Ενα σχόλιο για τον «Φιντέλιο»

Η φωτογραφία είναι της Πηνελόπης Μπράχου

Γράφει η Νέλλη Βασβατέκη*
Πραγματικά είναι ένας θρίαμβος, όπως γράφτηκε και όπως κατά γενική ομολογία ειπώθηκε από το κοινό της πόλης μας, που κατέκλυσε το ΔΩΛ τις πρώτες ημέρες των παραστάσεων του «Φιντέλιο» και παρακολούθησε με ιδιαίτερη προσήλωση, συγκίνηση και υπερηφάνεια τους συντελεστές, που στην πλειοψηφία τους είναι Λαρισαίοι.

Μαγευτήκαμε από τη μουσικοδραματική λαμπρότητα της όπερας που είναι ένα μοναδικό αριστούργημα, αλλά και από το πολύμορφο σχήμα (σολίστ, χορωδία και ορχήστρα), που υπακούοντας στην μπαγκέτα του μαέστρου Χρ. Κτιστάκη έγιναν ένα ενιαίο σύνολο που μας καθήλωσε κυριολεκτικά.
Ο «Φιντέλιο» είναι ένα μουσικό δράμα, μια τραγωδία με χορωδίες. Η κάθοδος στην άβυσσο και το ξανανέβασμα, η μετάβαση απ’ τη νύχτα στη χαρά του ήλιου είναι η κυρίαρχη εντύπωση που αφήνει ο «Φιντέλιο».
Όλη η σκηνοθεσία του Κώστα Λαμπρούλη είναι υποταγμένη στην έκφραση αυτής της κυρίαρχης ιδέας: Στους δύο πόλους, φως και σκιά. Η ατμόσφαιρα του συνδυασμού φωτεινού και σκοτεινού και του μυστηριώδους φόβου. Ο φωτισμός εναλλάσσεται και εναρμονίζεται πλήρως με τη μουσική.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ισπανία, σε μια κρατική φυλακή που βρίσκεται λίγο έξω από τη Σεβίλλη.
Μέσα στα σκοτάδια της φυλακής η ζωή συνεχίζεται, με τα όνειρα της αγάπης που κάνει το νεαρό κοριτσόπουλο, με τους υπολογισμούς του αγαθού και στοργικού πατέρα γερο-δεσμοφύλακα, με τις κωμικές παρεξηγήσεις. Το τραγούδι του Ρόκκο για το χρυσάφι απέδωσε με εκπληκτικό τρόπο ο Giordano Farina.
Εξαιρετική η ερμηνεία της Μυρσίνης Μαργαρίτη ως Μαρτσελίνα με φωνή λυρική και εστιασμένη, προσφέρει μια ευχάριστη νότα με τη χάρη, τη φρεσκάδα, την ανεμελιά, την άδολη νιότη. Την ίδια φρεσκάδα και ζωντάνια προσφέρει και ο Γιάννης Φίλιος ως Τζακίνο.
Συγκλονιστικός ο χορός των φυλακισμένων στην Α’ πράξη. Βγαίνουν απ’ τα σκοτάδια τους ψηλαφώντας. Ρουφάν το φως δειλά. Μια χαρά χαμηλόφωνη. Άνθρωποι που στερήθηκαν τη χαρά και που μόλις τολμούν να την αγγίξουν. Τρεμάμενες ψυχές, τρεμάμενες φωνές. Ω Ελπίδα! Ω Ελευθερία! Και σε λίγο ξαναπέφτουν στα κρυφομιλήματα και στον φόβο, λένε στον εαυτό τους να σωπάσει, να προσέξει... Κι ύστερα το ξανακατέβασμα στον τάφο, η ανείπωτη μελαγχολία της θλίψης για τη μέρα που σβήνει, για την ελπίδα που πεθαίνει... Υπέροχη η ορχήστρα που συνοδεύει αυτήν τη σκηνή. Πάνω από ανθρώπους που ριγούν, πάνω από το φοβισμένο μουρμουρητό τους, η ορχήστρα τραγουδάει την ευτυχία του φωτός, την απόλαυση του αέρα με τα φλάουτα, τα κλαρινέτα και τα βιολιά. Και τότε η φυλακισμένη ψυχή μοιάζει να δραπετεύει.
Εξαιρετικά απέδωσε ο Γιάννης Σελιτσανιώτης τον Πιτσάρο, με άγριο μεγαλείο που δεν του έλειπε και κάποιος κωμικός τόνος.
