Ένα πρωινό λοιπόν στα πολύβουα δημοσιογραφικά γραφεία της «Ε» συντάκτης έψαχνε πληροφορίες για θέματα της Λάρισας των αρχών του 20ού αιώνα. Το γκουγκλ και η βικιπαίδεια έδιναν μηδέν αποτελέσματα. Ετσι κάλεσε στο τηλέφωνο τον γιατρό και φιλίστορα Νίκο Παπαθεοδώρου. Μόλις το έκλεισαν το αυθόρμητο συμπέρασμα του δημοσιογράφου ήταν «Νίκος Παπαθεοδώρου, η ζωντανή ιστορία της πόλης». Συναντήσαμε τον κ. Παπαθεοδώρου στο σπίτι του επ’ αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-Β’. 52 δημοσιεύματα στην εφημερίδα ”Ελευθερία” κατά το έτος 2015» που θα γίνει την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου και του διηγηθήκαμε το παραπάνω περιστατικό, σεμνά επισήμανε ότι το συμπέρασμά του είναι υποκειμενικό και τόνισε ότι η πόλη μας έχει «πολλούς, ικανούς και ταλαντούχους ιστορικούς. Απλώς πιστεύω ότι έτυχε να βρεθώ εγώ στον δρόμο του». Στο σπίτι του κ. Παπαθεοδώρου δεσπόζει μία τεράστια βιβλιοθήκη με βιβλία να βρίσκονται παντού, την αυστηρή ακαδημαϊκή εικόνα έσπαζε ένα κόκκινο μπαλόνι των εγγονιών του φιλίστορα γιατρού…
* Την Τετάρτη παρουσιάζετε το δεύτερό σας βιβλίο με δημοσιεύματα στην «Ελευθερία» του έτους 2015, πώς ξεκίνησε η στήλη αυτή;
- Η εφημερίδα "Ελευθερία", η οποία έχει συνδέσει το όνομά της με τη σύγχρονη ιστορία της Λάρισας, αφού εκδίδεται ανελλιπώς από τον Οκτώβριο του 1922 μέχρι σήμερα, είχε πάντοτε ανοικτές τις στήλες και για άλλα θέματα πλην της πολιτικής. Ιδιαίτερα τα μεταπολεμικά χρόνια, όταν άρχισαν να αυξάνουν οι σελίδες της, εμπνευσμένοι ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες, μιμούμενοι τα αθηναϊκά φύλλα, έδιναν χώρο και σε Λαρισαίους πολίτες για να εκφράζουν τις λογοτεχνικές τους ανησυχίες και τα ιστορικά τους ενδιαφέροντα. Τα ένθετα "Πολιτισμός" και "Reporter" φιλοξένησαν πολλά ιστορικά κείμενα για τη Λάρισα από καθιερωμένους ιστορικούς, όπως ο Γιώργος Ζιαζιάς, ο Κώστας Σπανός, ο Θεόδωρος Παλιούγκας, ο Γιάννης Ρούσκας και άλλοι, καθώς και τα πρώτα δικά μου ιστορικά κείμενα. Τον Δεκέμβριο του 2013 ο Χρήστος Τσαντήλας, αρχισυντάκτης της εφημερίδας την περίοδο εκείνη, μου πρότεινε σε μια συνάντησή μας να καθιερώσει η "Ελευθερία" μια μόνιμη εβδομαδιαία στήλη ιστορικού περιεχομένου με δικά μου κείμενα. Είχαν περάσει τρία χρόνια από τότε που είχα πάρει τη σύνταξή μου και καθώς ο ελεύθερος χρόνος μου ήταν πλέον απεριόριστος, είχα αρχίσει να τακτοποιώ τα λαρισαϊκά αρχεία που με ζήλο συγκέντρωνα όλα τα προηγούμενα χρόνια και δεν είχα τη δυνατότητα να τα μελετώ. Η πρόταση του Χρήστου Τσαντήλα αποτέλεσε το έναυσμα, ένα κέντρισμα θα έλεγα, για να ασχοληθώ με την τοπική ιστορία, εκμεταλλευόμενος τον πλούτο της συλλογής μου. Αποφασίσαμε να ονομάσουμε τη στήλη "Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα", γιατί σαν φίλος της τοπικής ιστορίας, δεν τολμούσα να εξισώσω τα κείμενά μου με τα κείμενα καθιερωμένων ιστορικών της πόλης μας. Η στήλη έκανε την πρώτη της