Ο «Γάμος», έργο που παίζεται εδώ και πολλά χρόνια στο θέατρο, τώρα καιστην εκδοχή του μονολόγου, αφηγείται τη ζωή και τα παθήματα των γυναικών του παλιού καιρού, μόλις 1-2 γενιές πριν, όπως τα καταγράφει η συγγραφέας κ. Βάσα Σολωμού- Ξανθάκη, στο ομότιτλο βιβλίο της. Η Λενάκη αφηγείται τα πάθη της ζωής και της μοίρας της, εγγεγραμμένα στον οικογενειακό και στον κοινωνικό κύκλο ενός χωριού και μιας εποχής χθεσινής αλλά πολύ διαφορετικής από τη σημερινή, ως προς τα ήθη, τις επιλογές, τη θέση των γυναικών, τα κοινωνικά δεδομένα.
Ο αφηγηματικός μίτος της ηρωίδας ξεκινά με την αναβίωση, στην εξομολογητική αναδιήγηση μιας ζωής, των γεγονότων πριν και μετά το γάμο της. Από το θάνατο της μητέρας της και την ανάμνησή της, από τις οικογενειακές σχέσεις, στη βαρειάσκιά ενός μέθυσου-αλκοολικού πατέρα, την γυμνή αθωότητα του φτωχού κοριτσιού που το αρραβωνιάζουν και το παντρεύουν με προξενιό, ως τη γέννηση παιδιών στιγματισμένων από τον - λόγω του αλκοολισμού- αταβιστικό κανόνα πιθανοτήτων στιςκληρονομικές παθήσεις. Συγκινητικό, βιωματικό, εξομολογητικό, με μιαν εκφραστική ρευστότητα , στη μορφή μιας αφήγησης που βασίζεται και στην προφορική ντοπιολαλιάτων Αμπελακίων, με μια νοηματική αμεσότητα, «ο Γάμος», μονόλογος που η ηθοποιός κ. ΆνναΒαγενά ξετύλιξε με ώριμη έκφραση(«τραγωδού» κατά προφορική δημόσια δήλωση της ίδιας της συγγραφέως), ωραίες κορυφώσεις και ειλικρίνεια, στη σκηνή που στήθηκε στην αυλή του σχολείου του ιστορικού Μανιαρείου κληροδοτήματος, στο χωριό αναφοράς του έργου, σε τιμητική εκδήλωση προς την συγγραφέα. Την παράσταση παρακολούθησαν οι κάτοικοι του χωριού και οι επισκέπτες, σε μια κατανυκτική αλληλοδιάδραση ποικίλων συναισθηματικών εκφάνσεων από το γέλιο και την προσοχή των μικρών παιδιών ως το δάκρυ συγκίνησης των ηλικιωμένων. Η παράσταση, πλαισιωμένη μουσικά από δημοτικά τραγούδια του γάμου, της τοπικής κυρίως παράδοσης, ηχογραφημένα χρόνια πριν από φωνές παλιώνγυναικών του χωριού(μεταξύ των οποίων και της μητέρας μου Αναστασίας Μάντζιου-Σπηλιώτη), συνάντησε στον κύκλο της εξιστόρησης και τις φωνές των γυναικών που παρακολουθούσαν τον μονόλογο. Η ηθοποιός της παράστασης τραγούδησε συνοδευτικά, κάποια από τα λόγια των τραγουδιών αυτών, μαζί με τις αντηχητικές φωνές των γυναικών που παρακολουθούσαν, στην αφηγηματική ροή, σκηνές της κοινωνικής ζωής μιας περασμένης εποχής σε μια δυνατή, απεικονιστική ηθογραφία.
Το λιτό σκηνικό, φτιαγμένο απο ξύλο, λειτούργησε ως τοίχος σπιτιού και τα δύο στεφάνια με τα λουλούδια και τις κορδέλες έδωσαν στο αρχετυπικό σύμβολο, έναν διαχρονικό συμβολισμό. Ακόμη τα δύο χάλκινα σκεύη-κολυμπήθρες έδωσαν, στη σβησμένη λάμψη τους, τον απόηχο μιας εποχής και κάλυψαν τη λειτουργικότητα της αφήγησης με έναν υπαινικτικά απέριττο τρόπο, καθώς τα φώτα έπεφταν πάνω τους ως αναλαμπές σε μια τελετουργία.
Θεματικοί κύκλοι όπως οι οικογενειακές σχέσεις, η θέση της γυναίκας, ο γάμος ως εθιμική διαδικασία, ως ατομικός κλήρος και ωςκοινωνικό γεγονός, η θρησκευτική έκφραση, ο ξενιτεμός, η εκπαίδευση και η μόρφωση, τα όνειρα και οι επιθυμίες, οι διδαχές, οι νουθεσίες και η πραγματικότητα, όπως διαμορφώνει χαρακτήρες και καταστάσεις ζωής, στον ιστορικό απόηχο γεγονότων που συνετέλεσαν στην προκοπή του τόπου και στην εξελικτική πορεία, αναδείχθηκαν από την προσωπική ματιά αφήγησης μιας γυναίκας, με την ευαίσθητη επινοητικήπαρατηρητικότητα .
Επί μέρους αναφορές στα έθιμα, στα ρούχα, στα φαγητά, στα λουλούδια, στα τραγούδια, σε δοξασίες και αντιλήψεις, ανέδειξαν την αθωότητα και τον σκληρό πυρήνα ενός παρωχημένου κόσμου που επιμένεισθεναρά και ως βιωματική αίσθηση επιβίωσης μιας δυνατής ανάμνησης. Τα παλιά αρχοντικά σπίτια με τις ζωγραφιές, οι τοιχογραφίες, τα χρωματιστά παράθυρα, τα φτωχόσπιτα, το χιόνι, οι αγροτικές δουλειές, τα λόγια των ανθρώπων, οι γιορτές, οι σχέσεις, άφησαν τη λεπταίσθητη άχνη του κειμένου, σε συνύφανση της ταξικότητας που συνεπάγεται και τη μοίρα της ορφανής Λενάκης και του Νικόλα που τους ενώνει ο γάμος στην άδικη μοίρα, μερίδιο ζωής, στη συμβολική παράσταση .
«Ο Γάμος», μια ευαίσθητη καταγραφή της ψυχοσύνθεσης μιας γυναίκας στον απόηχο μιας περασμένης εποχής, στον ιαματικό αέρα του θεάτρου, ως Αριστοτελικός ορισμός της Τραγωδίας.
Αυτή η κριτική αφιερώνεται στη μνήμη της καλλίφωνης μητέρας μου Αναστασίας, που τραγούδησε για την παράσταση, χρόνια πριν, ένα συγκινητικό τραγούδι του γάμου . Γιατί οι γάμοι έχουν ένα κρυφό δάκρυ στα παλιά τραγούδια τους, που αντηχούν ακόμη μέσα μας ως βιωματική αιθέρια ύλη ενός μυστικού –ποιητικού αλφαβήτου.
Άγγελα Μάντζιου, φιλόλογος, ποιήτρια.