Ο Φίλιππος Μοδινός, ως Φλορεστάν, απέδωσε τον ρόλο του με μια ομορφιά δραματική. Με τη μελωδία του εξέφρασε με εκπληκτικό τρόπο την οδύνη και την ελπίδα. Ωριμασμένος στην πολιτική δράση, καταπονημένος από τις δοκιμασίες, αποφασιστικά και στωικά υποταγμένος στη μοίρα του, που τη ζωγραφίζει πιστά η μουσική της ορχήστρας.
Η επική μεγαλοπρέπεια της υπόθεσης, η αληθινή ουσία της δραματικής ωδής είναι ο ηρωισμός της Λεονώρας. Μια πράξη μεγαλειώδους ηρωισμού και συζυγικής αφοσίωσης. Η Λεονώρα είναι ηρωίδα από αγάπη. Η ορχήστρα στην πρώτη πράξη δείχνει την κούρασή της, τη νευρική της υπερδιέγερση.
Στη δραματική άρια της Λεονώρας, η Εlodie Hache συνομιλεί με την ορχήστρα, το τραγούδι της βγαίνει από το βάθος του πόνου, από τη ματωμένη της καρδιά, πλατιά, γαλήνια. Η συνομιλία με την ορχήστρα έχει μια ομορφιά ολοκάθαρη που μοιάζει με ένα ηχητικό ουράνιο τόξο. Η επίκληση της ελπίδας μοιάζει να έρχεται πάνω στα σύννεφα. Ο ύμνος της Ελπίδας, ένα μεγαλόπρεπο τραγούδι, αποδόθηκε τέλεια από τη χορωδία. Ήταν μια προσευχή πληγωμένων καρδιών που μας έφερε δάκρυα στα μάτια. Οι παλμοί της ορχήστρας ξεδίπλωσαν το παράπονο, ρύθμιζαν τους παλμούς της καρδιάς των φυλακισμένων.
Υπέροχη η δεύτερη πράξη του «Φιντέλιο», όπου η ψυχή αγωνιά και ανασταίνεται. Μπρος στα μάτια μας οι τοίχοι της φυλακής, το σκοτάδι και το παράπονο του αλυσοδεμένου. Η θλίψη της Λεονώρας μετατρέπεται σε καθολικό οίκτο. Υψώνεται σε υπέρτατο μεγαλείο. Απέραντη η καλοσύνη που στεφανώνει τον πόνο. «Όποιος κι αν είσαι, θέλω να σε σώσω». Κι αφού δημιούργησε γύρω μας η ορχήστρα την άβυσσο, η φωνή της ψυχής στη σιωπή τραγουδάει την ερημιά που την πνίγει.
Όμως, ξαφνικά ο φυλακισμένος δεν είναι πια περιτυλιγμένος στη νύχτα του. Η θλίψη του διαλύεται. Έρχεται ο Υπουργός (Ανδρέας Γκούσης), μεγαλόπρεπος και επιβλητικός, και συγχρόνως δίκαιος και σπλαχνικός. Η ευτυχία έρχεται, η ευτυχία ήρθε! Η χορωδία και η ορχήστρα ξεσπάει σ’ έναν χορό χαράς και δύναμης που ξεχειλίζουν. Κι έχουμε μπροστά μας ολόκληρη τη λάμψη του όγκου της χορωδίας. Υπέροχο λυρικό κλείσιμο. Αποθέωση! Οι κορυφαίοι Λεονώρα και Φλορεστάν, οι χορωδοί και η ορχήστρα τραγουδούν την Ελευθερία, την αγάπη!
Καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, η τέχνη της ορχήστρας μας είχε ομορφιά και φυσικότητα. Μας εντυπωσίασαν οι κομψές λεπτομέρειες, οι λεπτές εκφράσεις του αισθήματος, η αστραφτερή λευκότητα του ήχου της ορχήστρας στο χάραμα της μέρας, στην έξοδο από τη φυλακή της τελευταίας πράξης. Μας συγκίνησε η διωδία με την αθώα τρυφερότητα ανάμεσα στη Μαρτσελίνα και τη Λεονώρα, πάνω στο σχεδίασμα της ορχήστρας.
Για τον μαέστρο της ορχήστρας Χρ. Κτιστάκη τι θα μπορούσαμε να πούμε. Μόνο μια λέξη τού πρέπει. «ΑΞΙΟΣ»!!!
Κάτι από τη λάμψη των παραπάνω αγγίζει και τον αντιδήμαρχο Πολιτισμού Πάνο Σάπκα, αλλά και τα μέλη του Συλλόγου Φίλων της Συμφωνικής μας Ορχήστρας, που για άλλη μια φορά υποστήριξαν με θέρμη ένα δύσκολο εγχείρημα.
*Η Νέλλη Βασβατέκη είναι πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων της Συμφωνικής Ορχήστρας Λάρισας.