εμφάνιση στο φύλλο της Πρωτοχρονιάς του 2014, που εκείνη τη χρονιά έτυχε να είναι ημέρα Τετάρτη και έκτοτε συνέχισε μέχρι σήμερα να δημοσιεύεται κάθε Τετάρτη ανελλιπώς. Για την ιστορία αναφέρω ότι το πρώτο κείμενο είχε τον τίτλο "Χαστανιέ. Το τουρκικό νοσοκομείο της Λάρισας". Μέχρι σήμερα, που σε δύο μήνες οδεύει να συμπληρώσει η στήλη πέντε χρόνια παρουσίας στην εφημερίδα, έχουν δημοσιευθεί πάνω από 250 κείμενα τα οποία συνοδεύονται από μία φωτογραφία, κατά προτίμηση παλιά και σπάνια. Τα μικρά αυτά μελετήματα του πρώτου έτους (2014) επαυξημένα και βελτιωμένα, τυπώθηκαν σε βιβλίο το οποίο παρουσιάσθηκε τον Μάιο του 2016 στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου. Το δεύτερο της σειράς αυτής, που αφορά τα δημοσιεύματα του 2015, παρουσιάζονται την ερχόμενη Τετάρτη 31 Οκτωβρίου πάλι στην αίθουσα του Ωδείου. Με την ευκαιρία αυτή θέλω να προσθέσω ότι στις 31 Αυγούστου του ίδιου έτους (2014), πάλι με πρωτοβουλία το Χρήστου Τσαντήλα, εγκαινιάσθηκε μια άλλη εβδομαδιαία στήλη στην "Ελευθερία" με τίτλο "Λάρισα. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις", η οποία δημοσιεύεται στο Κυριακάτικο φύλλο της. Αναλύει και περιγράφει μια παλιά φωτογραφία της Λάρισας, η οποία συνοδεύεται και από τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία. Αλλά γι' αυτήν ελπίζω να τα πούμε μια άλλη φορά.
* Η ενασχόλησή σας με την παλιά Λάρισα πώς ξεκίνησε;
- Στην οικογένειά μας έτυχε να υπάρχει μια μικρή βιβλιοθήκη κυρίως με θρησκευτικά βιβλία που είχε συγκεντρώσει ο πατέρας μας που ήταν ιερωμένος, καθώς και μερικά λογοτεχνικά. Πειρασμοί σημερινοί (τηλεόραση, υπολογιστές, κινητά, κλπ.) δεν υπήρχαν τότε. Τα χειμωνιάτικα βράδια όλοι σχεδόν στο σπίτι (επταμελής οικογένεια), ακόμη και η ολιγογράμματη μητέρα μας, φυλλομετρούσαμε κάποιο βιβλίο ή ξεφυλλίζαμε την τοπική εφημερίδα της ημέρας. Ζώντας από μικρό παιδί σε ένα τέτοιο περιβάλλον αγάπησα το βιβλίο και η αγάπη αυτή αναδύθηκε και πάλι χρόνια αργότερα, όταν είχαν τελειώσει οι σπουδές και άρχισα την επαγγελματική μου δραστηριότητα. Είχε προηγηθεί ένα "πατριωτικό" shock που είχα υποστεί όταν βρέθηκα για ένα μικρό διάστημα στην Κολωνία. Σε κάποιο φροντιστήριο ταχείας εκμάθησης της γερμανικής, ο φιλέλληνας, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, δάσκαλός μας, ενώπιον μεγάλης ομάδας ατόμων κάθε εθνικότητας, εξυμνούσε κάθε τι ελληνικό (ιστορία, βυζαντινή τέχνη, δημοτική μουσική, αρχαία ελληνική γραμματεία και άλλα), για τα οποία οι δικές μου γνώσεις δυστυχώς ήταν αρκετά περιορισμένες. Όπως καταλαβαίνετε αυτό το θεώρησα σαν ασυγχώρητη άγνοια. Όταν ερχόμενος στη Λάρισα άρχισα να εργάζομαι και να αισθάνομαι οικονομικά επαρκής, στράφηκα στην απόκτηση κάθε αντικειμένου που είχε σχέση με τη Λάρισα και τον ευρύτερο χώρο της. Αν θα έλεγα λοιπόν ότι η ενασχόλησή μου με την παλιά Λάρισα ξεκίνησε από έναν "πατριωτικό εγωισμό", δεν θα απείχα από την πραγματικότητα.
