Από τον Σταύρο Γουλούλη
Προ ετών συζητούσα με τον αρχιτέκτονα κ. Δημ. Λαγό, που σχεδίασε τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη (ΔΚΒ), γιατί προβλέφθηκε σχετικά μέτριος -για μια Λάρισα- αριθμός ραφιών άρα και βιβλίων. Έλαβα την απάντηση ότι: 1) τα κτίρια των βιβλιοθηκών διεθνώς δεν είναι μεγάλα ανάλογα με το μέγεθος των πόλεων. 2) Το έντυπο βιβλίο δεν έχει το μέλλον που είχε προ δεκαετιών, λόγω της εμφάνισης του ψηφιοποιημένου βιβλίου. 3) Τα μεγάλα κτίρια έχουν δαπάνες λειτουργίας-συντήρησης.
Κι όμως η ΔΚΒ Λάρισας αποτελεί όπως μου είπε κάποτε μία ειδική γραμματέας του τομέα αυτού στο Υπουργείο Παιδείας τη δεύτερη μεγαλύτερη επένδυσή του στην Ελλάδα! Η θέση που κτίσθηκε στο κτίριο της Ε.Γ.Σ. στο περιορισμένο κέντρο της πόλης αποτελεί στην ουσία επιλογή τού επί δεκαετίες διευθυντή της Γιώργου Λιακόπουλου. Με όλα τα συν και τα πλην που έχει πάντοτε η πρωτοβουλία ενός ατόμου. Αλλού επιλέγεται μέρος πιο ανοικτός, ακόμη και στα όρια μιας πόλεως.
Αλλά και η εξάρτηση από το κράτος έχει συν και πλην. Εξασφαλίζονται επιπλέον πόροι που χρειάζεται μια μεγάλη πόλη, ενώ συνδέεται με την κρατική πολιτική επί του βιβλίου, την οποία όμως δεν είδαμε ακόμη ολοκληρωμένη. Δεν γνωρίζω πόσα βιβλία επίσημων κρατικών φορέων διαθέτει σήμερα η δική μας ΔΚΒ. Το αντίθετο την τελευταία ειδικά 12ετία είδαμε μία φοβερή σπατάλη με προσωρινώς αποσπασμένους εκπαιδευτικούς. Κι όμως αρχικά για την απόσπαση απαιτείτο ένα καλό βιογραφικό για τον υπάλληλο. Νομίζω η πρώτη -και καλύτερη- εκπαιδευτικός που αποσπάσθηκε στη ΔΚΒ είναι η εκλεκτή συνάδελφος κ. Βούλη Μυλωνά. Στον ένα χρόνο παραμονής της την είδα ο ίδιος να καθαρίζει βιβλία, να οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα, να καλεί σχολικές τάξεις, για πρώτη φορά. Αλλά μετά από μήνες μου έλεγε ότι καλύτερα είναι στην τάξη, στο σχολείο. Άφησε την προσπάθεια. Τι συνέβη;
Πολλούς πάντως μας κάνει εντύπωση ότι ποτέ, νομίζω και σήμερα, δεν υπήρξε ένας σύλλογος Φίλων της Βιβλιοθήκης. Σε αντίθεση με τα μουσεία της πόλης. Προσωπικά θα πήγαινα αμέσως, αν έβλεπα ότι το κράτος ενδιαφερόταν ειλικρινώς για την πολιτική του στο βιβλίο στην πόλη μας. Αυτό που μας εντυπωσιάζει είναι οι αθρόες αποσπάσεις εκπαιδευτικών, σχετικών και ασχέτων, όπου το μόνο προσόν είναι ότι δεν έχει αποσπασθεί ο υποψήφιος για μια τριετία. Ύστερα φεύγει να έλθει άλλος που δεν έχει αυτό το προσόν! Μία ιδιοκτησιακή λογική, στην οποία τόσο επιδόθηκαν παλαιότερες κυβερνήσεις σε μία πολιτική ξέφρενου λαϊκισμού. Η οποία συνεχίζεται και στην εποχή των μνημονίων. [Το ίδιο ισχύει και στα ΓΑΚ, όπου μέχρι και το Τοπικό Αρχείο Αγιάς έφτασε να έχει 3-4 αποσπασμένους!] Στα ΓΑΚ επί θητείας μου ήμουν μόνος για χρόνια, ή με έναν-δύο συναδέλφους. Και είχαμε τόση δουλειά! Ερμηνεύω, επομένως, την απουσία συλλόγου Φίλων στο γεγονός ότι ο πολίτης δεν βλέπει σοβαρότητα άνωθεν προερχομένη.
