Ετος Μπετόβεν το 2020

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Του Δημήτριου Εμμ. Καραμανώλη,καθηγητή μουσικής -βιολιού

Όλος ο μουσικός κόσμος παγκοσμίως γιορτάζει τα 250 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Γερμανού συνθέτη Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, σε μια δύσκολη και επώδυνη συνάμα για όλον τον πλανήτη συγκυρία.

Κανείς από τους τηλεθεατές της περίφημης πρωτοχρονιάτικης φετινής συναυλίας της Βιέννης, της πόλης στην οποία ο μεγάλος μουσουργός έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του συνθέτοντας, δεν μπορούσε να διανοηθεί στην αναγγελία της λαμπρής σε εκδηλώσεις επετείου, ότι θα επακολουθούσε αυτή η πρωτοφανής σιωπή σε όλες τις αίθουσες συναυλιών του κόσμου. Η παρούσα αναγκαστική απομόνωσή μας σήμερα λόγω της πανδημίας και η επ’ αόριστον αναστολή ερμηνείας έργων του συνθέτη που την επακολουθεί, θυμίζει συμπωματικά την τραγωδία της απομόνωσης και της σιωπής που ένιωθε ο Μπετόβεν, λόγω της μακρόχρονης και συνεχώς επιδεινούμενης κώφωσής του. Πρόκειται για μία απ’ τις τραγικότερες στιγμές στην ιστορία της μουσικής, που θα μπορούσε να επιφυλάξει η μοίρα σε δημιουργό. Η σταδιακή απώλεια της ακοής του ξεκίνησε από τη δημιουργική ηλικία των 23 περίπου χρόνων και τον συνόδεψε έως το τέλος της ζωής του.
Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 57 ετών, ανήμπορος ν’ακούσει τα μεγάλα έργα της τελευταίας συνθετικής του περιόδου τα οποία είναι ιδιαίτερα πρωτοποριακά και άνοιξαν νέους δρόμους στη μουσική, όπως η «9η Συμφωνία», η «Μεγάλη Λειτουργία»(missasolemnis), τα τελευταία κουαρτέτα και οι τελευταίες του σονάτες για πιάνο.
Μολονότι όμως η ακοή του τον εγκατέλειψε, είναι άξια θαυμασμού η δύναμη της θέλησης και της σκέψης του με την οποία «άκουγε» εσωτερικά κάθε πτυχή της μουσικής του σε σημείο που φέρεται να λέει στους εκτελεστές που δυσανασχετούσαν για τις ανυπέρβλητες τεχνικές δυσκολίες που συναντούσαν, ότι «αυτά τα έργα απευθύνονται στο μέλλον για να παιχτούν».
Αξιοθαύμαστο επίσης είναι πώς άντεξε ψυχικά μέσα σε τέτοια σιωπή που ένιωθε, «ν’ακούει» όλη αυτή τη μουσική, που ακόμα και σήμερα εντυπωσιάζει και συγκινεί με τη δύναμή της και τις κορυφώσεις της. Ενδεικτικό της νέας εποχής που κληροδότησε, είναι ότι η επόμενη «μεγάλη συμφωνία» που γράφτηκε ως συνέχεια της «Ενάτης» του Μπετόβεν, είναι η «1η συμφωνία» του Μπραμς η οποία ονομάστηκε χαρακτηριστικά ως η 10η του Μπετόβεν και την οποία ο συνθέτης έγραψε σε διάστημα 20 ετών(!) λέγοντας «ότι ένιωθε διαρκώς πίσω του τα βήματα του τιτάνα», εννοώντας τον Μπετόβεν.
Απ’ την άλλη, ο σύγχρονός του Βάγκνερ, πιστεύοντας ότι η συμφωνική μουσική με την «Ενάτη» τα έχει πει όλα, δημιούργησε το «δράμα», όπου συνυπάρχει ο λόγος και η μουσική, θεωρώντας ότι είναι η νέα προοπτική της μουσικής.
Τέλος η «Μεγάλη Λειτουργία» άνοιξε νέους δρόμους στη θρησκευτική μουσική, καθώς απαγορεύτηκε από την επίσημη τότε εκκλησία, να παίζεται μέσα σε ναούς, παρά μόνον σε αίθουσες συναυλιών, λόγω του έντονου συμφωνικού της χαρακτήρα.