Η Χριστίνα Τούμπα άρθρωσε τον λόγο της Άτοσσας από το αμαξίδιό της και η κωφή ηθοποιός Χριστίνα Τσαβλή τη σωματική κίνηση του ρόλου, με τη Θεοδώρα Τσαποΐτη στην απόδοση κειμένου στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Ο Πάνος Ζουρνατζίδης ως Δαρείος και ο γνωστός Λαρισαίος ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Μιχάλης Ταμπούκας ως Αγγελιαφόρος έδωσαν το στίγμα των ρόλων τους με συγκλονιστικές ερμηνείες. Με Κορυφαία Χορού τη μεγάλη ερμηνεύτρια της προφορικής μας παράδοσης Γιώτα Βέη, τον Χορό συνέθεσαν οι ηθοποιοί: Αιμιλιανή Αβραάμ (Β΄ Κορυφαία), Μιχάλης Γραμματάς, Γιώργος Ηλιάκης, Μαρίνα Μπεσίρη, Μαρίνα Σταμάτη, Μαίρη Σταματουλά και Έφη Τούμπα. Το κείμενο του Μιχάλη Ταμπούκα «Η φυσιολογία των “Περσών”» που ακολουθεί, αναρτήθηκε πρώτη φορά από ΤΟ ΒΗΜΑ κατά την περιοδεία της παράστασης:
Εν αρχή ην ο λόγος. Το μόνο που υπάρχει είναι η στιγμή. Η λέξη «πρωτοτυπία» και δη στην τέχνη του θεάτρου θα ηχούσε ως παράδοξο σε σχέση με τη χρονική απόσταση που έχει διανύσει το θέατρο από τη γέννησή του μέχρι σήμερα σε περίπτωση που κάποιος ρωτούσε: «τι θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πρωτότυπο;». Μία ερώτηση που θα έστεκε υποθετικά όπως και η πρωτοτυπία ως παράδοξο εάν το θέατρο δεν ήταν μία ανάγκη σύμφυτη με την ανθρώπινη ύπαρξη. Αέναα. Εδώ και τώρα. Στο χρονικό σημείο μηδέν της κάθε μοναδικής και ανεπανάληπτης στιγμής του θεάτρου όπου ο λόγος βρίσκει ξανά την πρώτη του έκφραση. Στη θέση του κάθε σώματος. Στη μέση του άπειρου.
Οι «Πέρσες» αποτελούν ένα μοναδικό ορόσημο σε πλήρη κυριολεξία από κάθε άποψη σηματοδοτώντας την πρωτοτυπία του θεατρικού λόγου στη ζωτική πολυσημία του. Ξεκινώντας από το γεγονός ότι είναι το αρχαιότερο σωζόμενο δράμα και το μόνο που εμπνέεται από ιστορικά γεγονότα και όχι από τη μυθολογία, από εκεί και πέρα βλέπουμε τις πτυχές της θεμελιώδους μοναδικότητάς του. Με αφετηρία τη ναυμαχία της Σαλαμίνας όπου πολέμησε, ο Αισχύλος μιλά για τα πάντα. Το (δια)προσωπικό στοιχείο καθορίζει το κοινωνικό στην αλληλουχία που (συν)τίθεται από το πολιτικό: η πόλις είτε ωφελείται με δόξα αγαθών έργων είτε ζημιώνεται από αμετροέπεια έργων κενοδοξίας. Η αλαζονεία του Ξέρξη υπερβαίνει κάθε ανθρώπινο μέτρο. Αλλά ποιος είναι ο Ξέρξης; Και εναντίον τίνος στρέφεται; Όπως καταδεικνύει και ο τίτλος, η τραγωδία είναι των Περσών. Αλλά και ο Ξέρξης είναι Πέρσης. Ο Ξέρξης προκάλεσε τη φρίκη της απώλειας των Περσών από τους Έλληνες. Ο Αγγελιαφόρος αναφέρει ότι (κάποιοι) άλλοι σε άλλους στρέφουν το δόρυ. Η εξόντωση διαπράττεται μεταξύ και μέσω αλλήλων. Η φρίκη του πολέμου δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε ανθρώπους, λαούς, δίκαιο ή άδικο. Μετά τη γη που ερήμωσε, ο Ξέρξης μένει γυμνός. Ο Αισχύλος απογυμνώνει τον άνθρωπο μετά τη φρίκη.
