Συνέντευξη στην Άννα Σταυράκη
«Ήθελα να γράψω για την πατρίδα μου, τη Λάρισα, την ιστορία, τους ανθρώπους της, τις δυσκολίες που έζησε, την άναρχη πόλη που έφτασε να είναι». Έτσι ξεκίνησε την έρευνά της για τη Λάρισα η συγγραφέας Δήμητρα Παπαναστασοπούλου. Το βιβλίο της με τίτλο «Σαν στάχυα στο χρόνο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Διόπτρα» σε μαγνητίζει από τις πρώτες σελίδες. Οι ήρωες ζουν τα πάθη τους ερωτικά, βουλιμικά, φιλοχρήματα, πολιτικά. Ένα είναι σίγουρο. Ότι η χώρα μας πέρασε πολλές κρίσεις και το βιβλίο είναι μάθημα ζωής για όλους μας. Η συγγραφέας είναι αισιόδοξη ότι θα τα καταφέρουμε και τώρα. Πιστεύει στη δύναμη της γυναικείας φύσης και λέει ότι πρέπει να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις. Στην ουσία η ιστορία της είναι το ημερολόγιο επιβίωσης ενός γενεαλογικού δέντρου που ξεκίνησε πριν την απελευθέρωση της Λάρισας και συνεχίστηκε μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Το «Σαν στάχυα στο χρόνο», το συγκλονιστικό ντεμπούτο της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου, είναι πρώτα απ’ όλα μία βαθύτατα ανθρώπινη ιστορία, η αφήγηση της τύχης μιας οικογένειας που διασχίζει το χρόνο, η τοιχογραφία μιας ταραγμένης εποχής. Έντονα χρώματα και μυρωδιές ξεπηδούν απ’ τις σελίδες του βιβλίου, ανοίγοντας ένα παράθυρο με πανέμορφη θέα σε μια γοητευτική εποχή.
Η έρευνα για την πόλη της τη Λάρισα αποδείχτηκε εύκολη. Ό,τι ζήτησε το βρήκε, και μάλιστα, αρκετές φορές οι δρόμοι που άνοιγαν οδηγούσαν σε περισσότερες πληροφορίες. Το βιβλίο γράφτηκε μέσα σε εννέα μήνες, με καθημερινή δουλειά. Σ αυτή τη συνέντευξη μπορείτε να γνωρίσετε τη συγγραφέα από λίγο πιο κοντά.
* Η πολύπαθη πατρίδα μας δέχτηκε πολλά πλήγματα από Οθωμανούς και Γερμανούς δυστυχώς. Η Λάρισα πιστεύετε λίγο παραπάνω εξαιτίας του ότι δεν απελευθερώθηκε τόσο γρήγορα;
- Από όσα έχω διαβάσει, η Λάρισα, παρόλο που απελευθερώθηκε σχεδόν πενήντα χρόνια αργότερα από τη Νότια Ελλάδα, δεν δέχτηκε περισσότερα πλήγματα από τους Οθωμανούς, από όσα δέχτηκαν άλλες πόλεις ή περιοχές της πατρίδας μας. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο στην περίπτωση των Γερμανών, λόγω της οικονομικής σημασίας και της γεωγραφικής της θέσης.
* Η φυσιογνωμία της πόλης πιστεύετε ότι ενέχει, είτε το θέλουμε είτε όχι, το τουρκικό αλλά και το εβραϊκό στοιχείο;
- Όσο αφορά στο τουρκικό στοιχείο, υπάρχει μεν, αλλά το βρίσκει κανείς στη ρυμοτομία του κέντρου (παλιά πόλη) και σε λίγα κτιριακά απομεινάρια. Αντίθετα, η εβραϊκή κοινότητα εξακολουθεί να ζει και να υπάρχει, έστω και αποδυναμωμένη αριθμητικά.
