μεταφράζουμε ως δαιμονισμό -το possession- μπορεί να είναι ένας τρόπος για να σκεφτούμε την πολυφωνικότητα ως καταστατική συνθήκη της ύπαρξής μας» τονίζει σήμερα στην «Ε» η Χαρά Κότσαλη, δημιουργός της χορευτικής και ηχητικής «to be possessed», που θα παρουσιαστεί απόψε στις 9 στη Σκηνή Μπαλέτου του Μύλου του Παππά, στο πλαίσιο του 10ου Μύλου Παραστατικών Τεχνών, του Φεστιβάλ που συνδιοργανώνουν το ΣΜουΘ και η Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών του Δήμου Λαρισαίων. Η Χαρά Κότσαλη, χορεύτρια και χορογράφος, με παράλληλες σπουδές θεατρολογίας, ανθρωπολογίας και μουσικής, αποπειράται να ανιχνεύσει το φαινόμενο της πνευματοκαταληψίας με μια διευρυμένη ανάγνωση. Μέσα από ένα αποδιαρθρωμένο σκηνικό τελετουργικό, επιδίδεται σε μια πρόβα δαιμονισμού. Επιχειρεί να εμψυχώσει τα ντοκουμέντα με τα οποία συναντιέται, καλώντας τα να αποκαλύψουν τον συντριπτικό, αλλά και ανατρεπτικό τους χαρακτήρα.
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
• Μια γυναίκα δημιουργός επιλέγει να μιλήσει για τον δαιμονισμό, για τον οποίον κατεξοχήν έχει κατηγορηθεί το γυναικείο φύλο. Έχει επηρεάσει η φεμινιστική θεωρία την ιδέα και την προσέγγισή σας στην παράσταση και αν ναι, με ποιον τρόπο;
- Στην παράσταση αποπειρώμαι να εκθέσω ένα αυτοσχέδιο και ετερώνυμο αρχείο, μαρτυριών, ήχων και εικόνων γύρω από την έννοια της πνευματοκαταληψίας, εμψυχώνοντάς το επί σκηνής. Στόχος μου ήταν να αναρωτηθώ για το πώς το φαινόμενο που στα ελληνικά συνήθως μεταφράζουμε ως δαιμονισμό -το possession- μπορεί να είναι ένας τρόπος για να σκεφτούμε την πολυφωνικότητα ως καταστατική συνθήκη της ύπαρξής μας. Το υλικό μαρτυριών που συνθέσαμε επιχειρεί μια πιο ανοιχτή ανάγνωση του όρου possession: Γυναίκες που μιλούν για εμπειρίες εξορκισμού, αλλά παράλληλα και γυναίκες που μιλούν για το καλλιτεχνικό έργο, τη μοναξιά, τα συλλογικά κινήματα, ακόμη κι ένα κορίτσι που μιλά για τον φανταστικό της φίλο.
Το γεγονός ότι πρόκειται αποκλειστικά για γυναικείες φωνές προφανώς δεν είναι τυχαίο. Το κοινό δεν γνωρίζει ποια είναι τα πρόσωπα που μιλούν, από πού προέρχονται ταξικά και φυλετικά, παρότι αναγνωρίζει τις διαφορετικές εθνικότητες μέσα από τις γλώσσες που ακούγονται. Δεν ήταν στόχος μου να κάνω ένα έργο γύρω από ένα αμιγώς φεμινιστικό άξονα και σαφώς δεν θεωρώ ότι η έμφυλη εμπειρία είναι ομοιογενής σε αυτές τις φωνές που μιλούν.