Στην προοπτική της αισχύλειας σκηνής αντηχούν θρήνοι. Στους παλμούς της σιωπής λικνίζονται σκιές. Δονήσεις ίσκιων από σπαράγματα εικόνων όπως πίνακες του Γκόγια και η «Γκερνίκα» του Πικασό. Πλάι τους η «Κραυγή» του Μουνχ. Σε αυτή τη σκηνή θα πάρουν τη θέση τους στο ατέρμονο μέλλον της ξεριζωμένης μνήμης ο Άμλετ και άλλοι σαιξπηρικοί βασιλιάδες που ανεβοκατεβαίνουν (σ)τη μεγάλη σκάλα της εξουσίας. Στο βιβλίο «Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας» του Ίαν Κοτ υπάρχουν εικόνες τους μέχρις εσχάτων λεπτομερειών. Το μόνο που ξεπερνά τη σκηνή όπως και κάθε φαντασία είναι η πραγματική εμπειρία περιστάσεων της καθημερινότητας. Αυτή που μπορεί να υπερβεί και τις ίδιες της τις αισθήσεις. Για αυτό υπάρχει το θέατρο. Όχι για να δώσει απαντήσεις. Για τα ερωτήματα που (επ)ανατίθενται. Για να μοιραστεί ό,τι δεν μπορεί να ειπωθεί. Για να αφουγκραστεί το σώμα τη σιωπή που περιέχει τα πάντα.
Το έργο του ΘΕΑΜΑ στη σύνθεσή του από ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς εκφράζει το αυτονόητο: την υπόσταση του θεάτρου μέσα από τη μοναδικότητα του ανθρώπου. Την ανάγκη που το γέννησε εξαρχής και εξακολουθεί να το κάνει εσαεί. Στην Αγγλία έχω δει ανάπηρους ηθοποιούς στην τηλεόραση, τον κινηματογράφο και το θέατρο, όπως π.χ. στο Εθνικό Θέατρο, στη Royal Shakespeare Company και σε άλλες σκηνές του Λονδίνου. Τώρα αναφορικά με την προαναφερθείσα απαρχή του θεάτρου που εκφράζουν ποικιλοτρόπως οι «Πέρσες», θα μπορούσαμε ενδεικτικά να ρίξουμε και μία ματιά σε κάποιες πληροφορίες για την αρχαιότητα. Ο νεώτερος από τους ανθρωπόμορφους και ανθρωποπαθείς θεούς του Ολύμπου ήταν ανάπηρος, ο Ήφαιστος που δημιουργούσε τον οπλισμό για θεούς και ανθρώπους με όπλα και εφευρέσεις. Το γεγονός ότι υπήρχε ο Καιάδας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι γονείς θα έριχναν εκεί το παιδί τους εάν εκείνο δεν ανταποκρινόταν στις γενετικές προδιαγραφές του Λυκούργου. Γνωρίζουμε επίσης π.χ. ότι ο Αίσωπος είχε νανισμό. Αλλά για το θέατρο δεν έχουμε ιδέα για τη μορφή των παραστάσεων ή των ηθοποιών, άλλο πόσο λ.χ. για τη φυσιολογία τους.
Ο Βασίλης Οικονόμου, (καθ)οδηγώντας το ΘΕΑΜΑ στους «Πέρσες» του Αισχύλου, στη μετάφρασή του συνδυάζει τη γνώση της αρχαιοελληνικής γραμματείας με τη θεατρική αίσθηση της ποιητικής του Αισχύλου. Η σκηνοθεσία του εστιάζει στον απέριττο λόγο της σκηνικής πράξης, ο οποίος κινητοποιεί κάθε νέα αφετηρία στη συνεχή διαδικασία της. Αμαξίδια ηθοποιών γίνονται (μετα)κινούμενοι θρόνοι Περσών. Οι ρόδες τους τροχοί αρμάτων ηγεμόνων, φορέων μίας εξουσίας μετέωρης πάνω σε γη που ερημώθηκε από τις ρίζες των σπόρων της. Μία γη στερημένη και από το χώμα των τάφων τους. Γη που κοχλάζει από το αίμα τους που στέγνωσε σε πέτρες μίας ξένης. Η Γιώτα Βέη ως Κορυφαία Χορού εκφράζει το νήμα της ανθρώπινης ύπαρξης στη συνέχεια της λαϊκής προφορικής παράδοσης. Η παράδοση συνιστά τη γενεσιουργό μήτρα της πρωτοτυπίας. Η παράδοση που καθορίζεται από σύνολα μέσα από την αυτοτέλεια της ταυτότητας των ανθρώπων που τα συνθέτουν. Μέσα απ’ ό,τι παραδίδεται από τη μία γενιά στην άλλη, από σκηνοθέτη σε ηθοποιό και το αντίστροφο, από ηθοποιό σε ηθοποιό, από κάθε – επί σκηνής και πέριξ της – συντελεστή στον ηθοποιό, από καθετί στον καθένα. Από τη μία στιγμή στην άλλη. Εκεί όπου η πρωτοτυπία του λόγου, ξεκινώντας από το ορμέμφυτο της διατύπωσης, εκφράζεται στην εκάστοτε νέα πρώτη του μορφή μέσα από τη μοναδικότητα του καθενός. Με τον τρόπο που ο καθένας (δια)μορφώνει τη μοναδικότητα της στιγμής καθώς ο λόγος αρθρώνεται στο ζωντανό σώμα του θεάτρου. Μόνος σε σχέση με τη σκηνή και μαζί με τους άλλους συνοδοιπόρους. Όπως οι «Πέρσες» του Αισχύλου. Όπως κάθε ηθοποιός. Όπως κάθε θεατής. Όπως ο καθένας μας.
