Για κρίση σε πρώτο επίπεδο «εμπιστοσύνης», που τράνταξε συθέμελα το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, κάνει λόγο ο πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Θεσσαλίας του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Αλέξανδρος Τέγος. «Αποκωδικοποιώντας» τα μηνύματα της αντίδρασης τόσο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όσο και των καταναλωτών, στις πρωτοφανείς, όπως χαρακτηριστικά είπε, καταρρεύσεις παγκόσμιων οικονομικών κολοσσών, ο κ.Τέγος επισημαίνει ότι πρόκειται για έλλειμμα εμπιστοσύνης, τόσο σε ρεαλιστικό, δηλαδή σε επίπεδο πραγματικής οικονομίας, όσο και σε επίπεδο ψυχολογικό, που αρχίζει από τις τράπεζες και καταλήγει στους πολίτες-καταναλωτές. Ο ίδιος επεσήμανε ότι το ζητούμενο για τις τράπεζες είναι πρωτίστως η επιβίωση –και σε καμία περίπτωση η διατήρηση των κερδών στα ίδια υψηλά επίπεδα. Μάλιστα εκτίμησε ότι η «εικόνα» των αποτελεσμάτων του τελευταίου τριμήνου του 2008, αλλά και του πρώτου εξαμήνου του 2009 του τραπεζικού κλάδου θα έχει ανατροπές, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Ο πρόεδρος του ΟΕΕ-Τμήμα Θεσσαλίας εντάσσει σε αυτή την οπτική και το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με το ειδικό πρόγραμμα του ΤΕΜΠΜΕ, επισημαίνοντας ότι οι τράπεζες εμφανιζονται ιδιαίτερα επιφυλακτικές σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, καθώς εκτιμούν ότι ο δείκτης επισφαλειών σε γενικό επίπεδο θα αυξηθεί σημαντικά –εξ’ ου και η «απροθυμία» τους να «σπρώξουν» το πρόγραμμα. Όσο για τη διάρκεια της κρίσης, ο κ.Τέγος αναφέρει πως το κρίσιμο χρονικό διάστημα είναι για τους επόμενους έξι μήνες, όσον αφορά την αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζών, αλλά προκειμένου να επανέλθουν –μέχρι ενός σημείου- τα πράγματα σε «φυσιολογικά» επίπεδα θα χρειαστεί τουλάχιστον 1,5 έτος.
«Ελευθερία»: Τι είναι αυτό που προβληματίζει τις τράπεζες και δεν δίνουν την «ώθηση» που απαιτείται για το ειδικό πρόγραμμα του ΤΕΜΠΜΕ;
Αλέξανδρος Τέγος: Το πρόβλημα που υπήρξε ανάμεσα στην Ένωση Ελληνικών Τραπεζών και το ΤΕΜΠΜΕ πηγάζει από τους όρους της σύμβασης. Ο πιο «δύσκολος» όρος της σύμβασης αυτής είναι τα όρια του 7% και του 12% για τα δάνεια που καθίστανται επισφαλή. Αν αυτά τα όρια ξεπεραστούν, το Ταμείο -και κατ΄επέκταση το Δημόσιο- διακόπτουν τη συνεργασία και την επιδότηση του συνόλου των δανείων που θα έχει εκταμιεύσει η κάθε τράπεζα. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι λόγω της μη λειτουργίας της διατραπεζικής αγοράς οι τράπεζες ακόμη δανείζονται μέσω των προθεσμιακών καταθέσεων ιδιωτών με επιτόκια 4% έως 5% ενώ το επιτόκιο δανείου του ΤΕΜΠΤΕ είναι euribor +2,1%, δηλαδή περίπου 4,2%.
