Αυλη πολιτιστική κληρονομιά η Αμπελοοινική Παράδοση και το Ιερό Δάσος των Αγίων Θεοδώρων της Ραψάνης

* ΕΓΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η Μονή των Αγιών Θεοδώρων που βρίσκεται στο Ιερό Δάσος που εγγράφεται στο Εθνικό Ευρετήριο Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας

Στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας εγγράφονται η Αμπελοοινική Παράδοση της Ραψάνης και το Ιερό Δάσος Αγίων Θεοδώρων, Μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων επίσης στη Ραψάνη.

Προστατεύονται έτσι και αναδεικνύονται πολύ σημαντικά κομμάτια της συλλογικής μας ταυτότητας, που έχουν προσδώσει στο πανέμορφο χωριό του Ολύμπου αυτήν τη μοναδική αύρα. Συνολικά στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας εγγράφηκαν δεκαεννέα νέα στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως έκανε γνωστό το Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ σε ανακοίνωση του ΥΠΠΟ αναφέρεται ότι: «Τα Δελτία για τα δεκαεννέα στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς υποβλήθηκαν το 2022. Έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και, φυσικά, τις ίδιες τις κοινότητες των φορέων.
Η υπουργός Λίνα Μενδώνη, με την αποδοχή της εισήγησης της Επιτροπής για την εγγραφή των δεκαεννέα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο, δήλωσε τα εξής: «Με την εγγραφή δεκαεννέα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το Υπουργείο Πολιτισμού κάνει ένα ακόμα σημαντικό βήμα για την προστασία και ανάδειξη της συλλογικής μας ταυτότητας. Τα στοιχεία που εγγράφονται εμπεριέχουν το αποτύπωμα των ανθρώπων στον διάβα του χρόνου. Ένα αποτύπωμα που συμπυκνώνει την εμπειρία, τη γνώση, τις δεξιότητες, την ευρηματικότητα, τη δημιουργικότητα και το συναίσθημα του λαού μας όπως αυτά εκδηλώνονται σε διάφορους τόπους, αποτελώντας ψηφίδες της εθνικής μας αυτοσυνειδησίας. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας φέρει βαθιά τα ίχνη ενός πλούσιου και, ως κάποιον βαθμό, ανεξερεύνητου παρελθόντος του λαού μας. Ταυτόχρονα είναι βιωμένη παράδοση, ζωντανό στοιχείο του Πολιτισμού μας. Οφείλουμε να την τιμούμε, να τη σεβόμαστε και να τη διαφυλάττουμε ως εχέγγυο αυτογνωσίας για εμάς τους ίδιους και για τις επόμενες γενιές».
Στο πλαίσιο της εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO, η χώρα μας δημιούργησε και εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στο οποίο κοινότητες φορέων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν τη δυνατότητα να αναδείξουν τα στοιχεία που οι ίδιες θεωρούν σημαντικά για την ταυτότητά τους. Η εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο δεν αποτελεί παρά ένα μόνο βήμα για τη συνεργασία διοίκησης, επιστημονικής κοινότητας και, κυρίως, των ίδιων των κοινοτήτων ως φορέων, για την εκπόνηση και την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες αποσκοπούν στη διαφύλαξη των παραδόσεων και τη μετάδοσή τους στις νεότερες γενιές. Η ετήσια διαδικασία εμπλουτισμού του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας ξεκινάει κάθε Ιανουάριο, με τη δημόσια πρόσκληση που απευθύνει η ΔΙΝΕΠΟΚ, σύμφωνα με ορισμένο χρονοδιάγραμμα. Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή κατά τις συνεδριάσεις που πραγματοποιήθηκαν στις 8 Ιουνίου 2023, 29 Ιουνίου 2023, 4 Οκτωβρίου 2023, 13 Νοεμβρίου 2023 και 19 Ιανουαρίου 2024 έκανε θετική εισήγηση για την εγγραφή δεκαεννέα στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την οποία έκανε δεκτή η υπουργός Πολιτισμού.
