Συνέντευξη στη Σοφία Ορφανιώτη
«Είμαι εξαιρετικά εξοικειωμένος με την οικονομική κρίση όχι μόνο εγώ αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιτεχνών με οποιοδήποτε κομμάτι της τέχνης και αν ασχολείται.
Έτσι όλη αυτή η κατάσταση τουλάχιστον εμάς μας βρήκε «εκπαιδευμένους». Στο χώρο της τέχνης και δη στην Ελλάδα πάντοτε υπήρχε απουσία υποδομής και έλλειψη των απαιτούμενων κονδυλίων που θα την έβαζαν σε μία καλύτερη μοίρα.
Ωστόσο είμαι από τους αισιόδοξους και πιστεύω ότι ειδικά στην τέχνη, η κρίση μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά και να δημιουργήσει προϋποθέσεις για ένα άνοιγμα της σκέψης και της δημιουργικής πράξης».
Αυτά δηλώνει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στην «Ε» ο Λαρισαίος εικαστικός και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Γιώργος Λαζόγκας ο οποίος βρέθηκε προ ημερών στη γενέτειρά του, προσκεκλημένος σε εικαστικό γεγονός της πόλης.
* Κύριε Λαζόγκα, διανύουμε μία περίοδο έντονης οικονομικής και κοινωνικής ύφεσης. Η τέχνη μπορεί κατά τη γνώμη σας να παρέμβει και με ποιο τρόπο στην επίλυση των προβλημάτων που βιώνουν οι Έλληνες πολίτες;
- Ο πολιτισμός και η τέχνη για να επιβιώσουν χρειάζονται χρήματα και για αυτό σε στιγμές ανθηρές η τέχνη προχώρησε. Βεβαίως στην Ελλάδα είχαμε ένα πρόβλημα διότι δεν υπήρξε μεγαλοαστική τάξη με τα πρότυπα τα δυτικοευρωπαϊκά, αλλά οι μετατοπίσεις των οικονομικών τάξεων από τη μία στην άλλη διαμόρφωσαν ουσιαστικά τις τελευταίες δεκαετίες ένα κλίμα θα έλεγα περισσότερο μεσοαστικό- μικροαστικό. Αυτός ο κόσμος δεν έχει ουσιαστική προσέγγιση στην τέχνη. Πολλοί φοβούμαι απλά περιφέρονται γύρω από την τέχνη, κάτι που δεν συμβαίνει στις ευρωπαϊκές χώρες όπου πραγματικά υπάρχει υποδομή και η σκέψη είναι δομημένη και των θεωρητικών και των καλλιτεχνών πάνω σε άλλα πρότυπα. Στην Ελλάδα αντίθετα αυτή η στενά μικρο-μεσο-αστική αντίληψη περί πολιτισμού θεωρώ ότι δεν απελευθέρωσε δυνάμεις που υπάρχουν και που θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί.
Βεβαίως η οικονομική κρίση που συζητάμε είναι ένα απολύτως αρνητικό στοιχείο που δεν αφήνει περιθώρια.
Οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα την κρίση την έχουν εισπράξει προ πολλού. Έτσι λοιπόν δεν θορυβούνται από αυτή τη σκοπιά, ίσως με αφορμή την κρίση να γίνουν αλλαγές, να ξανασκεφτεί με μία εσωτερικότητα ο δημιουργός, να εναποθέσει ελπίδες και να προγραμματίσει τη δουλειά του πάνω σε άλλες βάσεις και όχι στην ευκολία που ζήσαμε στις τελευταίες δεκαετίες μιας πλαστής ευημερίας η οποία υπονόμευε την τέχνη. Αυτά τα χρόνια χάθηκε η εσωστρέφεια της τέχνης.
* Άρα λέτε ότι δεν... πέφτουν οι τίτλοι τέλους για το χώρο της τέχνης;
- Κανείς δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος κάτω από δύσκολες καταστάσεις. Η δική μου πεποίθηση είναι ότι η κρίση μπορεί να δημιουργήσει προϋποθέσεις για ένα άνοιγμα της σκέψης και της δημιουργικής πράξης. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Διαφωτισμός έχει μία ιστορία από το 1750 μέχρι το 1980. Ουσιαστικά ο 20ός αιώνας τελειώνει το 1980. Διότι οι μεγάλες τομές στην Ιστορία δεν παρακολουθούν τις ημερομηνίες. Αυτό που ξεκίνησε με το Διαφωτισμό και παρουσιάστηκε σαν έκρηξη στο χώρο του πολιτισμού και της τέχνης γύρω στο 1910 κλείνει με τα τελευταία κινήματα που υπήρξαν μέχρι τις δεκαετίες του ’70, ’80. Από κει και έπειτα μπαίνουμε σε μία αντίληψη ζωής και σε κοινωνίες ηλεκτρονικά, ψηφιακά ελεγχόμενες από μεγάλα κέντρα που διαμορφώνουν μία νέα αντίληψη μέσα στο πλαίσιο καταναλωτικών κοινωνιών που αφορά σαφώς και στον πολιτισμό.
Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια η γενιά που διαμορφώνεται, αυτή τη στιγμή και το βλέπω και από τους φοιτητές μου στη Σχολή Καλών Τεχνών, είναι η γενιά της αγωνίας για το αύριο.