* Συνάδελφός μου που είχε χαθεί στους ιστορικούς λαβύρινθους της Λάρισας των αρχών του 20ού αιώνα, ψάχνοντας τον μίτο πήρε εσάς τηλέφωνο και πράγματι τον διαφωτίσατε πλήρως. Το σχόλιό του ήταν: «Ο άνθρωπος αυτός είναι η ιστορία της πόλης», πώς σας κάνουν να αισθάνεστε σχόλια σαν κι αυτό;
- Νομίζω ότι το συμπέρασμά του είναι υποκειμενικό. Τον βοήθησα σε μια περίπλοκη γι' αυτόν στιγμή, σε θέμα που είχε σχέση με τη Λάρισα και το γνώριζα. Η πόλη μας όμως έχει πολλούς, ικανούς και ταλαντούχους ιστορικούς. Απλώς πιστεύω ότι έτυχε να βρεθώ εγώ στον δρόμο του.
* Όλες οι αναρτήσεις με τα θέματά σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μεγάλη απήχηση, στην καθημερινότητά σας αντιλαμβάνεστε αυτήν την απήχηση;
- Δεν περίμενα ποτέ όταν άρχισα να παρουσιάζω τα εβδομαδιαία αυτά ιστορικά θέματα στην εφημερίδα ότι θα ευαισθητοποιούσαν τόσους συμπολίτες μου. Καθημερινά σχεδόν ακόμη και σήμερα, άνθρωποι κάθε ηλικίας, άνδρες και γυναίκες, με σταματούν στον δρόμο. Άλλοι εκφράζουν την ικανοποίηση γιατί μαθαίνουν ιστορικά γεγονότα τα οποία δεν γνώριζαν καν. Άλλοι διορθώνουν λάθη που έχουν εντοπίσει στα γραφόμενά μου. Άλλοι επισημαίνουν παραλείψεις. Άλλοι πάλι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στον εμπλουτισμό των θεμάτων που αναπτύσσονται, προσφέροντας πρόθυμα για μελέτη έγγραφα, παλιές φωτογραφίες και οτιδήποτε άλλο οικογενειακό αρχειακό τους υλικό. Όλα αυτά με συγκινούν ιδιαίτερα. Και να σας πω κάτι. Αυτά είναι που κρατούν τη μνήμη μου αλώβητη και την επιθυμία μου να σταματήσω τα δημοσιεύματα απραγματοποίητη. Γι' αυτό και δίνω την υπόσχεση σε όλους ότι θα συνεχίσω να γράφω "έως υπάρχω".
* Οι νέοι νιώθετε ότι παίρνουν την ιστορική σκυτάλη που τους τείνετε;
- Ίσως το θεωρήσετε υπερβολή, αλλά σας διαβεβαιώνω ότι είναι αρκετοί οι νέοι οι οποίοι ενδιαφέρονται σήμερα για την τοπική ιστορία, κυρίως νέοι επιστήμονες. Ο Όμιλος Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας και η Φωτοθήκη της Λάρισας, με τα ιστορικά συνέδρια, τις εκθέσεις, τις διαλέξεις και τις εκδόσεις τους εκκολάπτουν νέα άτομα τα οποία επιδεικνύουν ιδιαίτερη επιθυμία και ζήλο όχι μόνο να εντρυφήσουν στην ιστορία της πόλης τους, αλλά και να αναδειχθούν συνεχιστές στην ιστορική έρευνα, μέσα από επιστημονικές εργασίες που η προσωπική τους ανέλιξη το επιβάλλει.
