Αστεροσκοπείου της Λάρισας, Νίκος Στωικίδης. Ο Νίκος Στωικίδης συνέδεσε τη ζωή του με την αστρονομία στη Λάρισα, αφού το πάθος του για την παρατηρησιακή αστρονομία και τη διάδοσή της ήταν αστείρευτο και υπηρέτησε τον χώρο αυτό για περισσότερα από πενήντα χρόνια.
Με αφορμή τον θάνατό του, σε δήλωσή του ο δήμαρχος Λαρισαίων, Απ. Καλογιάννης, επισημαίνει τα εξής: «Στον Νίκο Στωικίδη οφείλεται η ίδρυση και λειτουργία του Αστεροσκοπείου της Λάρισας. Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην αστρονομία και την παρατήρηση. Αποτέλεσε παράδειγμα για πολλούς φίλους της αστρονομίας στη Λάρισα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Εκφράζω στους οικείους τα θερμά μου συλλυπητήρια».
Η πορεία του Ν. Στωικίδη
Ο Ν. Στωικίδης, το 1959 ίδρυσε στη Λάρισα επίγειο σταθμό επιτήρησης και παρατήρησης των τεχνητών δορυφόρων και ξεκίνησε τις παρατηρήσεις των. Το 1972 απέδωσε καρπούς η πρωτοβουλία του και ιδρύεται το Αστεροσκοπείο Λάρισας. Στην υλοποίησή του συνέβαλαν πολλοί επιφανείς Λαρισαίοι, φορείς της πόλης μας, ο Δήμος Λαρισαίων, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Λάρισας και η τότε κοινότητα Γιάννουλης, η οποία παραχώρησε δωρεάν το οικόπεδο. Το 1988 παραχωρήθηκε στον Δήμο Λαρισαίων και αποτελούσε ξεχωριστό Ν.Π.Δ.Δ. του Δήμου Λαρισαίων μέχρι το 2011. Σήμερα το Δημοτικό Αστεροσκοπείο Λάρισας υπάγεται στη Διεύθυνση Παιδικών Σταθμών και Εκπαιδευτικών Δράσεων του Δήμου Λαρισαίων.
Στη συνέχεια η αστρονομική του έρευνα επικεντρώθηκε στις παρατηρήσεις μεταβλητών αστέρων, στην παρατήρηση του ήλιου με την καταγραφή της ηλιακής δραστηριότητας, τις παρατηρήσεις των επιπροσθήσεων της Σελήνης και της καταγραφής της σεισμικής δραστηριότητας της ευρύτερης θεσσαλικής περιοχής, μέχρι και το 2010.
Μετά το 2010, προβλήματα υγείας και όχι μόνο, δεν του επέτρεπαν την καθημερινή ενασχόλησή του στο Αστεροσκοπείο Λάρισας. Όμως, η σκέψη του και το ενδιαφέρον του γι’ αυτό συνέχιζαν να έχουν συστηματικό και έντονο χαρακτήρα, όπως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του εξήντα. Ας σημειωθεί ότι τα σαράντα τέσσερα από τα πενήντα χρόνια του Αστεροσκοπείου (1960 – 2010) προσέφερε τις υπηρεσίες του ανιδιοτελώς.
Ο αείμνηστος Νικόλαος Στωικίδης ήταν εκλεκτός άνθρωπος, με αυξημένο το αίσθημα της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας και ελπίζουμε το έργο του να βρει πολλούς και άξιους συνεχιστές του. Το ταξίδι του στ’ άστρα, που τόσο αγάπησε, αφήνει την αστρονομική κοινότητα πιο φτωχή.
Η ιστορία του Δημοτικού Αστεροσκοπείου «Αριστεύς»
Η ιστορία του Δημοτικού Αστεροσκοπείου Λάρισας ξεκινά από την αρχή της δεκαετίας του εξήντα. Με την αυγή της διαστημικής εποχής και την εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου Sputnik 1 στις 4 Οκτωβρίου 1957, αρχίζουν να διαμορφώνονται οι συνθήκες για τη δημιουργία του Δημοτικού Αστεροσκοπείου Λάρισας.
Με την εκτόξευση των πρώτων τεχνητών δορυφόρων, δημιουργήθηκε στην υφήλιο δίκτυο παρατηρητών με σκοπό τον προσδιορισμό της πραγματικής τροχιάς των γύρω από τη Γη.
Το έτος 1959, ο Νικόλαος Στωικίδης ίδρυσε στη Λάρισα επίγειο σταθμό επιτήρησης και παρατήρησης των τεχνητών δορυφόρων. Ο σταθμός αυτός ήταν ο δεύτερος στον ελλαδικό χώρο, μετά από αυτόν του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Τις παρατηρήσεις των τεχνητών δορυφόρων τις πραγματοποιούσε με τον εγκατεστημένο στο δώμα της οικίας του θεοδόλιχο, τον οποίο του είχε προμηθεύσει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Τα στοιχεία για τους τεχνητούς δορυφόρους τα λάμβανε με κωδικοποιημένα τηλεγραφήματα και υπολόγιζε την τροχιά αυτών που θα διέρχονταν από τον εναέριο ελλαδικό χώρο για παρατήρηση. Οι παρατηρήσεις του αποστέλλονταν με αντίστοιχα κωδικοποιημένα τηλεγραφήματα.
