Της Λένας Κισσάβου
…Επιστροφή στο παρελθόν, με σκοπό την ανάδειξή του στο παρόν και ειδικότερα στα άγνωστα σε πολλούς στοιχεία που έφερε στο φως, η αρχαιολογική σκαπάνη στην περιοχή του Γριζάνου, αλλά και γενικότερα στα Τρίκαλα, πραγματοποιήθηκε στο «Χατζηγιάννειο» Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λαρισαίων.
Ειδικότερα, ένα ενδιαφέρον …ταξίδι στην ιστορία αρχαιολογικών χώρων, παρουσίασαν χθες αρχαιολόγοι και όχι μόνο, στο πλαίσιο ημερίδας
με θέμα «Γριζάνο Τρικάλων: Αρχαιότητες, Βυζαντινά, Μεταβυζαντινά και Νεότερα Μνημεία», που οργανώθηκε από την 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Απανταχού Γριζανιτών Νομού Τρικάλων, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το Δήμο Λαρισαίων.
Κατά την έναρξή της χαιρετισμούς απηύθυναν ο πρόεδρος του Συλλόγου Γριζανιτών κ. Αγγελος Σωτηρίου, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας κ. Σπύρος Μπαρμούτης και ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Θεσσαλίας κ. Γρηγόρης Παπαχαραλάμπους, ενώ ακολούθησαν οι εξής ομιλίες:
Για την περιοχή της Φαρκαδόνας στην αρχαιότητα, μίλησε ο κ. Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης Αρχαιολόγος, Επίτιμος Διευθυντής ΛΔ Έ.Π.Κ.Α. ενημερώνοντας το κοινό για στοιχεία της ιστορίας της που ξεκινούν από την προϊστορία τονίζοντας μεταξύ άλλων: « Η ακρόπολη της Φαρκαδόνας βρίσκεται επάνω σε δίδυμο λόφο, από τα τείχη της οποίας διατηρούνται ορισμένα λείψανα στα ΝΔ . Την πόλη κατέλαβε το 353 π. Χ. ο Φίλιππος Β΄, επειδή ακολουθούσε μαζί με την Τρίκκη πολιτική φιλική προς τις Φερές, κατέστρεψε τα τείχη της, τα δημόσια κτίρια και εξόρισε τους κατοίκους της, ούτως ώστε έκτοτε η Φαρκαδόνα δεν ανέλαβε, οι κάτοικοι της ήταν οι μόνοι που δεν επέστρεψαν με την αμνηστία που δόθηκε το 319 π. Χ. με το διάγραμμα του Πολυπέρχοντος, επιμελητή του Μακεδονικού θρόνου.
Η αρχαία Φαρκαδόνα έκοψε δικά της νομίσματα, ήδη από τον 5ο αι. π. Χ. Σε νομισματικές κοπές της Φαρκαδόνας υποδηλώνεται λατρεία της θεάς Αθηνάς».
Για τα μεταβυζαντινά μνημεία του Γριζάνου και της ευρύτερης περιοχής του, μίλησε η κ. Κρυσταλλία Μαντζανά, Αρχαιολόγος, Διευθύντρια της 19ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, υποστηρίζοντας ότι μεταξύ αυτών μεγαλύτερη σημαντικότητα έχει η Ιερά Μονή του Αγίου Δημητρίου η οποία σε συνδυασμό με το κάστρο Γριζάνου, αποτελούν έναν ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, που μπορεί να ενταχθεί στην πολιτιστική διαδρομή Λάρισας, Τρικάλων και Μετεώρων.
Για το κάστρο του Γριζάνου, μίλησε η κ. Άννα Γιαλούρη, Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη του Τμήματος Μουσείων της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι: «Είναι ένα από τα μεγαλύτερα ως προς την έκταση και ένα από τα καλύτερα ως προς τη διατήρηση, κάστρα της Θεσσαλίας.
