* Γράφει η Βασιλική Λαλαγιάννη
Σε ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, με 37 αλληλένδετες ιστορίες ξετυλίγεται η οικογενειακή ιστορία ενός παιδιού δεύτερης γενιάς μεταναστών στη Γερμανία (Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα της Αγλαΐας Μπλιούμη, εκδόσεις Κέδρος, 2022, σελ. 329). Το βιβλίο, μέσα από τις ιστορίες του απόδημου ελληνισμού, ταξιδεύει τον αναγνώστη στις ελληνογερμανικές κοινωνικές σχέσεις από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα και στις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς.
Το βιβλίο αναπαριστά όχι μόνο την προσφυγιά από τη Μικρασία και τον εμφύλιο, αλλά και την αναγκαστική μετανάστευση κατά τη δεκαετία του 1960 για οικονομικούς λόγους από την Κρανιά Ελασσόνας στη Γερμανία. Περιγράφει νοοτροπίες και εμπειρίες της πρώτης και της δεύτερης γενιάς μεταναστών στην ξένη χώρα, στη δεύτερη πατρίδα. Μπορούμε να μιλήσουμε για μια αυτομυθοπλασία (autofiction) με το κύριο πρόσωπο, τη μικρή Αγλαΐα, να αφηγείται και να ονειρεύεται.
Από τη Μικρά Ασία και τη Σμύρνη διέφυγαν πρόσφυγες οι παππούδες της Αγλαΐας για να εγκατασταθούν στο Σοχό, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Από την πλευρά του πατέρα της γενέθλια γη είναι η Θεσσαλία. Είναι στη μετεμφυλιακή Ελλάδα όταν αναγκάζεται ο πατέρας, ο Παντελής, να φύγει για οικονομικούς λόγους στη Γερμανία. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον γενέθλιο τόπο του, την Κρανιά Ελασσόνας. Η Θεσσαλία, και ιδιαίτερα η Κρανιά, εμφανίζονται συχνά στην αφήγηση, είτε μέσα από τις περιγραφές του τοπίου είτε μέσα από τις γεύσεις της τοπικής κουζίνας και τα τραγούδια, αλλά κυρίως μέσα από τις αναμνήσεις των ανθρώπων της, καλόκαρδων και γελαστών.
Η έννοια της μετανάστευσης είναι ευρεία και στο βιβλίο δίνονται διάφορες εκφάνσεις της. Είναι αξιοσημείωτο, ως προς τη σφαιρική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού φαινομένου, ότι στο τελευταίο μέρος του βιβλίου διαβάζουμε η παλιννόστηση της οικογένειας στην Ελλάδα, ένα σπάνιο, αλλά πολύ ευαίσθητο λογοτεχνικό θέμα. Στο κεφάλαιο «Η απόφαση που πάρθηκε», μέσα από τα μάτια του παιδιού δίνεται μια γλαφυρή εικόνα της ξενότητας. Επιστροφή στα πάτρια εδάφη για τους γονείς, αναχώρηση στο άγνωστο, μία αληθινή μετανάστευση για τη νεαρή έφηβη, που χάνει τους φίλους της, το σχολικό περιβάλλον, τη γλώσσα της Γερμανίας. «Γιατί η μιγκρασιόν είναι ταξίδι με πολλές επιστροφές».
Η Αγλαΐα Μπλιούμη χρησιμοποιεί με επιτυχία διάφορες τεχνικές, γλωσσικές και λογοτεχνικές όπως οι διακειμενικότητες, για να καταδείξει το υβριδικό και το διαπολιτισμικό, αποτελέσματα της αέναης μετακίνησης σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή.
Εν κατακλείδι, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα βιβλίο που χαρτογραφεί με αυθεντικό τρόπο τη διαπολιτισμικότητα, αλλά και τις πολλαπλές τραυματικές εμπειρίες της μετοικεσίας. Το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη αναμφισβήτητα καταφέρνει να κρατήσει άσβηστο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον ταξιδέψει σε άλλα μέρη και σε άλλες εποχές της τοπικής και της εθνικής μας ιστορίας και να τον συγκινήσει μέσα από τις πικρές, αλλά και τις χαρούμενες στιγμές μιας ελληνικής οικογένειας αρχικά στη Γερμανία και μετέπειτα στην Ελλάδα. Αναμφισβήτητα η φράση του βιβλίου που έχει επιλεγεί στο οπισθόφυλλό του συμπυκνώνει με τον πιο λυρικό τρόπο την ουσία του μυθιστορήματος «Το πεπρωμένο της ρωμιοσύνης είναι η διασπορά της. Εμείς απλώς βουτάμε στη θάλασσα και ξεριζώνουμε τις ρίζες του βυθού».
*Η Βασιλική Λαλαγιάννη είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