Τα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είναι τα εξής:
1. Ριζίτικα τραγούδια Δυτικής Κρήτης. 2. Ετήσιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων Ηπείρου στη Σαρακατσάνικη Στάνη στον Γυφτόκαμπο Ζαγορίου. 3. Η τέχνη παρασκευής παραδοσιακού τουλουμίσιου τυριού στον Ζάρακα Λακωνίας. 4. Η Αμπελοοινική Παράδοση της Ραψάνης. Η Ραψάνη, μία από τις 4 ΠΟΠ ζώνες (Νάουσα, Αμύνταιο, Γουμένισσα, Ραψάνη), είναι η νοτιότερη και μικρότερη σε έκταση ζώνη με 1.700 στρέμματα συνολικά, στην οποία το κρασί ΠΟΠ «Ραψάνη» παράγεται αποκλειστικά από τη συν-οινοποίηση τριών ερυθρών ποικιλιών: Ξινόμαυρο, Κρασάτο και Σταυρωτό, με αυστηρές προδιαγραφές, σύμφωνα με το Διάταγμα του 1971. Οι κλιματολογικές συνθήκες καθορίζονται από τον Όλυμπο, που προφυλάσσει την περιοχή από τους βόρειους ψυχρούς ανέμους, από το υγρό στοιχείο του Πηνειού και του Αιγαίου Πελάγους, καθώς και από το επικλινές έδαφος, με την καλή αποστράγγιση και τα ιδιαίτερα συστατικά του, διαμορφώνοντας ένα μοναδικό αμπελουργικό τοπίο, με ιδιαιτέρους οίνους. 5. Η Αμπελοοινική Παράδοση της Λήμνου. 6. Η Κεραμική και Γλυπτική Τέχνη του Χαράλαμπου Γκούμα (Αιγάλεω, Αθήνα). 7. Η κεραμική τέχνη του Δημήτρη Κουβδή (Άγιος Στέφανος Μανταμάδου Λέσβου). 8. Η αγγειοπλαστική παράδοση των Μαργαριτών Μυλοποτάμου Κρήτης. 9. Ο Χορός των παπάδων ή χορός των γερόντων στις κοινότητες Επίσκεψης και Νυμφών Βόρειας Κέρκυρας. 10. Αρμαθιές: Παρασκευή και κατανάλωση στον Ζάρακα Λακωνίας. 11. Παραγωγή χορτάρινης σκούπας στον Φάρο Τυφλών της Ελλάδος. 12. O Αμπελώνας και οι αμπελοοινικές παραδόσεις του Μετσόβου – Κατώγι Αβέρωφ. 13. Καλαματιανός χορός. 14. Ιερό Δάσος Αγίων Θεοδώρων, Μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων, Κοινότητα Ραψάνης Δήμου Τεμπών. Το ιερό δάσος βρίσκεται απέναντι από τον οικισμό της Ραψάνης, σε απόσταση 3 χιλιομέτρων. Περιτριγυρίζεται κυρίως από υπεραιωνόβιες βελανιδιές, αλλά και κουτσουπιές, σφεντάμια, κρανιές και άρια. Στη συλλογική μνήμη του χωριού είναι δάσος ιερό, με απαγορευμένη την υλοτόμηση, γι’ αυτό η τιμωρία των αγίων αποτρέπει τους παραβάτες να κόψουν ξύλα. Εντός του δάσους υπάρχει το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων χτισμένο το 1778 με πολύ σημαντικές τοιχογραφίες. Ο τόπος συνδέεται στενά με τη θρησκευτική παράδοση του χωριού, που εκφράζεται με την εορταστική πανήγυρη ανήμερα της γιορτής των Αγίων, αλλά και με το άλλο πανηγύρι, την εορτή της άνοιξης, την Πρωτομαγιά. 15. Πρακτικές διαχείρισης του νερού στους οικισμούς του Ζάρακα Λακωνίας. Η στέρνα. 16. Κοινοτική διαχείριση του νερού στον Τόρνο Ευρυτανίας. 17. Καρναβάλι Καθαράς Δευτέρας στη Νέδουσα Ταΰγετου. 18. Πατρινό Καρναβάλι. 19. Μουούρι το Πασχαλιάτικο έδεσμα της Καλύμνου.
Θανάσης Αραμπατζής