Του Δημήτρη Βάλλα
Στα δύσκολα για τον Χριστιανισμό χρόνια ήταν ο τόπος συγκέντρωσης των πρώτων χριστιανών που λαμβάνοντας όλες τις προφυλάξεις μαζεύονταν εκεί για να τελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, αλλά και για να θάψουν τους νεκρούς τους.
Οι πρώτοι που τις εντόπισαν ήταν αρχαιοκάπηλοι και ιερόσυλοι ενώ τελικά άρχισαν να έρχονται στο φώς από την αρχαιολογική σκαπάνη.
Είναι οι κατακόμβες που βρίσκονται στην Τρυπητή της Μήλου και αποτελούν ένα πραγματικά μεγαλόπρεπο παλαιοχριστιανικό μνημείο που είναι μοναδικό στο είδος του στον ελληνικό χώρο.
Στις κατακόμβες της Μήλου βρεθήκαμε με τον φακό της «Ε» και η εμπειρία ήταν ξεχωριστή σε μία περιήγηση στα βάθη μιας υπόγειας πολιτείας.
Η ιστορία τους συναρπαστική και με σεβασμό στην παράδοση κάθε χρόνο τις επισκέπτονται στο νησί χιλιάδες από ολόκληρο τον κόσμο και αξίζει να την παρακολουθήσουμε από κοντά με τη βοήθεια των στοιχείων που συγκέντρωσαν οι έλληνες αρχαιολόγοι που τις μελέτησαν από κοντά:
Τι είναι οι κατακόμβες
Οι Κατακόμβες είναι το υπόγειο κοιμητήριο των πρώτων χριστιανικών αιώνων στη Μήλο. Βρίσκονται στην πλαγιά λόφου, στα νοτιοδυτικά του οικισμού της Τρυπητής, στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης που τα ερείπια της εκτείνονται μέχρι τον παραθαλάσσιο οικισμό Κλήμα. Στην περιοχή υπάρχουν και μικρότερα υπόγεια νεκροταφεία στον τύπο των Κατακομβών.
Ηταν γνωστές στους ντόπιους ως «Ελληνική Σπηλιά».
Ήδη πριν τις επισκεφθεί ο Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Rossτο 1844, είχαν υποστεί εκτεταμένες συλήσεις. Το 1878 τις επισκέφτηκε ο Γάλλος αρχαιολόγος Ch. Bayet και το 1907 ο Γεώργιος Λαμπάκης, ενώ συστηματικά τις ερεύνησε και τις μελέτησε ο καθηγητής Γεώργιος Σωτηρίου το 1928.
Πρόκειται για σύμπλεγμα ευρύχωρων αιθουσών και διαδρόμων λαξευμένων στον μαλακό πορώδη ηφαιστειακό βράχο που συνδέονται σήμερα με τεχνητούς διαδρόμους. Το σύμπλεγμα συμπληρώνει ένας οικογενειακός νεκρικός θάλαμος . Το συνολικό μήκος των στοών είναι περίπου 200μ., ενώ το πλάτος ποικίλει από 1-5μ. και το ύψος από 1.6 μέχρι 2,5μ. Στα τοιχώματα έχουν λαξευτεί δύο τύποι τάφων, τα αρκοσόλια (τοξωτοί τάφοι) και οι loculi (οριζόντιοι επάλληλοι τάφοι), ενώ στο δάπεδο έχουν λαξευτεί οι λακκοειδείς.
Όλοι οι τάφοι καλύπτονταν με ανισομεγέθεις πλάκες. Μερικά αρκοσόλια σώζουν στη στεφάνη χρωματική διακόσμηση και φέρουν στο τύμπανο σπαράγματα επιγραφών ή
κόγχη για την απόθεση κτερισμάτων και λυχναριών και σε ορισμένες περιπτώσεις για την ταφή βρεφών.
…Οι περισσότεροι τάφοι που ανασκάφθηκαν, ήταν συλημένοι ή δια-ταραγμένοι. Καλύπτο-νταν με αδρά επεξεργασμένες ανισομεγέθεις πλάκες και επάλληλα στρώματα ασβεστοκονι-αμάτων. Οι επιδαπέδιοι τάφοι είναι είτε απλοί, ορθογώνιας διατομής, είτε διπλοί, με δεύτερο θάλαμο, που στεγάζονται με τόξο στον τύπο των αρκοσολίων. Σήμερα κανένας από τους επιδαπέδιους τάφους δεν είναι ορατός, διότι καλύφθηκαν για λόγους προστασίας.
Ελάχιστοι τάφοι έδωσαν αξιόλογα κτερίσματα, όπως περίαπτα, ένα σιδερένιο δακτυλίδι.
γυάλινα μυροδοχεία και γυάλινες χάντρες. Βρέθηκαν επίσης χάλκινα και σιδερένια καρφιά. Σ ε όλη την ανασκαφή βρέθηκαν λυχνάρια, ενώ τα ίχνη καύσης (καρβουνάκια), όστρακα από αγγεία καθημερινής χρήσης (μαγειρικά σκεύη, οινοχόες, πινάκια), καθώς και οστά ζώων και ψαριών, δηλώ-νουν την τέλεση νεκρό-δειπνων και άλλων τελετουργιών για τη μνήμη των νεκρών.
Στα δυτικά της αίθουσας της Κατακόμ-βης Α' αποκαλύφθηκε η «Αίθουσα ΒΑΥΕΤ» (XII), που φράχθηκε προσωρινά με λιθοδομή για λόγους προστασίας, Η αρχική είσοδος της αίθουσας βρίσκεται στα ΒΔ. Στα τοιχώματα της ανοίγονται εννέα αρκο-σόλια και δύο νεκρικοί θάλαμοι.
Στα νότια, , ήρθαν στο φως ένας ημικυκλικός τοίχος και ένας ακέραιος αρράβδωτος κίονας κατά χωράν. Από τα στοιχεία αυτά συνάγεται ότι πρόκειται πιθανότατα για μια από τις αρχικές εισόδους των Κατακομβών.
Τα κινητά ευρήματα και τα κτερίσματα που ανευρέθηκαν μέχρι σήμερα, τοποθετούν χρονολογικά τη χρήση του νεκροταφείου από τα μέσα του 1°" αι. μ.Χ. μέχρι τον 6° αι. μ.Χ.»
…Τα σύμβολα των πρώτων χριστιανών χαραγμένα στους τοίχους, ενώ εύκολα σε ορισμένα σημεία μπορεί κανείς να διαβάσει και τα ονόματα των νεκρών.
Μια μοναδική περιήγηση μέσα στο χρόνο και στην ιστορία που πραγματικά αξίζει για όσους σε κάποια στιγμή βρεθούν εκεί.