«Ε»: Δεν πρέπει, όμως να υπάρχει μια δικλείδα ασφαλείας για το δημόσιο, διότι εάν απαλειφθεί τελείως αυτός ο όρος ίσως οι τράπεζες οι ίδιες να μην δείξουν την πρέπουσα προσοχή και σύνεση, αναφορικά με την έγκριση των αιτημάτων που προωθούν;
Α.Τ.: Οι τράπεζες αναμένουν σημαντική αύξηση του δείκτη επισφαλειών για το επόμενο διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι πελάτες οι οποίοι θεωρούνται ακόμη και σήμερα αξιόπιστοι, για διάφορους λόγους, ενδέχεται να καταστούν «αναξιόπιστοι». Ήδη το πρόβλημα έχει εντοπιστεί στον κατασκευαστικό κλάδο. Αυτή η κρίση είναι πρωτόγνωρη, είναι εκτός κλίμακας, εκτός «προγνωστικών» και εκτός θεωριών.
«Ε»: Πώς όμως θα είναι φερέγγυος κάποιος ο οποίος καταφεύγει στο δανεισμό για να καλύψει τρέχουσες ανάγκες, από τη στιγμή που οι τράπεζες του έκοψαν το πλαφόν, έκοψαν τα κεφάλαια κίνησης, ζητούν δυσβάσταχτους όρους επιτοκίων και εξασφαλίσεων, προκειμένου να εξακολουθήσουν να χρηματοδοτούν τη δραστηριότητα;
Α.Τ.: Εδώ ισχύει η λαϊκή ρήση «φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό το Γιάννη». Σε περιόδους κρίσης δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανάμεσα στις τράπεζες και τους δανειολήπτες διότι έχει σπάσει ο κύκλος εμπιστοσύνης. Το δόγμα που ισχύει πλέον στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν είναι η υψηλή κερδοφορία, αλλά η επιβίωση. Δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να μιλάμε ούτε καν για συντήρηση της προηγούμενης κερδοφορίας. Μπορεί τα οικονομικά αποτελέσματα του εννεαμήνου να ήταν καλά, αλλά θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε και τι έχει συμβεί στο σύνολο του έτους. Να δούμε τι θα γίνει και στα δύο πρώτα τρίμηνα του 2009.
«Ε»: Αυτή η τακτική των τραπεζών βοηθάει; Αν σταματήσει να χρηματοδοτεί τους δικούς της πελάτες, πού θα στηριχτεί; Στα στεγαστικά που δεν δίνονται; Ή σε καταθέσεις που δεν υπάρχουν;
Α.Τ.: Αυτός είναι ο προβληματισμός που κυριαρχεί στον τραπεζικό κλάδο. Προσπαθούν με υψηλά επιτόκια σε προθεσμιακές καταθέσεις να προσελκύσουν καταθέτες και να συγκεντρώσουν ρευστότητα. Υπάρχουν τράπεζες που είναι σε καλύτερη θέση, έχουν, δηλαδή «λίπος» για να κάψουν, μέχρι να ξεπεραστεί η κρίση. Άλλες όμως όχι. Αυτή τη στιγμή, σε παγκόσμιο επίπεδο συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ο πυρήνας του προβλήματος βρίσκεται στη στασιμότητα της διατραπεζικής και, κατά συνέπεια, της τραπεζικής αγοράς. Το euribor τριμήνου αυτή τη στιγμή έχει διαμορφωθεί στα επίπεδα του 2,05%. Όμως οι τράπεζες συνεχίζουν να δανείζονται οι ίδιες με πολύ υψηλότερο κόστος. Όταν δεν λειτουργεί η διατραπεζική αγορά, αυτό σημαίνει ότι καμιά τράπεζα δεν μπορεί να δανειστεί στο επιτόκιο του euribor, οπότε χρειάζεται να δανείζεται από τους πελάτες (μέσω των προθεσμιακών) και ιδιώτες επενδυτές. Είναι εξαιρετικά κρίσιμο το να επανέλθει η εμπιστοσύνη μεταξύ των τραπεζών αλλά και των πολιτών, το συντομότερο δυνατό.
