«Η Θεσσαλία την περίοδο 11ος – 15ος αιώνας» βρέθηκε στο επίκεντρο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε χθες το απόγευμα στο «Χατζηγιάννειο» Πνευματικό Κέντρο Λάρισας.
Βασικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο εκδότης του Θεσσαλικού Ημερολογίου κ. Κώστας Σπανός, ο οποίος παρουσίασε την εικόνα της Θεσσαλίας από το 1000 έως το 1500. Ξεκινώντας δηλαδή από την επανάσταση των βλαχοφώνων Λαρισαίων το 1066 και καταλήγοντας στην οριστική κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς. Παράλληλα, έκανε εκτενή αναφορά στους μεγάλους γαιοκτήμονες της περιοχής, στις μονές, στη Φραγκοκρατία, στην κάθοδο και παραμονή των Αλβανών στη Δυτική Θεσσαλία, στις λεηλασίες των Καταλανών στο ελληνοσερβικό κράτος των Τρικάλων, στις εισβολές των Οθωμανών(1376 μέχρι και το 1423). Επιπλέον, ο ομιλητής αναφέρθηκε στη διανομή πεδινών περιοχών στους σπάχηδες, ιππείς δηλαδή του Οθωμανικού Στρατού και στη διαίρεση της γης σε τιμάρια, ζιαμέτια και χάσια.
Κατά την ιστορική αναδρομή από τον 11ο έως τον 15ο αιώνα ο κ. Σπανός μίλησε για την επανάσταση των βλαχόφωνων Λαρισαίων, «οι οποίοι ανακήρυξαν αρχηγό τους τον σεβαστοκράτορα (στρατηγό) της Λάρισας Νικουλιτζά, επειδή τους δυσκόλευε η φορολογία του αυτοκράτορα. Κυρίευσαν τα Φάρσαλα, το Φανάρι, τα Τρίκαλα και κατέληξαν στα Σέρβια, όπου έφθασε επιστολή του αυτοκράτορα ότι αναιρεί τα νέα φορολογικά μέτρα. Αφού διαλύθηκαν οι επαναστάτες, αθέτησε το λόγο του και φυλάκισε τον Νικουλιτζά που δε συμφωνούσε με τη νέα απόφαση του αυτοκράτορα».
Ακολούθως αναφέρθηκε και στην εισβολή των Νορμανδών, στη Λάρισα και στην εκστρατεία του Αλεξίου Γ΄ Κομνηνού εναντίον τους, στη Φραγκοκρατία στη Θεσσαλία. «Η περιοχή της Λάρισας περιήλθε στο φραγκικό βασίλειο της Θεσσαλονίκης και μετά την ήττα των Φράγκων όλη η Θεσσαλία περιήλθε στη δικαιοδοσία του δεσποτάτου της Ηπείρου, υπό τον Μιχαήλ Άγγελο Δούκα Κομνηνό. Από τους δύο γιους του, ο νόθος Ιωάννης Α΄ ανέλαβε ως ηγεμόνας τη Θεσσαλία, με έδρα τα Τρίκαλα. Είναι ο ιδρυτής της Μονής Πόρτα Παναγιά. Νυμφεύτηκε μία κόρη της βλαχόφωνης οικογένειας των Ταρωνάδων. Αυτή ίδρυσε τη μονή της Λυκουσάδας, κάτω από το Φανάρι της Καρδίτσας, όπου καλογέρεψε, όταν χήρεψε, ως Υπομονή».
Όπως επεσήμανε ο εκδότης του Θεσσαλικού ημερολογίου, «λόγω της οικονομικής κατάστασης στο Βυζάντιο, στην επαρχία δημιουργήθηκαν πολλοί γαιοκτήμονες. Ανάμεσά τους ο Στέφανος Γαβριηλόπουλος στη Δυτική Θεσσαλία, οι Μελεσσινοί και οι Ζωριάνοι στη Μαγνησία. Ο Γαβριηλόπουλος, για να φυλάξει τη μεγάλη περιουσία του προσέλαβε πολλούς αλβανούς στρατιώτες».
Στη συνέχεια την περίοδο 1305 – 1310 και σύμφωνα με τον κ. Σπανό, οι Καταλανοί εγκατεστημένοι στις πλαγιές του Ολύμπου λεηλατούσαν την Ανατολική Θεσσαλία, με αποτέλεσμα πολλοί να την εγκαταλείψουν και να καταφύγουν στα βουνά και στη Δυτική Θεσσαλία. Εξαιτίας των ανωμαλιών αυτών, ο μητροπολίτης της Λάρισας έφυγε και εγκαταστάθηκε στα Τρίκαλα, το 1318. Μετά τον θάνατο του Γαβριηλόπουλου, το 1332-1333, η Θεσσαλία επανήλθε στην κυριαρχία του Βυζαντίου. Ο αυτοκράτορας Ιω. Καντακουζηνός έδιωξε τον Κων. Μονομάχο και διόρισε σεβαστοκράτορα διοικητή τον ανεψιό του Ιωάννη Άγγελο Πιγκέρνη, ο οποίος πέθανε το 1348.
Στη συνέχεια εμφανίζονται οι Σέρβοι του Στεφάνου Ντουσάν, με αρχηγό τον Πρελούμπο, ο οποίος κατέλαβε τη Θεσσαλία και δημιούργησε ένα ελληνοσερβικό κράτος με έδρα τα Τρίκαλα. Τον Ντουσάν διαδέχθηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Συμεών Ούρεσης Παλαιολόγος και αυτόν ο γιος του Ιωάννης, ο οποίος παρέδωσε την εξουσία στον γαμπρό του και ανέβηκε στο Μεγάλο Μετέωρο, όπου έγινε μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ.
Ο κ. Σπανός κατέληξε στα τέλη του 14ου αιώνα όπου εμφανίστηκαν οι Οθωμανοί, με αρχηγό τον Εβρενός μπέη, ο οποίος κατέλαβε αμαχητί τη Θεσσαλία και εγκατέστησε στην περιοχή γιουρούκους. Το 1404, με την ευκαιρία που ο σουλτάνος ανακάλεσε στην Άγκυρα όλα τα στρατεύματα για να αντιμετωπίσει τους Μογγόλους, σημειώθηκε ένα μικρό επαναστατικό κίνημα στην περιοχή του Φαναρίου της Καρδίτσας, το οποίο είχε άδοξο τέλος. Οι Οθωμανοί επανήλθαν το 1423. Το 1470 κατέλαβαν τα τελευταία θεσσαλικά τμήματα, την περιοχή του Πτελεού και της Ετέρας Γαρδικίας (Πελασγία), κτήσεις των Βενετών. Ο Τουραχάν παραχώρησε τις προσόδους των κτημάτων των θεσσαλικών οικισμών στους σπαχήδες του, διαιρώντας τη γη σε τιμάρια, με έσοδα έως 99.909 άσπρα, σε ζιαμέτια, με 10.000 - 99.999 άσπρα, και σε χάσια, με πρόσοδο μεγαλύτερη των 100.000 άσπρων ετησίως.
Συνδιοργανωτής της εκδήλωσης ήταν ο Όμιλος φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας. Στην εκδήλωση παρευρέθηκε και προλόγισε τον Κώστα Σπανό ο αντιδήμαρχος Παιδείας Αλέξανδρος Μπατζανούλης.
Ζωή Παρμάκη