Ο σταθμός είχε τον διεθνή κωδικό 612 και πραγματοποίησε πάνω από 250 παρατηρήσεις για δεκάδες τεχνητούς δορυφόρους. Η μεγάλη πλειοψηφία των παρατηρήσεων αφορούσαν τεχνητούς δορυφόρους που περιέχονταν στο πρόγραμμα Smithsonian Satelllite – tracking τουSmithsonian Institution Astrophysical Observatory των ΗΠΑ. Επίσης, πραγματοποίησε παρατηρήσεις σε τεχνητούς δορυφόρους του προγράμματος Cosmos της τότε Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ) και μερικές παρατηρήσεις του Β – 1300 της Βουλγαρίας. Το έτος 1976, το Smithsonian Institution Astrophysical Observatory τού απέστειλε το Χρυσό Σήμα του για τις παρατηρήσεις των τεχνητών δορυφόρων. Στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα, λόγω της φωτορύπανσης, έκρινε σκόπιμη την ανέγερση Αστεροσκοπείου στη βορεινή πλευρά του οικισμού Γιάννουλης.
Η πρωτοβουλία του αυτήν απέδωσε καρπούς και το έτος 1972 ιδρύεται το Αστεροσκοπείο Λάρισας, ως φυσική συνέχεια του Δορυφορικού Σταθμού. Στην υλοποίησή του συνέβαλαν πολλοί επιφανείς Λαρισαίοι, διάφοροι φορείς της πόλης μας, ο Δήμος Λαρισαίων και η τότε κοινότητα της Γιάννουλης, η οποία παραχώρησε δωρεάν το οικόπεδο.
Σημαντική συμβολή στη χρηματοδότηση του εγχειρήματος έγινε από τον Δήμο Λαρισαίων επί δημαρχίας Θάνου Μεσσήνη και του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Λάρισας επί προεδρίας Νικολάου Γκρέτση.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να μνημονεύσουμε ότι η συμπαράσταση που είχε από τον αρχίατρο Δημήτριο Παλιούρα, πρόεδρο του Μορφωτικού Εκδρομικού Συνδέσμου «Αριστεύς», και τον Τυρναβίτη καθηγητή Αστρονομίας, Κωνσταντίνο Μακρή (+1995), διευθυντή του Κέντρου Ερευνών Αστρονομίας και Εφηρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών, ήταν σημαντική και πολύτιμη.
Το πρώτο Δημοτικό Αστεροσκοπείο στην Ελλάδα
Το 1988, δεκαέξι χρόνια μετά την ανέγερση του Αστεροσκοπείου Λάρισας, λαμβάνοντας υπόψη ηθικούς και οικονομικούς λόγους, αποφασίστηκε να γίνει η παραχώρησή του στον Δήμο Λαρισαίων. Ο δήμαρχος Λαρισαίων της εποχής εκείνης, ο αείμνηστος Αριστείδης Λαμπρούλης, δέχθηκε την πρότασή του και το Αστεροσκοπείο Λάρισας αποτελούσε πλέον ξεχωριστό Ν.Π.Δ.Δ. του Δήμου Λαρισαίων. Διοικούνταν από 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο και οι πόροι του προέρχονταν εξ ολοκλήρου από τον τακτικό προϋπολογισμό του Δήμου Λαρισαίων. Έτσι, το Δημοτικό Αστεροσκοπείο Λάρισας αποτέλεσε το πρώτο δημοτικό αστεροσκοπείο που υπάρχει στην Ελλάδα και μέχρι σήμερα, απ’ όσο γνωρίζουμε, παραμένει και το μοναδικό. Πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου ήταν ο Κωνσταντίνος Μακρής, που από το 1983 ήταν και διευθυντής του Αστρονομικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Σήμερα το Αστεροσκοπείο Λάρισας συμμετέχει σε διεθνή αστρονομικά ερευνητικά προγράμματα με σημαντική προσφορά, τα οποία σχετίζονται με τον Ήλιο, τις επιπροσθήσεις της Σελήνης και την αστρική φωτοηλεκτρική φωτομετρία. Επίσης, συμβάλλει και στον τομέα της γεωφυσικής με σχετικό πρόγραμμα. Τέλος, το Αστεροσκοπείο Λάρισας έχει εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό χαρακτήρα για την ευρύτερη περιοχή του θεσσαλικού διαμερίσματος.
Επίσης, κάθε Πέμπτη βράδυ υπάρχει η δυνατότητα επίσκεψης του Αστεροσκοπείου Λάρισας ελεύθερα.
Στους επισκέπτες γίνεται ξενάγηση και στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα προβολής, πραγματοποιούνται εκλαϊκευμένες αστρονομικές ή σεισμολογικές ομιλίες. Όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν, μπορούν να παρατηρήσουν με το τηλεσκόπιο τη Σελήνη, τους πλανήτες ή χαρακτηριστικά άστρα.
