Με αφορμή το νέο του βιβλίο που είναι στη φάση του… τυπωθήτω ο κ. Λάνταβος κάνει μια αναδρομή στα 40 χρόνια ποιητικής δημιουργίας, μιλάει για την απόφασή του να αφήσει την Αθήνα και να επιστρέψει στη Λάρισα, αν αισθάνεται πιο πολύ γιατρός ή ποιητής, την ποιητική παραγωγή της Ελλάδας αλλά και της Λάρισας, τον ρόλο του ποιητή σήμερα, τη… συμβουλή της μητέρας του, αλλά και την «αλήθεια». Ο Κώστας Λάνταβος τονίζει χαρακτηριστικά ότι «Για τον ποιητή, για μένα, Αλήθεια είναι η Ομορφιά. Και εδώ εμπλέκεται και η σημασία του φωτός. Με την έννοια πως η αλήθεια και η ομορφιά μόνο στο φως μπορούν ν’ ανθίσουν και να υπάρξουν…».
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
*Κύριε Λάνταβε, το 1980 εκδίδεται η πρώτη σας ποιητική συλλογή, η «Πορεία», μιλήστε μας γι’ αυτά τα 40 χρόνια πορείας…
-Ναι, ήταν Μάιος του 1980 που κυκλοφόρησε η πρώτη μου ποιητική συλλογή, η Πορεία. Με πολλή χαρά βεβαίως, καθώς έβλεπα τα ποιήματά μου να παίρνουν σχήμα βιβλίου. Μοναδικό συναίσθημα! Και έτυχε εξαιρετικής υποδοχής. Ο Κ. Ε. Τσιρόπουλος –ενδεικτικά το αναφέρω- έγραψε στην «Ευθύνη»: «Χαρμόσυνα εισόδια ενός νέου ποιητή στα γράμματά μας… κλπ». Ήταν ακόμα η εποχή που η έντυπη κριτική λειτουργούσε καλά. Τότε, δεν μπορούσα να προβλέψω ασφαλώς την εξέλιξη, την πορεία μου, αλλά, τώρα ύστερα από 40 χρόνια συνεχούς εκδοτικής παρουσίας και με 28 βιβλία, νομίζω ότι τα πήγα καλά. Δεδομένου και του χρόνου που διέθετα, ασκώντας τα απαιτητικό επάγγελμα-λειτούργημα του γιατρού, είμαι ικανοποιημένος. Να σκεφτείτε πως τα τελευταία 2 χρόνια που είμαι στη σύνταξη, έχω γράψει σχεδόν δύο ποιητικές συλλογές και έχω μεταφράσει 4 τραγωδίες. Πέρα όμως από το προσωπικό μου έργο, αυτή η διαδρομή σημαδεύτηκε κι από την έκδοση της Γραφής, που υπηρέτησε καλά τον ρόλο της ως λογοτεχνικό περιοδικό. Έβαλε κυρίως τη Λάρισα στον λογοτεχνικό χάρτη της Ελλάδας και έφερε στην πόλη, σε γνωριμία με τους συμπολίτες μας, τους περισσότερους και σημαντικότερους Έλληνες ποιητές και συγγραφείς. Κι αυτό λίγο δεν ήταν…
*Το νέο σας βιβλίο, «ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ», είναι στη φάση του… τυποθήτω. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
-Βεβαίως. Πρόκειται για τη συγκεντρωτική έκδοση όλων μου των ποιητικών συλλογών -14 είναι- σε έναν τόμο, υπό τον τίτλο Η αγρύπνια εντός μου. Ήταν να κυκλοφορήσει τώρα, αλλά θα πάει λίγο πιο πίσω, λόγω των έκτακτων μέτρων. Εκτός από λίγα ποιήματα, ούτε δέκα, που δεν συμπεριέλαβα, όλες οι συλλογές αναδημοσιεύονται ατόφιες σ’ αυτόν τον ένα τόμο. Σηματοδοτεί κι αυτός, όχι ένα τέρμα, αλλά σίγουρα έναν καίριο σταθμό στην πορεία μου.
