Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεσσαλικού Θεάτρου Ορέστης Τάτσης, η εθνική εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Όλγα Τσιούρβα, ο πανεπιστημιακός Ηλίας Κουρκούτας, η εκπαιδευτικός και βιβλιομπλόγκερ Αννα Βαρνά, και ο βιβλιοπώλης Πέλος Τσιάρας, μιλούν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024.
Θανάσης Αραμπατζής
ΟΡΕΣΤΗΣ ΤΑΤΣΗΣ
Δύο παθιασμένες γυναίκες της σκέψης και της πράξης με αφορμή την παράσταση του Θεσσαλικού Θεάτρου «Με δύναμη από την Κηφισιά»
Η ζωή του νου, Σκέψη (πρώτος τόμος), Hannah Arendt
(Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ)
Η Χάνα Άρεντ, μετά από την «Ανθρώπινη κατάσταση (Vita Activa)» που εκδόθηκε 1958 και γνωρίσαμε στην Ελλάδα το 1986 σε μετάφραση του δασκάλου μου Στέφανου Ροζάνη και Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου γράφει ως κύκνειο άσμα το «Η ζωή του νου (Life of the Mind)». Το βιβλίο εκδόθηκε το 1978 (τρία χρόνια μετά το θάνατό της και κυκλοφόρησε σε ελληνική μετάφραση στα τέλη του 2023) μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον της διανοήτριας είκοσι χρόνια μετά από την πολιτική πράξη και τη δημιουργικότητα στη σκέψη και την ανάλυση του ανθρώπινου νου μέσω της κριτικής προσέγγισης και «συνομιλίας» με το έργο των μεγάλων φιλοσόφων, από τους Προσωκρατικούς ως τους σύγχρονους της. Η Αρεντ μας εξηγεί με δικά μου λόγια πως τα δείνα μας δεν προέρχονται από την έλλειψη νου (αλλιώς μυαλού) αλλά από την έλλειψη σκέψης.
Η τραγωδία της γυναικείας χειραφέτησης, Emma Goldman
(Εκδόσεις ΕΡΜΑ)
Η Έμμα Γκόλντμαν υπήρξε μία από τις πιο παθιασμένες γυναίκες της εποχής της και επαναστάτρια που τόλμησε να αψηφήσει κάθε είδους εξουσία και να ζήσει τη ζωή της σύμφωνα με τις ιδέες της. Φλογερή φεμινίστρια θα αποτελέσει ένα ξεχωριστό παράδειγμα στις απόπειρες του ανθρώπου να δημιουργήσει έναν διαφορετικό κόσμο, πιο ελεύθερο και πιο δίκαιο. Ο γάμος και ο έρωτας, ο πουριτανισμός και η υποκριτική ηθική, το δικαίωμα στην ψήφο και ο έλεγχος των γεννήσεων, οι μαχητικές σουφραζέτες και οι απόκληρες ιερόδουλες, ο φεμινισμός και οι πρακτικές του είναι μερικά από τα θέματα με τα οποία η Γκόλντμαν αναμετρήθηκε στην αγωνιώδη προσπάθειά της να απελευθερώσει το φύλο της. Στο βιβλίο παρουσιάζονται κείμενα που συνθέτουν αυτό που η ίδια ονόμασε τραγωδία της γυναικείας χειραφέτησης.
...και σκέψεις για τη σκηνική πρακτική
Κάτοικοι της σκηνής, Γιάννης Λεοντάρης
(Εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ)
Το βιβλίο αυτό είναι ένα εργαλείο σκηνικής πρακτικής. Δεν αποσκοπεί ωστόσο στο να οδηγήσει τον ηθοποιό ή τον σπουδαστή ή τον «εραστή της τέχνης» σε μια κλειστή διαδρομή αλλά, αντίθετα, να προτείνει μια σειρά από πρακτικά εργαλεία διαχείρισης του θεατρικού κειμένου. Επιδιώκει να πολλαπλασιάσει τα ερωτήματα και τις πιθανές διαδρομές για την προσέγγισή τους μέσα από έναν δυναμικό διάλογο με κείμενα σπουδαίων δασκάλων της θεατρικής τέχνης. Μια δημιουργική συνομιλία του συγγραφέα, σκηνοθέτη, δασκάλου εντός και εκτός πανεπιστημίου με κείμενα σπουδαίων δασκάλων της τέχνης του θεάτρου.
«Στη θεατρική ζωή αξίζει τον κόπο να επιμείνουμε σχολαστικά προκειμένου ο λόγος να διατηρήσει τη σάρκα και το αίμα του».
ΟΛΓΑ ΤΣΟΥΡΒΑ
«Το Υπερωκεάνιο» του Pierre Assuline από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ είναι ένα σύγχρονο αριστούργημα που εξερευνά τη μοναξιά, την αποξένωση και την αναζήτηση ταυτότητας. Μέσα από την ευρηματική χρήση συμβολισμών και ποιητικής γλώσσας, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν κόσμο όπου το υπερωκεάνιο λειτουργεί ως μεταφορά για την ανθρώπινη ψυχή. Ένα βαθιά στοχαστικό έργο.
