Ο Αϊ Βασίλης είναι μια παγκόσμια-λαογραφικής προέλευσης-μορφή, η οποία εμφανίζεται τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς για να μοιράσει δώρα, κυρίως στα παιδιά αλλά και στους ενηλίκους, ως ανταμοιβή για τις καλές πράξεις που έκαναν την προηγούμενη χρονιά. Φοράει κόκκινη στολή, είναι πάντοτε χαμογελαστός και ευτραφής, με κόκκινα μάγουλα και λευκή γενειάδα και κουβαλάει ένα σάκο με δώρα. Ξεκινάει παραμονή πρωτοχρονιάς από το Βόρειο Πόλο με ένα ιπτάμενο έλκηθρο που το σέρνουν τάρανδοι για να μοιράσει δώρα σε όλα τα παιδιά του κόσμου.
Οι ταινίες με τον Αϊ Βασίλη αποτελούν από μόνες τους ένα ολόκληρο κινηματογραφικό υποείδος, που ανήκει στο είδος των Χριστουγεννιάτικων ταινιών. Οι πρώτες ταινίες με τον Αϊ Βασίλη είναι πολύ απλές στην πλοκή τους και τον παρουσιάζουν να επισκέπτεται τα παιδάκια προσφέροντάς τους τα δώρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Η πρώτη ταινία γυρίστηκε το 1897 και ήταν ένα φιλμ μικρού μήκους με τίτλο «Ο Αϊ Βασίλης γεμίζει τις κάλτσες» και έκανε αυτό ακριβώς που έλεγε ο τίτλος: γέμιζε τις κάλτσες των παιδιών με παιχνίδια που έπαιρνε από τον υπερμεγέθη σάκο του.
Στο φιλμ του 1897 «Ο Αϊ Βασίλης», ο καλόκαρδος χοντρός άγιος έμπαινε στο δωμάτιο από την καμινάδα του τζακιού, προχωρούσε προς το στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο και στη συνέχεια γέμιζε τις κάλτσες των παιδιών που κρέμονταν από αυτό με παιχνίδια. Στη συνέχεια κατευθύνεται και πάλι προς την καμινάδα απ’ όπου και... εξαφανίζεται. Στην ταινία του 1900 «Η επίσκεψη του Αϊ Βασίλη» παρουσιάζεται μια σκηνή όπου δύο παιδάκια προσεύχονται με τη μητέρα τους. Στη συνέχεια, η μητέρα βάζει τα παιδιά για ύπνο και φεύγει από το δωμάτιο. Ξαφνικά, εμφανίζεται ο Αϊ Βασίλης έξω από το παράθυρο του δωματίου των παιδιών και μπαίνει στο δωμάτιό τους από την καμινάδα όπου- ως διά μαγείας- εμφανίζει ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο στολισμένο με ...δώρα. Η σκηνή τελειώνει με τα παιδιά να ξυπνάνε και να προσπαθούν να πιάσουν τον Αϊ Βασίλη, ο οποίος εξαφανίζεται μέσα στην καμινάδα. Ο Αϊ Βασίλης από τότε, ποτέ δεν έπαψε να είναι απαραίτητη κινηματογραφική φιγούρα-είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως απαραίτητο στοιχείο του φόντου-στις χριστουγεννιάτικες ταινίες. Οι συγκεκριμένες σκηνές αποτέλεσαν ένα κινηματογραφικό μοτίβο που επαναλαμβάνεται-με διάφορες παραλλαγές- μέχρι και σήμερα.
Σε κάποιες ταινίες εξετάζεται η προέλευση του Αϊ Βασίλη. Τα συγκεκριμένα φιλμ προσπαθούν να εξηγήσουν πώς οι τάρανδοι πετούν, καθώς και να δώσουν απαντήσεις σε άλλα ερωτήματα που, κυρίως τα μικρά παιδιά -με την αθωότητα που τα διακρίνει-θέτουν. Τέτοιες ταινίες είναι τα animation «Ο Αϊ Βασίλης έρχεται στην πόλη» (1970) με τον Μίκι Ρούνεϊ να δανείζει τη φωνή του σε έναν από τους ήρωες της ιστορίας και «Η ζωή και οι περιπέτειες του Αϊ Βασίλη» (1985).
