχνης του κινηματογράφου; Πόσο εύκολα «δημιουργεί» κανείς μια ταινία;
Ο κινηματογράφος έχει μπει στο δεύτερο αιώνα της ύπαρξής του. Είναι μια τέχνη που πραγματώνεται μέσα στο παγκόσμιο χωριό, γνωρίζουμε παραδείγματος χάριν τις εξελίξεις στον ιαπωνικό και στο μεξικανικό κινηματογράφο και μπορούμε να συνδιαλαγούμε με αυτές. Η βασική «γλώσσα» του κινηματογράφου, οι εικόνες και οι ήχοι είναι παγκόσμια. Και παρόλο που ξεκίνησε ως ακριβή τέχνη, σήμερα ο καθένας μπορεί να εκφρασθεί μέσα από αυτή με ελάχιστα μέσα, π.χ. να κάνει μια ταινία με ένα κινητό τηλέφωνο και να την προβάλει μέσω του διαδικτύου. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι οι επαγγελματικές ταινίες μπορούν να γίνουν χωρίς χρήματα, αλλά ότι μπορούμε όλοι να επικοινωνήσουμε μέσω βασικών μορφών αυτής της τέχνης. Έχει επίσης από καιρό κατακτήσει τη θέση του ανάμεσα στις άλλες τέχνες ως βασικό στοιχείο του πολιτισμού μας και στο εξωτερικό διδάσκεται και στα σχολεία. Η συμμετοχή τού καθενός μας είναι πάντα ενεργητική, δηλαδή όταν βλέπουμε μια ταινία, δεν την αποδεχόμαστε παθητικά, αλλά αντιδρούμε σε αυτή ανάλογα με την ιδεολογία, τον ψυχισμό και την αισθητική μας, Τώρα, η σχέση μας με τον κινηματογράφο μπορεί να γίνει και διαδραστική, μέσω της παραγωγής των δικών μας ταινιών.