Το «Ανάμεσα σε ηλίθιους» του Thomas Erikson των εκδόσεων Διόπτρα είναι ένα διαφωτιστικό βιβλίο που εξετάζει τη δυναμική της ανθρώπινης επικοινωνίας μέσω του μοντέλου των τεσσάρων χρωμάτων προσωπικότητας. Με απλό και χιουμοριστικό ύφος, προσφέρει πρακτικές συμβουλές για τη βελτίωση των σχέσεων, αν και κάποιες γενικεύσεις μπορεί να φανούν υπερβολικές.
Το «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» της Bernardine Evaristo από τις εκδόσεις Gutenberg είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που υφαίνει τις ιστορίες 12 γυναικών με φόντο τη βρετανική κοινωνία. Με πρωτότυπη γραφή και βαθιά κατανόηση της ταυτότητας, της φυλής και του φύλου, το βιβλίο καθηλώνει. Μια συγκλονιστική αφήγηση για τη ζωή, τη διαφορετικότητα και την ανθεκτικότητα.
ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΡΚΟΥΤΑΣ
Ο Τόπος, της Annie Ernaux (Βραβείο Νόμπελ 2022), που περιγράφει με έναν απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο τα παιδικά της χρόνια στη δεκαετία του ’50 στη Γαλλία. Οι περιγραφές της θυμίζουν τόσο πολύ την προπολεμική και μεταπολεμική Ελλάδα: τη φτώχεια της επαρχιακής βιομηχανικής περιοχής, τις σχέσεις στην οικογένεια με τις προκαταλήψεις, και τις σχέσεις με την κοινωνία, όπου ο «άλλος» και η κοινωνία διαπλέκονται αδιάρρηκτα στην καθημερινότητα κι ο ένας εισβάλλει στο χώρο του άλλου αδιαλείπτως.
Και 2 βιβλία ποίησης
Τη γλώσσα της την πέταξαν στη γάτα, Aντωνία Mποτονάκη
(«Θράκα»)
Μια εκπληκτική γραφή ακόμη και για εκείνους που δεν αγαπούν ή δεν διαβάζουν ποίηση. Γραφή που μεταλλάσσει τα βιώματα των κοριτσιών μιας εποχής, δραματοποιώντας και αναδεικνύοντάς τις «παθολογίες» αλλά και τις δυνατές συγκινησιακές πλευρές της εσωτερικής ζωής, τη σχέση της με τον φυσικό κόσμο και τον κόσμο της σκέψης, του σώματος και της γραφής, που μας «σώζει» από τις άγριες εποχές. Όλα αυτά μέσα από μια εξαίρετη ποιητική έκφραση.
Λόγος ευθύβολος, δυνατός και άμεσος, πάντοτε ποιητικός και μεταφορικός, αποτυπώνει και μετουσιώνει σε λόγο τον ψυχικό μόχθο και την πραγματικότητα πολλών γενεών γυναικών.
Σε αβαρές φαλτσέτο, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου
Ένα άλλο δυνατό βιβλίο, από μια μεγάλη ποιήτρια, με μια γραφή απόλυτα ποιητική, γεμάτη εικόνες, μεταφορές και ανθρώπινες συναισθηματικές εκφάνσεις. Μέσα από τη μεταφορά, νιώθεις ότι όλα τα διαισθάνεσαι και όλα να σε αγγίζουν. Μια γραφή βαθιά «παρα-μυθιακή» που σε μεταφέρει, ειδικά μέσα από την απαγγελία, σε άλλες διαστάσεις, φορτωμένη με στοιχεία και αποσπάσματα μιας μυθικής, φαντασιωτικής αλλά και ρεαλιστικής καθημερινότητας.
Ένα έργο συμβολικό και μεταφορικό, αλλά ταυτόχρονα τόσο απλό και βαθιά προσιτό, σαν τα παιδικά παραμύθια, με ένα τίτλο που σε ξεγελά με τον παιγνιώδη μορφή του: δεν είναι ανάλαφρο είναι μια βαθιά σοφή διήγηση των εκφάνσεων της ανθρωπινής συνθήκης. Ταιριάζει στη ρήση του Ηράκλειτου για την ποίηση: Η ποίηση ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει. Αγγίζει το «ασυνείδητο» και το «προσυνειδητό» υπόστρωμα του εαυτού μας, που αποτελεί το πιο γνήσιο και αληθινό κομμάτι της ύπαρξής μας.
ΑΝΝΑ ΒΑΡΝΑ
Αν θέλετε να διαβάσετε ένα μεγάλο μυθιστόρημα με όλες τις έννοιες της λέξης, ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στο μέλλον και περιγράφει μία κοινωνία όπου η κάθε σκέψη των πολιτών καταγράφεται και παρακολουθείται, αρκεί να συναινέσουν σε αυτό και ταυτόχρονα να συλλογιστείτε για το τι σημαίνει η σημερινή μας εξάρτηση από την τεχνολογία και σιγά σιγά και την τεχνητή νοημοσύνη, τότε σας προτείνω τους Αθέατους του Paul Damasio από τις εκδόσεις Πόλις. Ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα, μια αλληγορία για τις σημερινές κοινωνίες του καταναλωτισμού που τελικά μιλάει για την απώλεια και την αγάπη. Γεμάτο, ανατρεπτικό, φιλοσοφικό!
