Της Νατάσας Πολυγένη
Όαση γνώσης, τέχνης και πολιτισμού αποτελεί για τη Λάρισα το Γαλλικό Ινστιτούτο, που εδώ και 67 χρόνια διαγράφει μια λαμπρή πορεία, που μόνο ανοδική είναι. Για πολλές δεκαετίες είναι μια νησίδα γαλλοελληνικών ανταλλαγών, η σημαντικότερη «γέφυρα» μεταξύ του ελληνικού και γαλλικού πολιτισμού. Η ιστορία του είναι εχέγγυο για το μέλλον και παρά το γεγονός, ότι οι εποχές είναι δύσκολες το Γαλλικό Ινστιτούτο στη Λάρισα αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα, έχει περάσει και χειρότερα.
Η διευθύντριά του στη Λάρισα, κ. Χρύσα Βουλγαράκη, κάνει ένα «ταξίδι» στο παρελθόν και σε όλα εκείνα τα γεγονότα και τους ανθρώπους που βοήθησαν στη διαμόρφωση της ταυτότητας του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Όλα ξεκίνησαν από τον Οκτάβιο Μερλιέ. Μια μεγάλη μορφή φιλέλληνα του 20ού αιώνα που μετέτρεψε το Γαλλικό Ινστιτούτο σε μια όαση τέχνης, πολιτισμού αλλά και ελεύθερης έκφρασης σε εποχές πολύ άγριες και πολύ δύσκολες. To Γαλλικό Ινστιτούτο επί Οκτάβιου Μερλιέ, προϋπήρχε ως τμήμα εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας που λειτουργούσε υπό τη σκέπη της École Française d' Athènes, ενός από τα αρχαιότερα επιστημονικά ιδρύματα της Γαλλίας στο εξωτερικό και από τα πρώτα επιστημονικά ιδρύματα της μικρής Αθήνας. Για τη λογοτεχνική, πολιτιστική και επιστημονική Ιστορία της Αθήνας, το κεφάλαιο «Γαλλικό Ινστιτούτο» είναι ιδιαιτέρως σημαντικό. Και μέσα σ' αυτό, η θέση του Οκτάβιου Μερλιέ είναι πρωταγωνιστική. Ο Μερλιέ ήρθε στην Αθήνα στις 5 Ιανουαρίου 1925. Ηταν τότε 27 ετών, είχε διδάξει δύο χρόνια στο Λύκειο της Χάβρης και ήταν γεννημένος καθηγητής. Στη Σορβόννη είχε παρακολουθήσει τα μαθήματα νέων ελληνικών του Υμπέρ Περνό κι είχε προσανατολιστεί, από τον καθηγητή του, προς μια διατριβή γλωσσολογικού χαρακτήρα για τη γλώσσα στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Στα μαθήματα του Περνό γνώρισε και τη γυναίκα του, την Ελληνίδα Μέλπω Λογοθέτη, γεννημένη στην Ξάνθη και μεγαλωμένη στην Κωνσταντινούπολη, πιανίστρια, που ετοίμαζε μια μουσικολογική διατριβή για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι. Παντρεύτηκαν στο Παρίσι στις 17 Νοεμβρίου 1923.
Από το 1925 ως το 1961, που παραιτήθηκε μετά τη σύγκρουσή του με την κεντρική γαλλική διοίκηση, ο Οκτάβιος Μερλιέ δούλεψε για το «Ινστιτούτο του», δίνοντάς του τις διαστάσεις ενός μεγάλου ιδρύματος.