Βρίσκεται σε βραχώδες ύψωμα (465μ.) στους νότιους πρόποδες του ορεινού όγκου των Αντιχασίων, B.A. του Γριζάνου. Η θέση του υψώματος πάνω στη συμβολή της οριζόντιας οδικής αρτηρίας Λάρισας - Τρικάλων με τις φυσικές διαβάσεις και περάσματα του Κάτω Ολύμπου που συνδέουν τη Δυτική Θεσσαλία με τη Μακεδονία, καθιστούν το ύψωμα οχυρή θέση στρατηγικής σημασίας που εξασφάλιζε τον έλεγχο κομβικών σημείων επικοινωνίας. Διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και παρουσιάζει σε γενικές γραμμές ενιαία μορφή.
Η συνολική περίμετρος της οχύρωσης υπολογίζεται κατά προσέγγιση σε 3.000 μ. περίπου.
Καταφέραμε να εντοπίσουμε 31 πύργους, ασφαλώς θα ήταν πολύ περισσότεροι, εάν υπολογίσουμε τους πύργους του τείχους της ακρόπολης καθώς και αυτούς του δυτικού σκέλους της οχύρωσης. Πύλη μέχρι στιγμής δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε.
Από τα πρώτα στοιχεία της επιφανειακής έρευνας, όπως όστρακα αγγείων και κεραμίδια στέγης, προκύπτει ότι ο κύριος χώρος κατοικίας του οχυρωμένου οικισμού εκτεινόταν χαμηλά στις νότιες και δυτικές υπώρειες του λόφου και συγκεκριμένα στην περιοχή της μονής του Αγίου Δημητρίου.
Το κάστρο του Γριζάνου βρίσκεται στη συμβολή βασικών οδικών αρτηριών της Δυτικής Θεσσαλίας που εξασφάλιζαν τον έλεγχο των περασμάτων προς την Ήπειρο, μέσω των διαβάσεων της Πίνδου, και προς τη Μακεδονία, μέσω των διαβάσεων της Περραιβίας. Εντάσσεται στο δίκτυο των οχυρών που έλεγχαν την οδική αρτηρία που συνέδεε τη Λάρισα με τα Τρίκαλα, την κύρια δηλαδή οδική αρτηρία που διέτρεχε τη θεσσαλική πεδιάδα από τα Δυτικά προς τα Ανατολικά, ακολουθώντας πορεία παράλληλη προς την αριστερή όχθη του Πηνειού ποταμού.
Τα ελάχιστα ιστορικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας μόνο η αρχαιολογική έρευνα μένει να τα τεκμηριώσει. Η ανάγκη ανασκαφικής διερεύνησης των αρχαιοτήτων του Γριζάνου είναι επιτακτική, προκειμένου να σωθεί και να αναδειχθεί ένας από τους πιο αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους της Θεσσαλικής γης και να καθιερωθεί ο μνημειακός πλούτος της περιοχής στη συνείδηση των κατοίκων και όχι μόνο. Η ένταξη του αρχαιολογικού χώρου του Γριζάνου, σε ένα ευρύτερο δίκτυο αρχαιολογικών χώρων της περιοχής των Αντιχασίων θα συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην προστασία και συστηματική ανάδειξή του, σύμφωνα πάντα με τους κανόνες που διέπουν την ανάδειξη των οργανωμένων αρχαιολογικών χώρων. Και εάν αυτά φαντάζουν μακρινά και ακατόρθωτα εάν δεν γίνει κάποια στιγμή μια αρχή, οι αρχαιότητες του Γριζάνου θα θυσιάζονται στο όνομα μιας «ανάπτυξης» και ενός εξωραϊσμού».
Για τους Τελωνειακούς σταθμούς της Τουρκοκρατίας στην ευρύτερη περιοχή του Γριζάνου, μίλησε η κ. Μαρία Παπαστεργίου, Πολιτικός Μηχανικός της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας, ενώ για στους θρύλους και στις παραδόσεις του Γριζάνου, αναφέρθηκε σε ομιλία του ο κ. Στέφανος Παπαδημητρίου, Συνταξιούχος δάσκαλος. Την εκδήλωση συντόνιζε ο δημοσιογράφος κ. Βαγγέλης Μητρούσιας, ενώ παρευρέθηκαν η αντιδήμαρχος κ. Μαρία Κοτάκου, εκπρόσωπος της Μητρόπολης Λάρισας κ.α.
