ήταν μόνο μερικά από τα θέματα που παρουσιάστηκαν στην πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα που πραγματοποιήθηκε χθες το πρωί στο Διαχρονικό Μουσείο με θέμα «Οχυρωμένοι οικισμοί της εποχής του Ιουστινιανού». Διακεκριμένοι επιστήμονες από το εξωτερικό (Ρουμανία, Βελιγράδι) και την Ελλάδα παρουσίασαν στο κοινό ενδιαφέροντα στοιχεία από μελέτες και ανασκαφές.
Η πρώτη συνεδρία αφορούσε στα κάστρα και φρούρια στις Διοικήσεις Δακίας και Θράκης. Οι ομιλητές Pinter Zeno Carl, Milinkovic Mihailo, Snively Carolyn, Βαραλής Ιωάννης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Καραγιώργου Όλγα της Ακαδημίας Αθηνών και Αλκιβιάδης Τζινάλης του Πανεπιστημίου της Βρέμης παρουσίασαν μεταξύ άλλων λεπτομέρειες για το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού, τις ρωμαιοβυζαντινές οχυρώσεις στη Ρουμανία, τους οχυρωμένους οικισμούς της πρώιμης βυζαντινής πριόδου στη σημερινή Σερβία.
Ο δρ. Αλκιβιάδης Γκινάλης αναφέρθηκε στα ευρήματα της έρευνας που διεξήχθη (από το 2012-2016) σε μια σειρά παραλιακών θέσεων σε ολόκληρη την περιφέρεια της Θεσσαλίας ως τμήμα αρχαιολογικών εργασιών πεδίου και προκαταρκτικών ανασκαφών. Όπως σημείωσε, οι έρευνες αυτές αποκάλυψαν ότι μία περίοδος είναι αυτή που ξεχωρίζει όσον αφορά στις λιμενικές κατασκευές, σε σύγκριση με τις προηγούμενες και τις επόμενες περιόδους: ο 6ος αι. μ.Χ. και ιδίως η βασιλεία του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Σε αντιστοιχία με το εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα που περιγράφεται από τον Προκόπιο (Περι Κτισμάτων), εκτός από τις κύριες πόλεις-λιμάνια της Θεσσαλίας, όπως η Δημητριάδα και οι Φθιώτιδες Θήβες, ιδιαίτερες παραλιακές περιοχές στρατηγικής σημασίας, όπως η χερσόνησος του Πηλίου και η λεκάνη της Αγιάς υπήρξαν πεδίο δραστηριοτήτων με αυτοκρατορική παραγγελία με σκοπό να διασφαλίσουν τον έλεγχο των διερχόμενων θαλάσσιων διαδρομών και των εμπορικών οδών. Κατά συνέπεια, αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση νέων δευτερευόντων λιμενικών υποδομών και τοπικών αγορών, καθώς επίσης την ανάπτυξη ορισμένων υφιστάμενων εγκαταστάσεων.
Μέχρι σήμερα υπάρχει η αντίληψη ότι το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού αφορούσε κυρίως στην ανέγερση μιας αλυσίδας οχυρώσεων. Ωστόσο, αντιπαραβάλλοντας την τελευταία με την κατασκευή λιμενικών υποδομών, μπορεί να παρατηρηθεί ότι έχουν στενούς δεσμούς μεταξύ τους. Συνεπώς, φαίνεται ότι η ίδρυση λιμανιών και εκείνη των φρουρίων ακολουθούν ειδικό σχέδιο που συνδέει τη μία κατηγορία με την άλλη.
Ο λέκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιάννης Βαραλής μίλησε για τις εκκλησίες σε φρούρια της πρώιμης βυζαντινής περιόδου και ιδιαίτερη αναφορά έκανε στον ναό που αποκαλύφθηκε στο Κάστρο της Βελίκας.
Η ιστορικός της Ακαδημίας Αθηνών κ. Όλγα Καραγιώργου αναφέρθηκε στις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στη μελέτη των αμφορέων που χρησιμοποιούνταν κατά την ύστερη αρχαιότητα στη δραστηριότητα ιδιωτών εμπόρων για την κάλυψη των αναγκών τροφοδοσίας της νεοϊδρυθείσας Κωνσταντινούπολης και των άλλων μεγάλων αστικών κέντρων της αυτοκρατορίας αλλά και στους δύο από τους πιο δημοφιλείς αμφορείς, τους επονομαζόμενους Υστερορωμαϊκούς αμφορείς τύπου 1 και 2, που ήταν κατ’ εξοχήν αγγεία για τη μεταφορά κρασιού και λαδιού, αντίστοιχα, στο πλαίσιο της annona militaris με σκοπό την τροφοδοσία των στρατιωτικών εγκαταστάσεων στα Βαλκάνια και ιδιαιτέρως στις παραδουνάβιες επαρχίες».
Μια σύντομη επισκόπηση των οχυρωμένων οικισμών της πρώιμης βυζαντινής περιόδου στη σημερινή Σερβία παρουσίασε Milinkovic Mihailo, τονίζοντας ότι ο γνωστός αριθμός των οχυρωμένων οικισμών της πρώιμης βυζαντινής εποχής στη σύγχρονη Σερβία είναι μεγαλύτερος των τριακοσίων και είναι συνεχώς αυξανόμενος. Ο αληθινός αριθμός είναι πολύ υψηλότερος, αφού η βασική μονάδα στον τύπο κατοίκησης ήταν το χωριό και τα χωριά οχυρώθηκαν την εποχή του Ιουστινιανού. Η καθηγήτρια Snively Carolyn, αναφέρθηκε στην πόλη της ύστερης αρχαιότητας στο Golemo Gradiste, στο Konjuh και το δίκτυο οχυρώσεων στην κοιλάδα του ποταμού Kriva, που βρίσκεται περίπου 40 χμ. ανατολικά των Σκοπίων.
Στο δεύτερη συνεδρία της ημερίδας εισηγήτριες ήταν από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης η κ. Ευαγγελία Αγγέλκου, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης η κ. Ευτέρπη Μαρκή, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας η κ. Άννα Γιαλούρη, από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης η κ. Σοφία Ντιντιούμη και η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Σταυρούλα Σδρόλια.
Η κ. Αγγέλκου μίλησε για το επισκοπικό συγκρότημα στις Λουλουδιές, όπου μετακινήθηκε η επισκοπή Πύδνης και τα ευρήματα εξαιρετικού ενδιαφέροντος που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του συγκροτήματος 1993-1999.
Η κ. Γιαλούρη εστίασε στην ιουστινιάνεια επέμβαση στις οχυρώσεις τεσσάρων θεσσαλικών πόλεων με διαχρονική κατοίκηση, και συγκεκριμένα της Τρίκκης, των Φαρσάλων, της Δημητριάδας και της Λάρισας. Η κ. Μακρή, περιέγραψε το Κάστρο του Κίτρους και άλλα Ιουστινιάνεια κάστρα στη Μακεδονία. Η κ. Ντιντιούμη μίλησε για τους αμφορείς που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του Κάστρου της Βελίκας, ενώ η κ. Σταυρούλα Σδρόλια αναφέρθηκε στα κινητά ευρήματα που προέκυψαν από την ανασκαφή και στην έκθεσή τους στο Διαχρονικό Μουσείο.
ΝΑΤΑΣΑ ΠΟΛΥΓΕΝΗ