Μία νέα βιβλιοθήκη με χιλιάδες βιβλία που κυρίως προσφέρουν ιδιώτες χρειάζεται βιβλιοθηκονόμους, έστω με σύμβαση. Στα ΓΑΚ εμείς εφαρμόζαμε το εξής: Μία βιβλιοθηκονόμος διηύθυνε ολόκληρη ομάδα εκπαιδευτικών ή του προγράμματος των Stage στο να εντοπίζουν από το ίντερνετ τον αριθμό εισαγωγής του βιβλίου.
Τη ΔΚΒ, στην οποία διαβάζω επί δεκαετίες, γνωρίζω καλά τι περιέχει. Αυτό που χρειάζεται, αν δεν έχει γίνει ήδη, είναι ένα ξεκαθάρισμα βιβλίων. Δεν έχει πολυτέλεια ένα τόσο δαπανηρό και όχι ιδιαίτερα μεγάλο κτήριο να συμμαζεύει τα πάντα. Άλλωστε η πολιτική τέτοιων βιβλιοθηκών είναι να διώχνουν και τα βιβλία που δεν διαβάζονται. Το κράτος δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στους ιδιώτες με τα συνήθως παλαιά και ξεπερασμένα βιβλία τους, αλλά πρωτίστως να προωθεί το σύγχρονο επιστημονικό βιβλίο με δικές του πιστώσεις που τώρα λείπουν. Ομοίως πρωτεύουσα καταναλωτική δράση δεν μπορεί να είναι η λογοτεχνία σε κρατική βιβλιοθήκη. Λόγω δε της νέας τεχνολογίας αναμένεται εκατοντάδες πολίτες με μικρές ή μεγαλύτερες βιβλιοθήκες να παραδώσουν βιβλία που συγκέντρωναν για δεκαετίες. Η νέα γενιά δεν ενδιαφέρεται για τέτοιον όγκο εντύπων, γιατί έλκεται στο ηλεκτρονικό και το καλό (επιστημονικό) βιβλίο. Όλο αυτό το τεράστιο υλικό τι θα γίνει;
Το πιο σημαντικό όμως είναι πως δένει η ΔΚΒ με τις άλλες δύο δημόσιες/δημοτικές βιβλιοθήκες: 1) τη βιβλιοθήκη των ΓΑΚ με 25.000-30000 βιβλία, η οποία οργανώθηκε στα δεκατρία χρόνια της παρουσίας μου εκεί [από Δημ. Υπηρ. π.10.000 βιβλία, από δωρεές ιδιωτών (π.10.000: τα έπαιρνα γιατί η ΔΚΒ δεν τα απορροφούσε τότε) και 2.000 με αγορές, συν η βιβλιοθήκη της Παιδ. Ακαδημίας Λάρισας ή μικρές ιδιωτικές βιβλιοθήκες ως αρχειακές συλλογές.] 2) τη Δημοτική βιβλιοθήκη, η οποία προέκυψε με δωρεές γνωστών συλλεκτών βιβλίων. Και οι δύο, ισοδύναμες σε αριθμό βιβλίων, δεν έχουν και πολύ σύγχρονο βιβλίο, άρα κι εδώ η ΔΚΒ υπερτερεί, αφού αυτή πρέπει να έχει την πρωτοπορία.
Ο Γ. Λιακόπουλος πρότεινε παλιά την ένωση της ΔΚΒ με τη Δημοτική υπό τη λογική ότι δεν μπορούσε να υπάρχει διαρχία, δηλαδή άσκηση ίδιας πολιτικής στο βιβλίο, και ταυτόχρονα έθετε θέμα επιστροφής της ενιαίας Βιβλιοθήκης στον Δήμο, όπως υπάρχει τάση στην Ευρώπη. Αυτό πιθανόν δεν μπορεί να γίνει. Το Υπουργείο Παιδείας θέλει δικό του το νέο κτήριο, δεν θα το δώσει στον Δήμο, ενώ θα χαθούν κρατικοί πόροι. Μπορεί να γίνει όμως κάτι άλλο. Η πολιτική που εφάρμοζα στα ΓΑΚ, για την οποία ενημέρωνα βέβαια το Υπουργείο, ήταν το ξεπερασμένο βιβλίο να συγκεντρώνεται στη βιβλιοθήκη των ΓΑΚ, αφού άλλος φορέας δεν υπήρχε. Δηλαδή σήμερα μπορεί να κρατήσει η ΔΚΒ το καλό, το κλασικό βιβλίο, και όλο το μη χρησιμοποιούμενο να μεταφέρεται στα ΓΑΚ, που διαθέτουν πλέον τεράστιους χώρους.