*Έχετε μία τεράστια βιβλιοθήκη με βιβλία ιατρικού, ιστορικού, λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, τι προλαβαίνετε απ’ όλα αυτά να διαβάσετε; Όταν θέλετε να ξεκουραστείτε από την ιστορική μελέτη τι διαβάζετε;
- Τα ιατρικού περιεχομένου βιβλία μετά τη συνταξιοδότησή μου τα έχω χαρίσει στη Βιβλιοθήκη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα λογοτεχνικά βιβλία μού ξεκουράζουν τον νου και χαλαρώνουν το πνεύμα έπειτα από τον καθημερινό κάματο και τις απρόβλεπτες συγκινήσεις του βίου όταν ανακύπτουν. Τα ιστορικά, που είναι και τα περισσότερα, τα συμβουλεύομαι κάθε ώρα και στιγμή. Η τεκμηρίωση όσων δημοσιεύονται αποτελεί την προϋπόθεση της αρτιότητας κάθε κειμένου, πόσο μάλλον του ιστορικού κειμένου. Στη φάση αυτή μερικές φορές συλλαμβάνω τον εαυτό μου να χάνεται μέσα στις σελίδες των βιβλίων, γοητευμένος από ενδιαφέρουσες ιστορικές λεπτομέρειες. Τότε είναι που νιώθω μια πνευματική πληρότητα, ακριβώς όπως είναι η μουσική πληρότητα που σου υποβάλλει το άκουσμα των Εσπερινών της Παρθένου Μαρίας και το Magnificat του Monteverdi.
* Η σύζυγός σας πώς αντέχει όλο αυτό;
- Τη λέξη "αντέχει" αν τη δεχθώ, θεωρώ ότι προσβάλλω τη σύζυγό μου. Το σωστό είναι ότι συμμετέχει, συμπάσχει, βοηθά και διευκολύνει κάθε μου δραστηριότητα. Χωρίς τη συμβολή και την ανοχή της δεν θα μπορούσα να τα βγάλω όλα πέρα μόνος μου. Στο μοναδικό θέμα που διαφωνούμε είναι ότι δεν μπορώ να εκπληρώνω την επιθυμία της να διατηρώ σε τάξη τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης… Τελειώνοντας, θα ήθελα με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου "Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα του 2015", να τονίσω πόσο δύσκολο είναι στις μέρες μας να επιχειρήσει κανείς να εκδώσει ένα βιβλίο και μάλιστα ιστορικό. Σπάνια η δαπάνη μπορεί να καλυφθεί από τη μικρή κυκλοφορία του, η οποία συνήθως περιορίζεται μόνον κατά την ημέρα της παρουσίασης. Έτσι πολλές μελέτες, και έχω αρκετές, μένουν στο συρτάρι ανέκδοτες αφού η πολιτεία κωφεύει, περιμένοντας κάποια ευνοϊκή στιγμή. Όμως στο βιβλίο που ανέφερα πιο πάνω στάθηκα τυχερός. Ένας πνευματικά ευαίσθητος άνθρωπος που τον γνώριζα μόνον κατ' όνομα, ο επιχειρηματίας κ. Ελευθέριος Μιχαήλ Σαΐτης, με προσέγγισε με ευγένεια και χωρίς καμία παρέμβασή μου, ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνει τη δαπάνη του βιβλίου, επιβραβεύοντας με αυτό τον τρόπο το έργο μου, όπως ανέφερε. Είναι αλήθεια ότι δεν περίμενα κάτι τέτοιο και χάρηκα ιδιαίτερα. Εκείνη τη στιγμή ήλθαν στον νου μου οι ευεργέτες των χρόνων της τουρκοκρατίας, οι οποίοι χρηματοδοτούσαν την έκδοση συγγραμμάτων των λογίων της εποχής στην Ευρώπη, για να αφυπνίσουν τους σκλαβωμένους Έλληνες. Μακάρι σήμερα να είχαμε κι άλλους τόσο ευαίσθητους ανθρώπους σαν τον Ελευθέριο Σαΐτη.
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