Σε κάποιες άλλες ταινίες εκφράζονται αμφιβολίες για την ύπαρξή του. Στο φιλμ «Το θαύμα της 34ης Οδού» (1947) η μικρή τότε Νάταλι Γουντ υποδύεται τη Σούζαν, η οποία εκφράζει τη δυσπιστία της απέναντι στο Αϊ Βασίλη. Η μητέρα της (την υποδύεται η Μωρήν Ο’ Χάρα) προσλαμβάνει έναν ηλικιωμένο άντρα (τον υποδύεται ο Έντμουντ Γκουέν, ο οποίος για τον ρόλο αυτό κέρδισε το Όσκαρ Β΄ αντρικού ρόλου), ο οποίος μεταμφιέζεται σε Αϊ Βασίλη προκειμένου να διαλύσει τις αμφιβολίες της Σούζαν. Η ταινία τελειώνει με την αποκάλυψη ότι ο ηλικιωμένος άντρας είναι πράγματι ο Αϊ Βασίλης επιμηκύνοντας έτσι την περίοδο της αθωότητας για τη μικρή Σούζαν και επαναφέροντας τη χαμένη πίστη της μητέρας της. Τις ίδιες αμφιβολίες εκφράζει και ο πιτσιρικάς της ταινίας του Ρόμπερτ Ζεμέκις «Το Πολικό Εξπρές» (2004) με τον Τομ Χανκς να μετατρέπεται σε animation φιγούρα και να μεταφέρει- με ένα μαγικό τρένο- τον δύσπιστο πιτσιρικά στο Βόρειο Πόλο, όπου εκείνος συναντά «ακραίες» μαγικές καταστάσεις και τον ίδιο τον Αϊ Βασίλη αυτοπροσώπως. Το «Πολικό Εξπρές» θεωρείται η πιο πετυχημένη εισπρακτικά χριστουγεννιάτικη ταινία όλων των εποχών.
Οι παραγωγοί ζητώντας εναγωνίως πρωτοτυπία και καινοτομίες στον πρωτογενή μύθο κατέφυγαν σε άλλου είδους ιδέες. Έτσι, ο Αϊ Βασίλης- πέρα από τις γνωστές του μαγικές ιδιότητες που είχε- απέκτησε και δυνάμεις σούπερ ήρωα με αποτέλεσμα να προκύψουν οι λεγόμενες «αγιοβασιλιάτικες» ταινίες δράσης. Τέτοια ιδανικά παραδείγματα αποτελούν οι ταινίες «Άγιος Βασίλης» (1959), όπου ο Αϊ Βασίλης συμμαχεί με τον Μάγο Μέρλιν! (από τον μύθο του Βασιλιά Αρθούρου) για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το Διάβολο και «Ο Άγιος Βασίλης κατακτά τους Αρειανούς» (1964), όπου ο Άγιος πέφτει θύμα απαγωγής εξωγήινων Αρειανών!
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση απομυθοποίησης του Αϊ Βασίλη. Υπάρχουν μεμονωμένα παραδείγματα στα οποία τον καλοκάγαθο άγιο στο πλαίσιο των εορταστικών ημερών τον υποδύονται αμφιβόλου ηθικής, και «λερωμένου» ποινικού μητρώου, άτομα. Η ταινία «Ο Αϊ Βασίλης είναι σκέτη λέρα» (2003) είναι η πιο αντιπροσωπευτική αυτής της τάσης. Στο φιλμ, ο Μπίλι Μπομπ Θόρντον υποδύεται έναν μπεκρούλιακα διαρρήκτη, ο οποίος ντύνεται Αϊ Βασίλης σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο με απώτερο σκοπό να το ληστέψει. Συνεχώς μεθυσμένος, ορμέμφυτος και αδιόρθωτος γυναικάς (...ό,τι κάτσει!), ο Μπίλι Μπομπ Θόρντον φτιάχνει έναν εκπληκτικό τύπο, ο οποίος αν και αποδομεί-ως ένα βαθμό-τον μύθο του Αϊ Βασίλη, στο τέλος η ταινία δεν καταφέρνει να ξεφύγει από τα ηθικοπλαστικά μηνύματα που επιβάλλουν οι μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
