Πρωταθλήτριες στην παραοικονομία μεταξύ 21 κρατών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εκτιμάται ότι θα είναι και το 2010 η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, σύμφωνα με έρευνα του αυστριακού πανεπιστημίου του Λιντς.
Τροφοδοτούμενη από την οικονομική κρίση, η παραοικονομία στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα ανέλθει φέτος σε 25,2% του επίσημου ΑΕΠ (πάνω από 60 δισ. ευρώ), με αποτέλεσμα η χώρα να κατατάσσεται με πρώτη στη μαύρη λίστα, ακολουθούμενη σε σημαντική απόσταση από την Ιταλία (22,2%) και την Ισπανία (19,8%). Στην τέταρτη θέση βρίσκεται η Πορτογαλία, όπου η παραοικονομία εκτιμάται στο 19,7%.
Με βάση την έρευνα του καθηγητή Φρίντριχ Σνάιντερ, που θα παρουσιαστεί το Σαββατοκύριακο σε συνέδριο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη, ο πιο επιρρεπής τομέας είναι αυτός των υπηρεσιών και ιδίως του τουρισμού, με τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τις υπηρεσίες εστίασης (catering) στον οποίο η παραοικονομία υπολογίζεται στα 14,2 δισ. ευρώ ή το 22% του επίσημου ΑΕΠ το 2008/2009. Ακολουθεί ο κλάδος της διασκέδασης - αναψυχής, αντίστοιχα με 21% και 13,5 δισ. ευρώ.
Στην τρίτη θέση, βρίσκεται ο κατασκευαστικός κλάδος και οι εξειδικευμένοι τεχνίτες, όπου η παραοικονομία υπολογίζεται στο 20% ή σε 12,3 δισ. ευρώ, στην τέταρτη η κατηγορία «άλλες εμπορικές δραστηριότητες και κλάδοι», όπως αυτοκίνητα και μηχανές (19% και 11,69 δισ. αντίστοιχα) και στην πέμπτη υπηρεσίες όπως ιδιαίτερα μαθήματα, κομμωτική, οικιακοί βοηθοί και μπέιμπι σίτερ, με 18% και 11,61 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την έρευνα, η παραοικονομία στην Ελλάδα έφτασε στα υψηλότερα επίπεδά της το 1997-1998, όταν διαμορφώθηκε στο 29% του ΑΕΠ, ενώ βρέθηκε στο χαμηλότερο σημείο της το 1989-1990, όταν υπολογιζόταν «μόλις» στο 22,6%. Το 2008, η μαύρη οικονομία υποχώρησε στο 24,3% του ΑΕΠ, από 25,1% το 2007 (εξαιτίας, σύμφωνα με τον Φ.Σνάιντερ, της ακμάζουσας επίσημης οικονομίας) πριν αυξηθεί ξανά στο 25% το 2009, λόγω της οικονομικής κρίσης.
Συγκρίνοντας τις ελληνικές επιδόσεις με το μέσο όρο των 21 κρατών του ΟΟΣΑ, η έρευνα επισημαίνει το μεγάλο άνοιγμα της ψαλίδας: φέτος, η παραοικονομία στην Ελλάδα αναμένεται να διαμορφωθεί στο 25,2% του ΑΕΠ, έναντι μέσου όρου 14% για τα 21 κράτη. Πέρυσι έφτασε στο 25%, έναντι μέσου όρου 13,8%.
Η έρευνα υποστηρίζει όμως ότι όλες οι χώρες του ΟΟΣΑ αναμένεται να δουν τις σκιώδεις οικονομίες τους να μεγενθύνονται το 2010, για δεύτερη φορά το τελευταίο διάστημα (η πρώτη ήταν το 2009). Από τον κανόνα δεν αναμένεται να ξεφύγουν ούτε οι ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, των οποίων οι παραοικονομίες αναμένεται να αυξηθούν κατά 0,1%, αντίστοιχα στο 14,7% και 11,7%.
Η «μαύρη» οικονομία στη Γερμανία, που η κυβέρνηση είχε κατορθώσει να χαλιναγωγήσει μετά το 2003, περιορίζοντάς την στα 345,5 δισ. ευρώ το 2006, εμφάνισε ξανά ανοδική πορεία το 2007, για πρώτη φορά έπειτα από τρία χρόνια και διαμορφώθηκε στα 349 δισ. ευρώ. Κατά τον Φ.Σνάιντερ, βασικός λόγος ήταν η αύξηση του ΦΠΑ στο 19% από 16% (αν και το γεγονός ότι η επίσημη οικονομία αυξήθηκε περισσότερο από τη σκιώδη, είχε ως αποτέλεσμα η δεύτερη να φαίνεται ότι θα εξακολουθήσει να μειώνεται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ).
Ωστόσο, τα πράγματα χειροτέρευσαν πάλι το 2009 και η κατάσταση προβλέπεται να επιδεινωθεί περαιτέρω το 2010. Με βάση την πρόβλεψη για αύξηση της ανεργίας κατά 500.000 άτομα φέτος, η οικονομική κρίση αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της παραοικονομίας κατά 7,6-10,1 δισ. ευρώ. Από την άλλη, το νέο νομοσχέδιο για μείωση των φόρων αναμένεται να συρρικνώσει τη μαύρη οικονομία. Ως αποτέλεσμα, η αύξηση της σκιώδους οικονομίας αναμένεται να περιοριστεί στα 6,4-8,3 δισ. ευρώ.
Στην εξέλιξη της μαύρης οικονομίας στη Γερμανία παραδοσιακά συμβάλουν και οι λεγόμενοι «moonlighter» (εργαζόμενοι με δεύτερη δουλειά, συχνά βραδινή) αλλά και της μαύρης εργασίας μεταναστών.
Στο μεταξύ, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας Αριστείδης Μπιτζένης ανακοίνωσε ότι στο πλαίσιο ειδικής ερευνητικής ομάδας «θα μετρηθεί, για πρώτη φορά στα χρονικά, η πραγματική παραοικονομία στην Ελλάδα. Αυτό θα γίνει με την έγκριση ενός σχεδίου που υποβάλλαμε στην πράξη 'ΘΑΛΗΣ', με χρηματοδότηση από την ΕΕ».
Η έρευνα, η οποία θα διενεργηθεί τα επόμενα τρία χρόνια. Μέχρι σήμερα, η παραοικονομία στην Ελλάδα υπολογίζεται με βάση εκτιμήσεις ή με τη βοήθεια μακροοικονομικών εργαλείων.