Το έμφυλο στοιχείο, όμως, είναι εκκωφαντικά παρόν στις αναπαραστάσεις του δαιμονισμένου σώματος. Στις ταινίες τρόμου, η εικόνα της τερατώδους γυναίκας είναι ένα σταθερό μοτίβο. Όπως γράφει και η Barbara Creed αρθρώνοντας μια φεμινιστική θεωρία κινηματογράφου στο έργο της για το τερατώδες θηλυκό, «η παρουσία του θηλυκού-τέρατος στις δημοφιλείς ταινίες τρόμου έχει να μας πει περισσότερα για τους φόβους του άντρα, παρά για τη γυναικεία επιθυμία ή τη θηλυκή υποκειμενικότητα». Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι οι πιο μνημειώδεις ταινίες τρόμου για δαιμονισμένες γυναίκες, όπως ο «Εξορκιστής» του Φρίντκιν ή η «Δαιμονισμένη» του Ζουλάφσκι, για να αναφέρω μόνο δύο, είναι σκηνοθετημένες από άνδρες και διέπονται απόλυτα από το ανδρικό βλέμμα. Το ζήτημα δεν είναι φυσικά πώς να «απαγορεύσουμε» τις εν λόγω ταινίες, που άλλωστε ομολογώ ότι τις αγαπώ. Περισσότερο έχει να κάνει το πώς ξαναδιαβάζουμε αυτές τις αναπαραστάσεις ή πώς μπορούμε να ξανααφηγηθούμε κάποιους μύθους από άλλη σκοπιά.
• Το background σας είναι χορευτικό, αλλά εδώ στο Φεστιβάλ φιλοξενείστε για δεύτερη φορά με μια -όχι καθαρά χορευτική- περφόρμανς. Τι σας «έλκει» σε αυτό το είδος;
- Εξεπλάγην από την ερώτησή σας, γιατί εγώ είχα την εντύπωση ότι κάνω παραστάσεις χορού. Η αλήθεια είναι ότι είναι πλέον αρκετά ανοιχτή η εννοιολόγηση του χορού ως παραστατικής φόρμας και της περφόρμανς, γεγονός που για κάποιον κόσμο είναι απελευθερωτικό και για άλλον πιθανόν ενοχλητικό. Το εργαλείο και η σπουδή μου είναι το σώμα, σαφέστατα. Μόνο μέσω αυτής της γλώσσας μπορώ να σχεδιάσω και να σκεφτώ χορογραφικές ιδέες, ακόμη κι όταν αυτές δεν αφορούν καν στο σώμα. Η πρακτική της χορογραφίας είναι πλέον αρκετά διευρυμένη και έχει να κάνει με τη σύνθεση χρονικών και χωρικών συμβάντων. Αρκετοί από τους πιο αναγνωρισμένους χορογράφους της τελευταίας εικοσαετίας, αλλά και νεότερες ομάδες και καλλιτέχνιδες έχουν κάνει έργα με αυτόν τον τρόπο.
Θα δείτε, μάλιστα, παραστάσεις που δεν περιλαμβάνουν ανθρώπους επί σκηνής, αλλά χορογραφία αντικειμένων π.χ. Προφανώς δεν είναι καμία και κανείς υποχρεωμένος να γνωρίζει αυτό που λέω, προκειμένου να έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο και την ατμόσφαιρα μιας παράστασης. Ανεξαρτήτως στεγανών ταξινομήσεων, το ουσιώδες νομίζω είναι να καταφέρει η θέατρια και ο θεατής να συνδεθούν και να απολαύσουν ένα έργο, αισθητηριακά, συναισθηματικά, διανοητικά, με όποιον τρόπο «μιλά» το κάθε έργο.
• Πώς νιώθετε που παρουσιάζετε τη δουλειά σας σε μια πόλη της επαρχίας; Ποιες διαφορές εντοπίζετε σε σχέση με τις συνθήκες στην πρωτεύουσα; Πώς είναι στη σημερινή συνθήκη να φιλοξενείστε σε μια πληγείσα περιοχή;
- Τα φεστιβάλ που γίνονται στην επαρχία, και δη αυτά που φιλοξενούν παραστάσεις χορού, λειτουργούν σαν μία ανάσα για το κοινό της περιφέρειας που αντιμετωπίζεται συχνά σαν κοινό δεύτερης διαλογής.