Στις παραμονές του B' Παγκοσμίου Πολέμου το Ινστιτούτο που είχε το 1933, 600 μαθητές, έφτασε να έχει 2.000, με 34 καθηγητές και πρόγραμμα 447 ωρών διδασκαλίας την εβδομάδα σε 37 παραρτήματα (28 στην περιοχή των Αθηνών και τα υπόλοιπα στη Χαλκίδα, στη Λιβαδειά, στην Ελευσίνα, στα Μέγαρα, στην Τρίπολη, στη Σπάρτη, στη Θήβα, στη Λαμία και στον Βόλο). Πέρα από την αυτονόητη διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας (επί Μερλιέ κυκλοφόρησε η πρώτη επιστημονική μέθοδος προφοράς των γαλλικών προς χρήσιν των Ελλήνων μαθητών), το Ινστιτούτο εξελίχθηκε σε κέντρο ανταλλαγών και πνευματικού κοσμοπολιτισμού, ιδιαίτερα στις μαύρες περιόδους της δικτατορίας του Μεταξά και του Εμφυλίου Πολέμου. Οπαδός της Ελεύθερης Γαλλίας, ο Μερλιέ στο διάστημα 1941-45 τιμωρήθηκε με κατ' οίκον εγκλεισμό στο Οριγιάκ από το καθεστώς του Βισύ. Αλλά στην Αθήνα το έργο του συνεχίστηκε από τον φίλο του και έμπιστό του Ροζέ Μιλιέξ. Ο Μερλιέ επέστρεψε στην Αθήνα στις 6 Ιουλίου του 1945 και μερικές ημέρες αργότερα γιορτάστηκε στο Πεδίον του Αρεως η πρώτη ελεύθερη 14η Ιουλίου με τη συμμετοχή της Ελληνογαλλικής Ένωσης Νέων, εκεί όπου ο Ρίτσος απήγγειλε το περίφημο «αγαπημένη αδελφή μας Γαλλία».
ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
Ένα από τα δημιουργήματα του Οκτάβιου Μερλιέ είναι και το Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας. Ιδρύθηκε το 1945, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και σε μερικά χρόνια κατάφερε να συγκεντρώσει την ελίτ της πόλης. Ήταν η περίοδος που το κεντρικό σταμάτησε να είναι παράρτημα της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής και έγινε ένα αυτόνομο ίδρυμα μαζί με τα παραρτήματα της Αθήνας και της επαρχίας.
Το 1945, οι κυρίες Μαρία και Αγλαΐα Λήτου πήραν την πρωτοβουλία να μεταφέρουν τους δικούς τους μαθητές στο νεοϊδρυθέν παράτημα της Λάρισας. Εκείνη την περίοδο βέβαια, το ινστιτούτο στεγάζονταν στην οδό Παπακυριαζή. Αλλά από τη στιγμή που αυξάνονταν οι μαθητές το Γαλλικό Κράτος, δια του αντιπροσώπου του Οκτάβιου Μερλιέ, αγόρασε από το ζωέμπορο Ανάργυρο Μ.Κατσαρό το κτίριο της οδού Κούμα 28, το παράρτημα μεταφέρθηκε και εγκαταστάθηκε εκεί. Το 1958 άνοιξε τις πόρτες του με αίθουσες στο ισόγειο, την αίθουσα εκδηλώσεων και τα διαμερίσματα της διευθύντριας στο β’ όροφο.
Στη δεκαετία του ’80 η πλειοψηφία των μαθητών της Λάρισας παρακολουθούσε τα μαθήματα της γαλλικής γλώσσας. Το 1983, το παράρτημα της Λάρισας είχε περίπου 1.063 μαθητές. Κάτω από τη διεύθυνση της κ. Μαριάνθης Καρπού, το παράρτημα γνώρισε μεγάλη άνοδο και αύξηση του δυναμικού και οι υπηρεσίες μοιραστήκαν με απόφαση του Ο. Μερλιε στην κ. Κάρπου – Διοίκηση, και στην κ. Γεωργία Μπακράτση- Λογιστήριο. Η κ. Μπακράτση έμεινε στο πόστο αυτό μέχρι το 1977 και μετά τοποθετήθηκε στη Διοίκηση του παραρτήματος της Αθήνας, στην οδό Μασσαλίας. Η διοίκηση μετά τη Μαριάνθη Κάρπου, πέρασε στην Εριφύλη Γιαγλάρα και μετά στον Τζίνο Πολέζε, μέχρι το 2006 όπου το πόστο ανατέθηκε στη Χρύσα Βουλγαράκη.
Σήμερα το Γαλλικό Ινστιτούτο ανήκει στην Υπηρεσία Συνεργασίας και Πολιτιστικής δράσης.
Υπό την εποπτεία του Πρέσβη, η Υπηρεσία Συνεργασίας και Πολιτιστικής δράσης είναι αρμόδια για θέματα συνεργασίας ανάμεσα στη Γαλλία και την Ελλάδα στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.