-*Ιατρός, ποιητής, πολιτικός, εκδότης, δημοσιογράφος: τι απ’ όλα αυτά είστε κ. Λάνταβε;
-Πολλά μου αποδίδετε… Σίγουρα υπήρξα γιατρός, το αποδεικνύουν τα 42 χρόνια εν τω συνόλω που άσκησα την Ιατρική. Ποιητής ναι, μετά από 40 χρόνια και με τη δεδηλωμένη από τους αναγνώστες, τους κριτικούς και τους ομοτέχνους. Και τα δύο αυτά λειτουργήματα τα υπηρέτησα με την ίδια αγάπη και φροντίδα. Την ιατρική την επέλεξα εγώ, την ποίηση όχι. Διότι εκείνη, η ποίηση, επέλεξε εμένα. Κι αν δεν συμβαίνει αυτό, το να σε επιλέξει η ποίηση, ματαιοπονείς. Τώρα πολιτικός… σ’ ένα βαθμό, ναι. Όχι όμως με την έννοια του «επαγγελματία πολιτικού». Στη δική μου τη γενιά υπήρξαμε κάποιοι αφελείς και ρομαντικοί και μπήκαμε τότε στην πολιτική, πιστεύοντας πως όντως θα αλλάζαμε τον κόσμο. Ο κόσμος τελικά αλλάζει με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Και όχι βιαίως. Μου πήρε 15 χρόνια πολιτικής δράσης να το καταλάβω. Δεν μετάνιωσα ποτέ. Έκανα, τουλάχιστον, το κατά Θουκυδίδην, χρέος μου στην πόλη. Εκδότης όχι, αν εννοείτε τη Γραφή. Εκδότης ήταν ο Δήμος Λαρισαίων. Εγώ είχα την ιδέα και την ευθύνη της υλοποίησης. Δημοσιογράφος, δεν θα το έλεγα. Απλώς ως ενεργός πολίτης, όποτε είχα να πω κάτι, το έκανα με τόλμη και ελευθερία.
*Πότε καταλάβατε ότι σας αρέσει η ποίηση και πότε καταλάβατε ότι σας αρέσει να γράφετε ποίηση; Kαι πότε είπατε μέσα σας «ναι, είμαι ποιητής»;
-Στα 14 περίπου. Είχα διαβάσει κάτι του Παλαμά και με είχε συνεπάρει. Το θεώρησα σπουδαίο και δεν ξέρω γιατί, άρχισα να γράφω ένα ποίημα, μάλλον για να δω τον βαθμό δυσκολίας. Κάτι κατάφερα κι από τότε, νομίζω, η ποίηση με αιχμαλώτισε. Πάντα διάβαζα κι έγραφα ποίηση και συνεχώς ήταν στο μυαλό μου, στην έγνοια μου. Μετά και το 4ο βιβλίο μου, «Το σπάταλο φως», ναι, ήμουν βέβαιος πια, αν και βαθιά μέσα μου ποτέ δεν αμφέβαλα. Πάντα όμως ο ποιητής χρειάζεται και την έξωθεν μαρτυρία.
*Πώς βλέπετε τη σύγχρονη ποίηση στην Ελλάδα; Και πώς βλέπετε και την ποίηση εδώ, στην πόλη μας;
-Πάντα πίστευα πως η ελληνική ποίηση είναι απ’ τις κορυφαίες διεθνώς. Με τέτοια παράδοση, απ’ τον Όμηρο, τους Τραγικούς, τον Πίνδαρο, τη Σαπφώ, πώς να μην ανθίσει η ποίηση στην Ελλάδα; Το πρόβλημα μάλλον στη χώρα μας είναι η υπερπαραγωγή ποιημάτων, γεγονός που δυσχεραίνει τη διαλογή: Την ποίηση από τα περιποιημένα εννοώ, που βέβαια δεν είναι ποίηση. Ξέρετε, επειδή η ποίηση δίνει κάποιο κύρος, πολλοί εγγράμματοι, ενίοτε και εξόχως καλλιεργημένοι άνθρωποι, γοητευμένοι από την ποίηση, γράφουν. Αλλά δεν γράφουν ποίηση. Ένα μόνο παράδειγμα: O