* Αλλάζει δηλαδή η έννοια του προοδευτικού ανθρώπου από γενιά σε γενιά;
- Οι κοινωνικές κρίσεις καταλάγιασαν και βρήκαν το δρόμο τους μετά από χρόνια. Χρειάστηκε μία δεκαετία να ζυμωθούν νέες ιδέες ώστε η Ευρώπη να ξαναβρεί το δρόμο της. Αυτό όμως δεν συνέβη στην Ελλάδα, ο κύκλος που άνοιξε από το ’67, ’68 δε λέει να κλείσει και είμαστε ήδη στο 2011. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι η Ευρώπη στο θέμα της προοδευτικότητας, των ελευθεριών, της διακίνησης των ιδεών λύνει το πρόβλημα, παράγεται σκέψη, στην Ελλάδα όμως άνοιξε ένας κύκλος που δε λέει ακόμη να κλείσει.
Εμείς νομιμοποιήσαμε ουσιαστικά τις ελευθερίες που ήταν αιτούμενο του ’70 και δημιουργήσαμε ευκολίες και τεράστιες παροχές σε όλους τους τομείς. Όλα αυτά δημιούργησαν μία κατεστημένη αντίληψη ώστε αυτό που ήταν τότε προοδευτικό, σήμερα να είναι ότι πιο συντηρητικό.
* Η οικονομική κρίση σάς έδωσε το ερέθισμα να δημιουργήσετε την επόμενη συλλογή σας;
- Το αίσθημα που εισπράττω από τους νέους διαμορφώνει έναν άξονα όπου μπορώ να πατήσω για να παράγω τέχνη. Και τέχνη που θέλω να βγάλω προς τα έξω δεν είναι η τέχνη της μιζέριας. Χορτάσαμε από την εποχή ακόμη του ’70 το κλάμα, αυτό πρέπει να φύγει από πάνω μας να δημιουργήσουμε μία αισιόδοξη προοπτική και μόνο σε τέτοιες καταστάσεις όχι μόνο εγώ με την ιδιότητα του δημιουργού αλλά όλοι μας, να εκτιναχτούμε.
* Η τέχνη σήμερα μπορεί να διαμορφώσει πολιτική συνείδηση;
- Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τα πράγματα μόνη της. Δημιουργεί βεβαίως νέες συνειδήσεις. Οι μεγάλες αλλαγές ξεκινούν από μικρές μειοψηφίες, όταν είναι θετικές οι προτάσεις, όταν ανοίγουν ορίζοντες ο κόσμος συμμερίζεται. Ζούμε σε μία περίοδο που δεν υπάρχουν περιθώρια, είμαστε σε μία περίοδο τρομερού εξατομικισμού.
* Η πολιτική και ο πολιτισμός είναι ταυτόσημες έννοιες;
- Πολλοί λένε ότι η πολιτική επειδή ήταν καθρέφτης μιας πλειοψηφίας, δεν είχε υποδομή, δεν είχε μεθοδικά διαμορφώσει ένα όραμα. Η Ελλάδα διαμόρφωσε επί τουρκοκρατίας για παράδειγμα ένα ολόκληρο κράτος. Αν και η κρίση στον Πολιτισμό είναι ορατή, στις εικαστικές τέχνες διακρίνω μία έντονη δημιουργία, έναν πρωτοφανή κύκλο εργασιών, οπότε δεν συνδέω την ύπαρξη χρόνιας κρίσης με τη δημιουργία και την παραγωγικότητα. Ίσως πρόκειται για καλλιτεχνική διαστροφή να παραμένουμε δημιουργικοί εν μέσω και ανεξαρτήτως κρίσης. Δημιουργικότητα υπάρχει, η διακίνησή της, όμως, μοιάζει να πάσχει έως ανεπανόρθωτα.
* Λείπετε χρόνια από τη Λάρισα, έχετε διαπιστώσει βήματα προόδου σε θέματα πολιτισμού στην πόλη;
- Αναμφισβήτητα έχουν γίνει θετικά βήματα, ίσως θα έπρεπε να γίνουν ακόμη περισσότερα, ίσως θα πρέπει να διαμορφωθούν μοντέλα και πρότυπα άλλων. Τον πήχη πρέπει να το τοποθετούμε ψηλά. Νομίζω ότι υπάρχουν τα περιθώρια αλλά αυτό συνεπάγεται και μία φροντίδα και μία αγάπη από τον κόσμο. Πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους η ανάπτυξη σε οποιοδήποτε τομέα.
* Και κάτι τελευταίο ως καθηγητής στο Σχολή Καλών Τεχνών τι θέση παίρνετε στο θέμα των καταλήψεων;
- Δεν χωρά καμία αμφιβολία: Άνοιγμα των πανεπιστημίων εδώ και τώρα. Διότι μόνο έτσι μπορούν να κινηθούν ελεύθερα οι ιδέες μας. Παρακολουθώ τις καταλήψεις σχολείων και πανεπιστημίων και στη Σχολή Καλών Τεχνών που διδάσκω κάτι ανάλογο συμβαίνει. Αλλά θα έλεγα ότι στη δική μου σχολή υπάρχει, θα το πω λαϊκά μία « γιαλατζί» κατάληψη, δηλαδή φαίνεται προς τα έξω ότι υπάρχει κατάληψη αλλά επί της ουσίας δεν υπάρχει. Απλώς συντηρείται μία εικόνα στον κόσμο ότι εδώ έχει καταληφθεί άλλη μία σχολή. Εγώ είμαι καθηγητής στη σχολή, αυτά δεν μπορεί να τα δεχτεί η ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι πρυτανικές αρχές που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια είναι εκλεγμένες από συγκεκριμένες μερίδες φοιτητών μιας μειοψηφίας. Αυτό δεν μπορεί να καθορίσει το μέλλον της Ελλάδας. Τα πανεπιστήμια πρέπει να ανοίξουν τώρα.
