του Οίκου Dior στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο και με φόντο μια ενδεχόμενη παρόμοια εκδήλωση στο Αρχαίο Θέατρο Λάρισας στο μέλλον, η «Ε» απηύθυνε το ερώτημα «Ναι ή όχι στη χρήση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς» σε 5 Λαρισαίους ανθρώπους του πολιτισμού και του επιχειρείν. Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Σταυρούλα Σδρόλια, η διευθύντρια της Δημοτικής Πινακοθήκης με MSc στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων κ. Ιωάννα Δεληγιάννη, ο εικαστικός κ. Νίκος Σαμαράς, ο διευθυντής της Alpha Marketing κ. Τάσος Γούσιος και η μουσειολόγος-ιστορικός Τέχνης κ. Βαλεντίνη Μαργαριτοπούλου κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα, με τις απαντήσεις τους να συντείνουν στο «Ναι, υπό όρους και προϋποθέσεις».
Σταυρούλα Σδρόλια
H χρήση των μνημείων για εμπορικούς σκοπούς προβλέπεται από την αρχαιολογική νομοθεσία και γίνεται υπό ειδικούς όρους και προϋποθέσεις, ώστε να μην προκαλείται αλλοίωση του χαρακτήρα τους, υλική ή ηθική. Το ίδιο ισχύει επίσης για τα κινητά μνημεία, για τα οποία υπάρχουν ειδικές διατάξεις περί κατοχής τους από ιδιώτες, μεταβίβαση και χρήση φωτογραφιών και απομιμήσεων.
Ο λόγος για τον οποίο ο νομοθέτης επιτρέπει αυτές τις χρήσεις είναι η διευκόλυνση των πολιτών να έρθουν σε επαφή με τα αρχαία, η προβολή των μνημείων η οποία επιτυγχάνεται και βέβαια η οικονομική αποτίμηση των δραστηριοτήτων αυτών, η οποία αποβαίνει εις όφελος της προστασίας των μνημείων, που αποτελεί και την κύρια δραστηριότητα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αρα το ερώτημα δεν τίθεται ναι ή όχι στην εμπορική χρήση των μνημείων, αλλά στους όρους και τις προϋποθέσεις που τίθενται από τα ειδικά συμβούλια, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η ποιότητα της παραγόμενης εργασίας (π.χ. οι κινηματογραφικές παραγωγές) όσο και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του συγκεκριμένου μνημείου, που επιτρέπει ή όχι τις ειδικές χρήσεις.
Ιωάννα Δεληγιάννη
Η ιδέα της χρήσης των αρχαιοτήτων ή των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς για διάφορες εκδηλώσεις, είναι μία συζήτηση που έχει ξεκινήσει με αφορμή την παρουσίαση της κολεξιόν γνωστού οίκου μόδας στο Καλλιμάρμαρο. Είναι ένα ερώτημα στο οποίο δεν μπορείς να απαντήσεις με ένα απλό ναι ή όχι. Η δική μου γνώμη είναι ότι θα μπορούσε να γίνεται χρήση εάν και εφόσον εξασφαλίζονταν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις και θέτονταν δικλείδες ασφαλείας οι οποίες θα προστάτευαν το εκάστοτε μνημείο από κάθε άποψη και αυτό αποτελεί ευθύνη των ειδικών οι οποίοι θα πρέπει κάθε φορά να αποφασίζουν.
Στην εποχή μας με όλη αυτή την τεχνολογία, με τον ψηφιακό πολιτισμό, τη διάχυση της εικόνας, όπου όλα μοιάζουν να είναι «διαθέσιμα», δεν μπορούμε να μένουμε εσωστρεφείς και αναχρονιστικοί. Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα πρέπει να φτάσουμε σε σημείο κατάχρησης προσαρμόζοντας τα ίδια τα μνημεία με σκοπό τη φιλοξενία αυτών των εκδηλώσεων.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εμπιστευόμαστε την πολιτιστική διαχείριση των μνημείων στους ειδικούς επιστήμονες, δεν θα πρέπει να χάνεται το μέτρο της διάθεσής τους, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται απλά και μόνο ως σκηνικά και το χρηματικό αντάλλαγμα για τη διάθεσή τους δεν θα πρέπει να αποτελεί μόνο κριτήριο ή κίνητρο.
Νίκος Σαμαράς
Σε έναν κόσμο του μέλλοντος θα θέλαμε να υπάρχει δράση, να ζωογονούνται οι σημερινοί δημόσιοι χώροι;
Σίγουρα όλοι έχουμε παρακολουθήσει μια παράσταση ή μια συναυλία, έχουμε γίνει κοινωνοί μιας εγκατάστασης ή μια performance σε χώρους με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, που στην εποχή τους υπήρξαν χώροι σχεδιασμένοι για τα κοινά. Ο χρόνος τους φόρτισε με περισσότερη πολυτιμότητα και ιστορική πλέον αξία καθιστώντας πολλούς από αυτούς μνημεία της ανθρωπότητας, πέραν από σύνολα πολιτισμού ενός τόπου.