Κωνσταντίνος Τσάτσος, με τεράστια καλλιέργεια και με γνώση της λειτουργίας της ποίησης (του οφείλουμε, μαζί και στον Σεφέρη, τον περίφημο Διάλογο για την ποίηση), τόλμησε κι έγραψε ποίηση! Έχουν εκδοθεί δύο τόμοι με ποιήματά του. Τον ξέρετε εσείς ως ποιητή; Τον μνημονεύει κανείς άλλος ως ποιητή, καμιά ανθολογία; Ουδείς! Όταν την έχει «πατήσει» έτσι ένας Τσάτσος, πώς να επιπλήξεις έναν οποιονδήποτε άλλον; Γι’ αυτό σέβομαι την προσπάθεια του καθενός που επιχειρεί να γράψει ποίηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι απαραίτητα και ποιητής. Για τη Λάρισα: Η πόλη μας δεν ήταν ποτέ, και στους αρχαίους χρόνους, πόλη όπου άνθισαν οι τέχνες και τα γράμματα. Μόλις στον 20ό αιώνα εμφανίζεται ο Καραγάτσης, μετά ο Γ. Νεγρεπόντης και στη δεκαετία του ’60 η Βασιλική Παπαγιάννη, ο Μάκης Λαχανάς. Λίγο αργότερα έρχονται να προστεθούν η ποιήτρια Λίνα Καράμπα και ο Νίκος Κύρκος. Στο σύνολο δηλαδή, 4 πεζογράφοι και 2 ποιητές. Και στη δεκαετία του ’80 έρχεται η γενιά μου που συγκεντρώνεται γύρω απ’ τη Γραφή. Έκτοτε γίνομαι περισσότερο αισιόδοξος. Στην πόλη επισυμβαίνει μια πολιτιστική έκρηξη σε όλες τις τέχνες, με αποτέλεσμα νέοι ταλαντούχοι δημιουργοί να εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα. Με το έμπα του 21ου αιώνα η νέα Γενιά μπήκε πολύ δυναμικά στη νεοελληνική ποίηση. Στη Λάρισα, εμφανίζονται οι: Αντώνης Ψάλτης, Θάνος Γώγος, Σταύρος Καρακωνσταντάκης, Πέτρος Σκυθιώτης και μόλις πρόσφατα εμφανίστηκε ο Δημήτρης Αθανασέλος. Ποτέ άλλοτε δεν συνέβη αυτό στη Λάρισα. Και ίσως μου διαφεύγουν και άλλοι.
*Οι ποιητές αν και δημόσια πρόσωπα γιατί σ’ αυτό τον ζόφο σιωπούν; Να εκλάβουμε αυτή τη σιωπή ως αδιαφορία, ως ομφαλοκεντρισμό, ως παραίτηση;
-Τίποτα απ’ όλα αυτά. Κανείς δεν σιωπά όταν έχει να πει κάτι χρήσιμο και ιδιαίτερο. Πολλοί μιλούν, αλλά δεν ακούγονται και δεν εισακούγονται. Πνίγεται η φωνή τους μες στον ορυμαγδό της τηλεοπτικής υπερπροσφοράς ειδήσεων, αληθών ή και ψευδών. Στην εποχή της εικόνας, όλα τα καλύπτει η εικόνα. Δυστυχώς. Και ενίοτε λοιδορούνται από τους πολιτικούς ως λαπάδες για να θυμηθούμε εκείνον τον ανύπαρκτο πολιτικάντη της Θεσσαλονίκης.
*Η πολιτεία πώς προωθεί την πολιτιστική μας παραγωγή;
-Σχεδόν καθόλου. Το επιχείρησε με το Ε.ΚΕ.ΒΙ., αλλά μάλλον ελάχιστα κατάφερε. Ομιλώ για το βιβλίο. Γενικότερα, μπορεί να βοηθήσει με τη διακίνηση του πολιτιστικού προϊόντος –σε κάθε τέχνη- γιατί στον τομέα της Δημιουργίας δεν μπορεί να κάνει τίποτα και επιβάλλεται να μην εμπλέκεται. Η πολιτεία μόνον ως Μαικήνας πρέπει να δρα.