Προσωπικά νιώθω ότι συμμετέχω σε κάτι πολύ σημαντικό, σε κάτι που έχει ουσία. Ξέρω ότι πολλές φορές για τους καλλιτέχνες στόχος είναι τα φεστιβάλ του εξωτερικού και αυτό έχει να κάνει με το πώς έχει διαμορφωθεί η αγορά στην τέχνη και τι συμβολικό κεφάλαιο προσπαθεί να αντλήσει ένας καλλιτέχνης, καθώς αυτό θα είναι το νόμισμά του στην παρακάτω πορεία του. Και είναι και το μόνο νόμισμα που έχει να λαμβάνει...
Για μένα και για την κοινότητα χορού στην οποία θέλω να ανήκω, η παρουσία της τέχνης μας στην επαρχία είναι πολύ σημαντικό αίτημα. Έχει να κάνει με την αποκέντρωση της τέχνης, με τις ευρύτερες εργασιακές ευκαιρίες, αλλά και με τη συνομιλία με ένα κοινό που είμαστε κι εμείς τελικά. Αρκετές και αρκετοί χορεύτριες και χορευτές μεγάλωσαν στην επαρχία και δεν είχαν την ευκαιρία να δουν παραστάσεις χορού μεγαλώνοντας. Και ακόμα χειρότερα πόσα παιδιά και ενήλικες δεν έχουν την ευκαιρία να κάνουν μαθήματα χορού στις περιοχές που ζουν.
Πέρα, όμως, από το δικαίωμα πρόσβασης στην τέχνη, βλέπουμε όλο αυτό το διάστημα με τον πιο δραματικό τρόπο την ασυμμετρία μέριμνας μεταξύ πρωτεύουσας και κέντρου. Έχουμε μεγάλη οργή και θλίψη για τη ζημιά που έχει πάθει ο θεσσαλικός κάμπος, τα ζώα και οι άνθρωποι (ζώα κι εμείς, δεν το διαχωρίζω). Η σκέψη του τι θα μπορούσε να έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια για να αποφευχθεί το μέγεθος της καταστροφής είναι εξοργιστική. Βρίσκω δε την κουβέντα περί θεομηνίας εξαιρετικά προβληματική, καθώς οι περισσότερες από μας δεν πιστεύουμε πια σε νεράιδες και κατάρες.
Μιλάτε για μια πληγείσα περιοχή, αλλά θα τολμήσω να πω ότι ζούμε σε μια πληγείσα εποχή. Τα Τέμπη, οι ατελείωτες καμένες δασικές εκτάσεις, τα απανθρακωμένα ζώα, η εξαφάνιση της Δαδιάς, το φρικιαστικό και ντροπιαστικό ναυάγιο της Πύλου, η πλημμυρική τραγωδία της Θεσσαλίας είναι οι διαρκείς εκδιπλώσεις μιας καταστροφικής πολιτικής κυριαρχίας και ενός συνεπακόλουθου κοινωνικού εκφασισμού. Όλη η ομάδα του «to be possessed» έχει απόλυτη συναίσθηση του τι σημαίνει να γίνεται αυτό το φεστιβάλ ανάμεσα στις λάσπες, την απώλεια και τη στενοχώρια. Θαυμάζουμε τη δύναμη όλων όσοι/-ες πήρατε την απόφαση να γίνει φέτος το Φεστιβάλ και να κάνετε πράξη την αλληλεγγύη και τη δύναμη της τέχνης. Είναι τιμή μας που θα είμαστε δίπλα σας σε αυτήν τη συγκυρία.
Η παράσταση θα είναι προσβάσιμη με περτιτλισμό για Κωφούς/Βαρήκοους.
*Η παρουσίαση του «To Βe Possessed» πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Προγράμματος «Εξωστρέφεια» της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση.
Είσοδος: 2 ευρώ. Τα έσοδα θα διατεθούν για την ενίσχυση των πλημμυροπαθών της Θεσσαλίας.
Προπώληση: Connectiva, Βενιζέλου 133, καθημερινά 12:00-14:00 & στον Μύλο του Παππά από τις 19.00