Ο σύμβουλος πολιτιστικών θεμάτων και συνεργασίας και διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας καθώς και οι διευθυντές των παραρτημάτων καλύπτουν όλες τις πτυχές της πολιτιστικής δράσης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης. Υποστηρίζονται από εξειδικευμένα στελέχη για την εκπαίδευση, την καλλιτεχνική δράση, τα οπτικοακουστικά μέσα και την πανεπιστημιακή, επιστημονική και τεχνική συνεργασία. Υπό την ιδιότητα αυτή, καταρτίζουν και πραγματοποιούν ένα ετήσιο πρόγραμμα συνεργασίας με σκοπό την ανάπτυξη της γαλλικής επιρροής στην Ελλάδα και τη δημιουργία ενός δικτύου σχέσεων και επαφών ανάμεσα στις δύο χώρες.
Για τους σκοπούς αυτούς, χορηγεί υποτροφίες, οργανώνει αποστολές Γάλλων εμπειρογνωμόνων, προσκαλεί ελληνικές προσωπικότητες, διοργανώνει πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις, συνέδρια και σεμινάρια, καθώς και πανεπιστημιακά προγράμματα.
Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων η κ. Βουλγαράκη «Το Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας, εξελίσσεται, συνεχίζοντας ταυτόχρονα τρεις βασικές αποστολές: τη διδασκαλία γαλλικών και την οργάνωση των εξετάσεων, την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων (διαλέξεις/συζητήσεις, εκθέσεις, κινηματογράφος, παρουσίαση βιβλίων κ.ά.) και την παροχή πληροφοριών για τη σύγχρονη Γαλλία. Δημιουργία και ανάπτυξη ελληνογαλλικών συνεργασιών, μεγαλύτερη ενημέρωση για τη σύγχρονη Γαλλία, προώθηση της διδασκαλίας των γαλλικών: αυτοί είναι σήμερα οι τρεις στόχοι του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας και της Λάρισας».
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ –ΣΤΑΘΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
1902 Το Γαλλικό κράτος δίνει την έγκρισή του στο άνοιγμα ενός σχολείου εκμάθησης γαλλικής
1904 Αγορά του οικοπέδου
1906 Αρχή κατασκευής του κτιρίου
1907 Δημιουργία του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών. Το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας επιτρέπει τη λειτουργία δημοτικού σχολείου.
1911 Στο δημοτικό σχολείο γίνονται πλέον δεκτά και κορίτσια
1915 Το σχολείο μετατρέπεται σε «Ινστιτούτο Γαλλικών Σπουδών»
1918-1930 Ταχεία ανάπτυξη του ινστιτούτου, ο κύκλος σπουδών γίνεται από τρία σε επτά και Γάλλοι καθηγητές στέλνονται από το Γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών για να διδάξουν με «πανεπιστημιακή αποστολή»
1933 Οι «Alliances Francaises» τίθενται υπό την παιδαγωγική καθοδήγηση του Γαλλικού Ινστιτούτου
1936 Το Γαλλικό Ινστιτούτο ανεξαρτητοποιείται.
1938 Διημερείς συμφωνίες Ελλάδος και Γαλλίας
1940-1945 Το Γαλλικό Ινστιτούτο σταματά τα μαθήματα αλλά διοργανώνει πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις
Μετά το 1950, Το Γαλλικό Ινστιτούτο για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που έχει σύμφωνα με τις διημερείς συμφωνίες του 1938 θα διοργανώνει από τότε τακτικά πολιτιστικές εκδηλώσεις, θα ενθαρρύνει τις ανταλλαγές φοιτητών και θα χορηγεί υποτροφίες παιδαγωγικών σπουδών.
1955 Επέκταση των κτιριακών εγκαταστάσεων του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών
1981 Χτίζεται το Ελληνογαλλικό Σχολείο Αγίας Παρασκευής
1983 Το Γαλλικό Ινστιτούτο διαθέτει ένα δίκτυο με 13 παραρτήματα στην Αθήνα και 17 στην επαρχία.
1997 Αρχίζουν να κλείνουν τα παραρτήματα
2002 Από τότε το Γαλλικό Ινστιτούτο αποτελείται από το κεντρικό στην οδό Σίνα, και από 4 παραρτήματα: Κόρινθος, Πάτρα, Λιβαδειά και Λάρισα.
2003 Έναρξη εφαρμογής ενός στρατηγικού σχεδίου ανόρθωσης του Γαλλικού Ινστιτούτου
2004 Ένταξη της Ελλάδας στη «Γαλλοφωνία»
Γενική συνέλευση της Γαλλοφωνίας στην Αθήνα, Γαλλική Πρεσβεία