Αν θέλετε να διαβάσετε μαζί με το παιδί σας ή όποιο άλλο σημαντικό παιδί στη ζωή σας ένα βιβλίο που θα δημιουργήσει απορίες και συζητήσεις και θα σας καθησυχάσει με τον τρόπο που μόνο τα παιδικά βιβλία μπορούν, τότε προτείνω το βιβλίο «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι», της Johanna Schaible από τις εκδόσεις Μάρτη. Ποιητικό, σύντομο, στοχαστικό!
Το πιο ωραίο ελληνικό βιβλίο που διάβασα φέτος ήταν ο Αρκτικός της Ιωάννας Ντούμπρου από τις εκδόσεις Πατάκη. Το αγόρασα χωρίς να γνωρίζω τίποτε γι αυτό, και ίσως αυτή να είναι η πιο καλή συνθήκη για να μπαίνουμε στο σύμπαν των βιβλίων. Η συγγραφέας μιλάει για ένα (κάπως ηλικιωμένο) ζευγάρι που θέλει να ξεφύγει από την καθημερινότητα και ξεκινάει ένα ταξίδι στον Αρκτικό κύκλο. Θα καταφέρουν να βρουν αυτά που ψάχνουν ή στην πορεία θα χάσουν και αυτά που είχαν; Απολαυστικό, ειλικρινές, συγκινητικό.
ΠΕΛΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ
1. Τέλεση, Φώτης Δούσος, (Εκδόσεις Νήσος)
Ένας νεαρός ηθοποιός πραγματοποιεί το όνειρο της ζωής του όταν καταφέρνει να προσληφθεί σε μια πολύ σημαντική παραγωγή. Όμως τα πράγματα ζορίζουν, γιατί πρέπει να παίξει φορώντας θεατρική μάσκα και του είναι αδύνατον να «βγάλει» τον ρόλο. Σε κατάσταση κρίσης αποφασίζει να κολλήσει τη μάσκα πάνω στο πρόσωπό του. Ωστόσο, η μάσκα δεν πέφτει... Ένα αλληγορικό βιβλίο που παίζει συνεχώς με συμβολισμούς και ακροβατεί ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φανταστικό, ένα βιβλίο για τις δυνάμεις της δημιουργίας και της καταστροφής που κρύβουμε μέσα μας. Ένα θαυμάσιο βιβλίο με ολοκληρωμένους χαρακτήρες, δράση, εσωτερικότητα, πολυεπίπεδη και τολμηρή βουτιά στον ψυχισμό των ηθοποιών και του καλλιτεχνικού χώρου γενικότερα. Εξαιρετικό.
2. Ατίμωση, J. M. Coetzee, Εκδόσεις (Μεταίχμιο)
Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, στο φόντο της ταραγμένης Νότιας Αφρικής των πρώτων χρόνων μετά το απαρτχάιντ, με το οποίο ο J.M. Coetzee έγινε ο πρώτος συγγραφέας που απέσπασε δύο φορές το βραβείο Booker. Ο Ντέιβιντ και η Λούσι σε κάνουν να αναλογιστείς για το πόσο δύσκολο είναι να παραμείνεις Άνθρωπος σε έναν κόσμο που αλλάζει, είναι αποκομμένοι και προσπαθούν να συνδεθούν σε μία κοινωνία που επιβάλλει την βία. Ο συγγραφέας με αριστοτεχνικό τρόπο αναλύει τις τραγικές στιγμές και τον αντίκτυπο που έχουν αυτές στην ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων. Αναζητήστε το.
3. Η τελευταία μου πνοή, Λουίς Μπουνιούελ, (Εκδόσεις Δώμα)
Ο Μπουνιουέλ γράφει για τη ζωή του με παιχνιδιάρικη ειρωνεία και με μια παράδοξη νηφαλιότητα, έχοντας επίγνωση ότι αυτή υπήρξε χορταστική. Σαν ήρωας σε πικαρέσκο μυθιστόρημα, ξεστρατίζει αμέριμνος σε αλλεπάλληλες παρεκβάσεις, καθώς μιλά για τα μεγάλα πάθη και για τα όνειρά του, για τους αγαπημένους φίλους και τους πολέμιούς του, για τα έργα τα δικά του και για εκείνα που τον καθόρισαν. Μια ζωή γεμάτη χιούμορ, μοναξιά, φιλία, φαντασία, ιδωμένη από ένα από τα πιο διεισδυτικά βλέμματα του καιρού μας, η μυστική περιπέτεια μιας ζωής που ταλαντεύεται ανάμεσα στο τυχαίο και την ελευθερία. Απολαυστικό!