* Η οδύνη του χαμού της Σμύρνης μπορεί να μας συνετίσει στο να μην εμπιστευόμαστε τις ξένες δυνάμεις;
- Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι, γενικότερα, πρέπει να ενεργούμε και να φροντίζουμε για το καλό της πατρίδας βασιζόμενοι στις δικές μας δυνάμεις και να μην στηριζόμαστε μόνο στην όποια ξένη βοήθεια.
* Η Λάρισα όπως την περιγράφετε στο βιβλίο σας ξεκίνησε με τις καλύτερες των προϋποθέσεων για να γίνει ένας κόμβος εμπορικός τόσο σε τρόφιμα όσο και σε ζώα. Πού έχασε το παιχνίδι στη συνέχεια;
- Η γεωγραφική θέση της Λάρισας είναι αναμφισβήτητα κομβική, τόσο σε επίπεδο της Θεσσαλίας, όσο και στο επίπεδο όλης της χώρας. Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, ήταν κόμβος, έστω και αν οι μετακινήσεις ήταν προβληματικές. Όταν η Θεσσαλία απελευθερώθηκε, άρχισε η ανάπτυξη του λιμανιού του Βόλου, εξυπηρετώντας καλύτερα τη συγκοινωνία και τις εν γένει μεταφορές. Όσα χρόνια δεν υπήρχε ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο, η Λάρισα έμεινε στη σκιά. Έπρεπε να περιμένει την κατασκευή της Εθνικής Οδού, μαζί με τον εκσυγχρονισμό των χερσαίων μεταφορών για να ανακτήσει και πάλι τη σημασία της.
* Ο μακρινός πρόγονος των ηρώων σας, γιατί πιστεύετε ότι διάλεξε να ζει σε Τύρναβο και Λάρισα ενώ είχε επιλογές;
- Ο ήρωας- όπως και οι υπόλοιποι- είναι φανταστικός. Εγώ ήθελα να γράψω για την πατρώα γη μου, γι’ αυτό επέλεξα να πάει και να μείνει εκεί. Αν δεν το έκανα, το βιβλίο θα αναφερόταν σε άλλη περιοχή της Ελλάδας. Άλλωστε, αναφέρεται στο βιβλίο ότι η καταγωγή της οικογένειας είναι η Λάρισα, καθώς και η επιθυμία του πατέρα του να επιστρέψει στη Μητέρα Πατρίδα- πράγμα που το σέβεται και το τηρεί.
* Είναι σημαντικό ότι ο Τύρναβος τον 17ο και 18ο αιώνα είχε 18 εκκλησίες και τρία τζαμιά. Γιατί στις μέρες μας δεν δεχόμαστε να δημιουργήσουμε εστίες θρησκευτικές μουσουλμανικές;
- Όσα τζαμιά και να έκτισαν οι Τούρκοι εκείνα τα χρόνια, τα έκτισαν σαν μουσουλμάνοι κατακτητές.
* Οι ήρωές σας γεννήτορες μιας μεγάλης σειράς απογόνων έζησαν έντονα πάθη δημιούργησαν περιουσίες άλλες χάθηκαν από αποκοτιά, άλλες πολλαπλασιάστηκαν. Η αγάπη ήταν η κινητήριος δύναμη για όλα;
- Οι ήρωές μου αντιπροσωπεύουν πολλούς ανθρώπινους χαρακτήρες. Η αγάπη, άλλοτε υπάρχει μέσα τους, άλλοτε όχι. Όταν υπάρχει, βέβαια, ναι, είναι η κινητήρια δύναμή τους. Όταν δεν υπάρχει, τότε το κυρίαρχο πάθος τους βγαίνει μπροστά και ορίζει τη ζωή τους, φέρνοντας τα ανάλογα αποτελέσματα.
* Οι ζωές μας τελικά είναι στάχυα στο χρόνο;
- Το στάχυ είναι αρκετά ανθεκτικό σε πολλές καταιγίδες. Καταφέρνει να καρπίσει- πολλές φορές πλούσια- δηλαδή να φτάσει στον προορισμό του, ανάλογα με τον καιρό και τον τόπο. Θα έλεγα ότι οι ζωές μας είναι σαν τα στάχυα πολλές φορές, αλλά όχι πάντα. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν αντέχουν ούτε το παραμικρό εμπόδιο, άνθρωποι που δεν καταφέρνουν να φτάσουν στον προορισμό τους, έστω κι αν δεν αντιμετωπίσουν Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες.