Όμως έτσι η βιβλιοθήκη του Δήμου παραμένει υποτονική, όπως και ο τεράστιος μηχανισμός που διαθέτει με τα μέσα μεταφοράς και το εργατικό δυναμικό του, πράγματα τόσο βασικά -για όσους ξέρουν- και τα οποία δεν διαθέτουν οι δύο κρατικές βιβλιοθήκες. Η υπαρκτή διαρχία μπορεί να ξεπερασθεί, αν ο Δήμος προσανατολισθεί στο δημιουργήσει έναν ιδιαίτερο συμπληρωματικό πόλο στο βιβλίο. Π.χ. να φέρει ειδικές βιβλιοθήκες από μακρινά μέρη, να ασχολείται με τη λογοτεχνία, το παιδικό βιβλίο, κοκ., αφού μπορεί να οργανώσει τέτοια στέκια στις συνοικίες. Ή να ασχοληθεί με άλλες δράσεις επί του αναλώσιμου βιβλίου.
Έχω ήδη προτείνει και μία άλλη λύση με πολλά πλεονεκτήματα. Τίποτα δεν αποκλείει μιας μορφής ένωση των βιβλιοθηκών των ΓΑΚ (που δεν είναι το κύριο έργο τους τα βιβλία) και του Δήμου σε έναν νέο χώρο που θα συντηρεί ο δεύτερος. Έτσι μπορεί να δημιουργηθεί μία νέα μεγάλη (αρχειακή) βιβλιοθήκη σε ένα κτήριο ακόμη και έξω από την πόλη. Δημιουργείται έτσι ο δεύτερος πόλος στην διαχείριση του βιβλίου, αξιοποιώντας το επιστημονικό δυναμικό των ΓΑΚ [που δεν θα χάσουν την ιδιοκτησία των βιβλίων τους] και τις δυνατότητες του Δήμου. Με μία τέτοια λογική μπορούν να συγκεντρωθούν δεκάδες χιλιάδες βιβλία παλαιά ή β΄ κατηγορίας, συλλεκτικά, παλαιές συλλογές, παλαιά λογοτεχνία, τοπική Ιστορία κτλ.
Τον παραπάνω προβληματισμό ενημερώνοντας την κοινή γνώμη, έκανα για να βοηθήσω το νέο ΔΣ της βιβλιοθήκης υπό την κ. Ι. Κανδήλα, που είναι έμπειρη στη φοιτητική-μαθητιώσα νεολαία και τα αρχεία/βιβλία. Στα ΓΑΚ, όπου τη διαδέχθηκα έκανε κάτι απλό και άκοπο. Έθεσε κάποιες αρχές (έμφαση στην ταξινόμηση-αρχειοθέτηση των αρχείων), τις οποίες ακριβώς εφάρμοσα στη συνέχεια, οπότε δημιουργήθηκε αυτή η μεγάλη αρχειακή επαρχιακή Υπηρεσία. Το ίδιο μπορεί να γίνει και τώρα: 1) Περιορισμός της συνήθους προς τα έξω προβολής της ΔΚΒ. 2) ενασχόληση ικανού αριθμού υπαλλήλων στην καταγραφή και διάθεση στο κοινό όλου του εντύπου υλικού, 3) δημιουργία συλλόγου Φίλων και εθελοντών της ΔΚΒ, κάτω από τις συνθήκες που προανέφερα, 4) μεταφορά του περιττού/πλεονάζοντος βιβλίου στα ΓΑΚ. Αν αποκτήσει ο πολίτης εμπιστοσύνη στη ΔΚΒ, όλα τα άλλα θα έλθουν μετά, με απώτερο στόχο να εγκαινιαστεί η βιβλιοθήκη.
Ο Σταύρος Γουλούλης είναι πρώην προϊστάμενος των ΓΑΚ Λάρισας