* Ως ποιητής μετανιώσατε που επιστρέψατε να ζήσετε στη Λάρισα, με δεδομένο πως στην Αθήνα θα είχατε περισσότερες ευκαιρίες αναγνώρισης του έργου σας;
-Δικαίως το ρωτάτε, διότι όντως θα είχα πιο πολλές δυνατότητες. Μάλιστα ένας γνωστός καθηγητής πανεπιστημίου, ειδικός στα θέματα λογοτεχνίας μου είπε κάποτε: «Αδικείσαι εδώ που μένεις. Με το έργο σου βάζεις κάτω το 80 τοις εκατό των Αθηναίων, αλλά δεν σε βλέπουν και σε ξεχνούν». Δεν ξέρω αν είναι έτσι τα πράγματα, μάλλον υπερέβαλε, αλλά σίγουρα θα βοηθούσε στην καλύτερη επικοινωνία του έργου μου. Πάντως δεν το έχω μετανιώσει. Για πολλούς λόγους: 1ο. Τότε, μεταπολιτευτικά, που γύρισα ήταν πολύ της μόδας η έννοια και η πίστη στην αποκέντρωση. Το Θεσσαλικό Θέατρο είχε δώσει το λαμπρό παράδειγμα. Πίστευα όντως στην αποκέντρωση. 2ο. Αγαπούσα πολύ την πόλη μου και έχω ισχυρό δέσιμο με την οικογένεια. Και οι συμπολίτες όμως μου έδωσαν πολλά. Σχεδόν όλα όσα ήθελα. Και κυρίως έμπνευση. Μακριά απ’ τους Λαρισαίους δεν θα έγραφα αυτή την ποίηση που έγραψα. Και επειδή η ποίησή μου είναι κυρίως ανθρωποκεντρική, η πηγή έμπνευσης ήταν και είναι -πέρα απ’ το ταλέντο- οι άνθρωποι της πόλης μου. Ένα άλλο στοιχείο, πέρα απ’ τους ανθρώπους, είναι ο κάμπος και η γαλήνια απεραντοσύνη του. Σκεφτήκατε πόση Ελευθερία, πόση ανοιχτοσύνη μας δίνει ο ατέλειωτος κάμπος, που όταν σηκώνεις το βλέμμα σου να τον ατενίσεις αυτό δε σκαλώνει πουθενά. Γι’ αυτό είμαστε τόσο χαλαροί, τόσο νιρβάνα άνθρωποι. 3ο. Και να ήθελα να μείνω στην Αθήνα, τότε, χωρίς το ΕΣΥ, τα πράγματα ήταν εξαιρετικά δύσκολα.
*Αλήθεια, τι σημαίνει για έναν ποιητή η λέξη «αλήθεια»;
-Η λέξη «αλήθεια» είναι μια ταλαιπωρημένη λέξη. Ο καθείς έχει και ομολογεί τη δική του αλήθεια. Ακόμα και η κάθε θρησκεία διακηρύσσει τη δική της μοναδική αλήθεια. Κι ακόμα, ως αλήθεια ορίζεται «ως η άποψη που έχει η πλειοψηφία των ανθρώπων για την πραγματικότητα». Για τον ποιητή, για μένα, Αλήθεια είναι η Ομορφιά. Και εδώ εμπλέκεται και η σημασία του φωτός. Με την έννοια πως η αλήθεια και η ομορφιά μόνο στο φως μπορούν ν’ ανθίσουν και να υπάρξουν.
*Όταν ξαναγυρίζετε στο παρελθόν, όταν σκέπτεσθε τη ζωή σας και το έργο σας, έχετε το συναίσθημα ότι εκπληρώσατε σωστά τους όρους του συμβολαίου σας με τον εαυτό σας;
-Είχα ενστερνιστεί από πολύ μικρός μια συμβουλή της μάνας μου, που ήταν μια απλή γυναίκα του λαού, σοφή όμως στην κυριολεξία. Μου έλεγε συχνά: «Κοίταξε να γίνει χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία. Αυτό αξίζει μόνο». Όπως καταλαβαίνετε, αυτή η συμβουλή στόχευε να νοηματοδοτήσει τη ζωή μου. Υπ’ αυτήν την έννοια, της χρησιμότητας δηλαδή, πιστεύω πως ναι, τα κατάφερα. Και ασφαλώς θα το προσπαθώ όσο διαρκέσει αυτό το υπέροχο επίγειο ταξίδι.