* Τι πιστεύετε ότι θα γίνει με τη κρίση που ζει πάλι η Ελλάδα; Το βιβλίο σας μιλάει για πολλές κρίσεις αλλά απ’ όλες βγήκαμε και αναστηθήκαμε.
- Η Ιστορία είναι γεμάτη με κρίσεις. Η Ελλάδα, σαν χώρα με ιστορία χιλιάδων ετών, έχει αντιμετωπίσει πάμπολλες. Επειδή πιστεύω ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται και επειδή είμαι αισιόδοξη από τη φύση μου, πιστεύω ότι κι αυτή η κρίση θα περάσει.
* Στο βιβλίο μιλάτε για εποχές όπου ευεργέτες ή επιχειρηματίες ή κτηματίες βοήθησαν να έρθει στην πόλη φως και νερό. Γιατί κάποιοι δεν βάζουν και τώρα πλάτη για τα δύσκολα που περνάμε;
- Σε κάθε περίπτωση, η βοήθεια ήρθε σε δύσκολους καιρούς. Τώρα, που οι δυσκολίες είναι παρούσες, βλέπουμε ένα σωρό ομάδες ή μεμονωμένα άτομα να βοηθούν αυτούς, που πρώτοι έχουν ανάγκη. Συσσίτια, ρούχα, τρόφιμα ήδη μοιράζονται. Τις προάλλες πουλήθηκαν 100.000 βιβλία προς 1 ευρώ το καθένα, για να δοθούν τα έσοδα στους αναξιοπαθούντες. Είμαι σίγουρη ότι θα συμμετάσχουν και οι δυνατότεροι, όπως έγινε και παλιότερα. Είμαστε ένας λαός που νοιάζεται για τον διπλανό του- αυτό το έχουμε αποδείξει χιλιάδες φορές.
* Το βιβλίο σας είναι μάθημα ζωής όσους παραδίδουν εύκολα τα όπλα...
- Στις περασμένες εποχές ο κόσμος ζούσε – ως επί το πλείστον- με δυσκολίες και ανέχεια. Αυτό είχε σαν συνέπεια να ενεργοποιείται το ένστικτο της επιβίωσης και να ισχυροποιείται η θέληση (τσαγανό) του ανθρώπου να παλεύει με σθένος, να ξεφύγει, να κάνει κάτι καλύτερο για τον ίδιο, την οικογένεια, ακόμα και για την πατρίδα σε αρκετές περιπτώσεις.
* Η Λάρισα από όμορφη πόλη μετατράπηκε σε ένα οικοδομικό έκτρωμα. Πως και γιατί συναίνεσαν όλοι σε κάτι τέτοιο;
- Η πολεοδομική κατάσταση της Λάρισας αποτελεί τυπικό παράδειγμα πόλης που το κέντρο της είχε δημιουργηθεί επί τουρκοκρατίας και δεν άλλαξε όταν στην συνέχεια ήρθαν οι πολυκατοικίες. Η ανυπαρξία δομών και η έλλειψη χρημάτων από πλευράς κράτους, οδήγησε τους ιδιοκτήτες σε παντελή ελευθερία κινήσεων, προκειμένου να αποκτήσουν μία σύγχρονη κατοικία στα οικόπεδα που η αξία τους συνεχώς αυξανόταν. Δεν υπήρχε κανείς να φέρει αντίρρηση, γιατί όλοι ζητούσαν το ίδιο πράγμα.
* Τι γεύση θέλετε να αφήσει το βιβλίο σας στον αναγνώστη σας;
- Μια γεύση αισιοδοξίας και πίστης ότι θα τα καταφέρουμε για άλλη μια φορά...