«Ε»: Το συγκεκριμένο έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων είναι καθαρά οικονομικό ή είναι και ψυχολογικό; Διότι εάν καμιά τράπεζα δεν δανείζει –με λιγότερο επαχθείς όρους- στην άλλη, δεν είναι αυτό που δημιουργεί πρόβλημα σε όλες, αλλά και στην επόμενη βαθμίδα της οικονομίας;
Α.Τ.: Μέχρι ενός σημείου, η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι και θέμα «ψυχολογίας». Όταν ο τραπεζικός κλάδος έχει δει κολοσσούς του να κλονίζονται ανεπανόρθωτα, είναι λογικό να υπάρχει μια καχυποψία ως προς το δανεισμό. Το βασικό μέλημα στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή είναι η επιβίωση. Η παγκοσμιοποιημένη αγορά μετέτρεψε, μέσω διαφόρων μηχανισμών, την κρίση, η οποία ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, σε πρόβλημα όλης της υφηλίου. Στον βωμό του εύκολου κέρδους, η απληστία κάποιων «golden boys» δημιούργησε εκρηκτικές καταστάσεις, τις οποίες καλούμαστε όλοι να πληρώσουμε. Ευτυχώς, η Ελλάδα δεν είναι πλήρως συνδεδεμένη με το λεγόμενο αγγλοσαξονικό οικονομικό σύστημα και γι΄αυτό έως σήμερα δεν υπήρξαν σοβαροί κλυδωνισμοί, όπως σε άλλες χώρες.
«Ε»: Πώς θέλουν οι τράπεζες να επιβιώσουν συντελώντας και συντηρώντας οι ίδιες το πρόβλημα της εμπιστοσύνης; Πώς μπορεί να αποκατασταθεί η διατραπεζική πίστη;
Α.Τ.:Το ζητούμενο είναι να ξεπεραστεί ένα συγκεκριμένο χρονικό όριο – το επόμενο εξάμηνο . Όταν ξεπεραστεί αυτό το χρονικό όριο – δεν υποστηρίζω ότι τα πράγματα θα επιστρέψουν στους προηγούμενους ρυθμούς- η κατάσταση θα είναι καλύτερη απ’ ό,τι σήμερα.
Ένας παράγοντας είναι η υποχώρηση των επιτοκίων. Από το Δεκέμβριο του 2005 το επιτόκιο της ΕΚΤ άρχισε να ανεβαίνει έφτασε και στο 4,5. Τώρα έχει υποχωρήσει στο 2 – και γίνεται συζήτηση για περαιτέρω μείωση του επιτοκίου βάσης, όχι άμεσα, αλλά από την άνοιξη. Σίγουρα δεν ήρθε η συντέλεια του κόσμου, ούτε έφτασε να κλείσει κάποια, αμιγώς, τράπεζα. Αυτό που συμβαίνει, όμως, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε μεγάλους κολοσσούς είναι ότι περιορίζουν τα κέρδη τους, υποχωρεί κατακόρυφα η μετοχή τους, αναγκάζονται να πουλήσουν θυγατρικές εταιρίες και να περιορίσουν γενικώς τις δραστηριότητές τους. Και τα επενδυτικά κεφάλαια ιδιωτών παραμένουν στάσιμα στις προθεσμιακές καταθέσεις αναμένοντας ευκαιρίες. Όλοι εμφανίζονται συγκρατημένοι.
«Ε»: Άρα συζητάμε για «πάγωμα» της κατανάλωσης, σε όλα τα επίπεδα. Από τη διατραπεζική πίστη μέχρι την πραγματική οικονομία. Και πόσο θα διαρκέσει αυτό το διάστημα;
Α.Τ.: Ως προς αυτό, υπάρχουν διάφορα σενάρια. Κάποιοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι από το δεύτερο μισό του τρέχοντος έτους θα υπάρξει βελτίωση. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι το κλίμα θα βελτιωθεί από τα μέσα του 2010 και μετά, δηλαδή σε ενάμιση έτος από σήμερα. Δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να γίνουν ασφαλείς εκτιμήσεις ως προς το χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να επανέλθει η ισορροπία σε όλα τα επίπεδα των αγορών.
«Ε»: Και στο μεσοδιάστημα, τι γίνεται;
Α.Τ.: Χρειάζεται σύνεση, ρευστότητα και προσεκτικές επιλογές. Όχι σπατάλες.