Η δύναμη που οι χώροι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος συνεχίζουν να διοχετεύουν ως διαχρονικοί τόποι του ανθρώπου, ως χώροι φιλοξενίας του πνεύματος και των τεχνών είναι ακόμη και σήμερα αμείωτη. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να συνδεθεί με το παρελθόν και το μέλλον, να νιώσει την παρουσία του ως συνέχεια της ζωής, ταυτόχρονα, είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να εκπαιδευτούν οι σημερινοί πολίτες στη σχέση τους με το δημόσιο χώρο. Είναι μια λαμπρή ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και την αρχιτεκτονική, με τον σχεδιασμό του σήμερα γεφυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν. Οι συνθήκες αυτής της συσχέτισης μένει να συν-οριστούν από τις αρμόδιες αρχές σε πνεύμα διαλόγου, σεβασμού και επίγνωσης της σημασίας που έχει ο χώρος, μνημειακός και δημόσιος γενικά, για την έκφραση των ανθρώπων, του συνόλου σε κάθε εποχή.
Τάσος Γούσιος
Να επιτρέπεται η αξιοποίηση και χρήση των αρχαιολογικών χώρων για εμπορική προβολή προϊόντων, αφού πολλοί συμφωνούν στην αξιοποίηση των αρχαιοτήτων μας με την προσδοκία της ανάπτυξης, μέσω της προβολής της χώρας με αφορμή τέτοιου είδους εκδηλώσεις;
Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί τις αρχές, την επιχειρηματική κοινότητα η οποία αναζητά όλο και περισσότερους τρόπους για να αναδείξει δημιουργικά τα προϊόντα της, αλλά και την κοινή γνώμη που γίνεται αποδέκτης των ενεργειών προβολής και δημοσιότητας. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ένα ξερό ΟΧΙ ή ένα απλό ΝΑΙ, μια και αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η διάκριση μεταξύ χρήσης και κατάχρησης είναι ζήτημα προθέσεως και ορίων.
Σε κάθε περίπτωση, το κάθε αίτημα θα πρέπει να αξιολογείται μοναδικά και να συμφωνούνται όροι παραχώρησης, οι οποίοι να συνάδουν με τη φυσιογνωμία του αρχαιολογικού χώρου, ιστορικού τόπου, μνημείου ή μουσείου.
Θα πρέπει να καθοριστούν κριτήρια με βάση τα οποία θα λαμβάνονται οι αποφάσεις. Τα κριτήρια αυτά, πέρα από τη συνάφεια της εκδήλωσης με τον αρχαιολογικό χώρο θα πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα για την αποφυγή κάθε είδους φθοράς.
Για να λάβει έγκριση η διοργάνωση κάποιας εκδήλωσης θα πρέπει να παρουσιάζεται από τον εκάστοτε διοργανωτή ένας αναλυτικός σχεδιασμός για τις ενέργειες πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά την ολοκλήρωση του γεγονότος, το οποίο θα ανταποκρίνεται απόλυτα στα κριτήρια που θα έχουν τεθεί.
Εάν ακολουθηθεί αυτή η μεθοδολογία τότε ΝΑΙ αξίζει να αξιοποιηθούν οι αρχαιολογικοί χώροι για τη διοργάνωση εμπορικών γεγονότων.
Βαλεντίνη Μαργαριτοπούλου
Το να χρησιμοποιούνται μνημεία και χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς για «εμπορικούς σκοπούς» δεν θα πρέπει να μας βρίσκει αντίθετους εφόσον οι αντίστοιχες προτάσεις θα πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οδηγίες και κριτήρια οι οποίες θα βασίζονται σε ένα οργανωμένο και δεσμευτικό πρωτόκολλο ανεξάρτητο από τις εκάστοτε θητείες του Υπουργείου Πολιτισμού και ΚΑΣ και στις οποίες θα υπάρχουν και αντισταθμιστικά οφέλη για τη χρήση αυτών.
Σίγουρα θα πρέπει τα κριτήρια να είναι υψηλά και να πληρούν προϋποθέσεις όπως αισθητικής, νοηματοδότησης, προσέγγισης, σεβασμού και προσαρμογής στον εκάστοτε χώρο, τρόπου προβολής του ελληνικού πολιτισμού, προστιθέμενης αξίας κ.α. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις τέτοιου είδους διαχείρισης στο εξωτερικό οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν θετικά παραδείγματα προς μίμηση.
Φυσικά η Ελλάδα και τα παγκόσμιας κληρονομιάς μνημεία της δεν έχουν ανάγκη επιπρόσθετης «εμπορικής» διαφήμισης και αμιγώς εμπορικών δραστηριοτήτων, αλλά μία προσεκτική προσέγγιση πάντα με υψηλά κριτήρια θα βοηθήσει να συνδυαστεί πιο εύκολα η πολιτιστική μας κληρονομιά με πιο σύγχρονες εκφάνσεις του ανθρώπινου πολιτισμού έτσι ώστε να ενταχθεί στο βίωμα της καθημερινότητάς μας. Τα μνημεία ανήκουν σε όλους, τα μνημεία είμαστε εμείς.
Ας θυμηθούμε τις εκπληκτικές εικόνες της διάσημης φωτογράφου Nelly’s στην Ακρόπολη με μοντέλο την Ουγγαρέζα χορεύτρια Nikolska που παρουσιάστηκαν στο περίπτερο του ελληνικού Τουρισμού στην έκθεση του Παρισιού το 1936 αφήνοντας εποχή.
