Της Σοφίας Ορφανιώτη
...Λίγα μόλις τριαντάφυλλα ήταν ικανά για να αναστατώσουν τους συγγενείς της Δήμητρας Τσάτσου, της Λαρισαίας αντιστασιακής που σε νεαρή ηλικία εκτελέστηκε το 1944 από τους Γερμανούς, στο στρατόπεδο κρατουμένων στο αντιαεροπορικό, λίγο έξω από τη Λάρισα.
Ένας Ιταλός, με το όνομα Τσέλσο Κόπολα, ήταν ο αποστολέας της πλούσιας ανθοδέσμης με τα 9 κατακόκκινα τριαντάφυλλα. Τα ερωτήματα, και δικαιολογημένα, ήταν πολλά. Για ποιο λόγο ήθελε ένας Ιταλός να στείλει αυτά τα λουλούδια σε μια εκδήλωση μνήμης προς τιμήν των πεσόντων αντιστασιακών, γιατί συγκεκριμένα σ’ εκείνη, τι σήμαινε ο αριθμός 9...
Οι συγγενείς της Δήμητρας Τσάτσου που ζουν στη Λάρισα, στην αρχή θορυβήθηκαν, μη μπορώντας να δώσουν μια εξήγηση. Η απάντηση ωστόσο ήταν τόσο απλή μα και τόσο συγκινητική...
Η Δήμητρα Τσάτσου ήταν μια δραστήρια Λαρισαία που παρά το νεαρό της ηλικίας της, μαχόταν σθεναρά κατά των κατακτητών. Ήταν μόλις 23 χρόνων όταν στάθηκε απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα των Γερμανών, μαζί με άλλους πατριώτες της και βρήκε τραγικό θάνατο αντάξιο μιας ηρωίδας.
Η δράση της κατά των κατακτητών ήταν έντονη. Συσπειρώθηκε πολύ γρήγορα στο Ε.Α.Μ. και μαζί με άλλους πατριώτες της άρχισε έναν σκληρό και αδυσώπητο αγώνα εναντίον των κατακτητών.
Ήταν το πρώτο παιδί μιας πολύτεκνης και φτωχής οικογένειας. Αν και αγαπούσε ιδιαίτερα τα γράμματα έπρεπε να δουλέψει από πολύ μικρή ηλικία για να ζήσει την οικογένειά της, λόγω κάποιων προβλημάτων υγείας που είχε ο πατέρας της.
Η Δήμητρα δούλευε ως κομμώτρια, έβγαζε όσα χρειαζόταν για να ζήσει εκείνη και η οικογένειά της. Μόλις τέλειωνε τη δουλειά, έκλεινε το κομμωτήριο και κατευθείαν για το σπίτι, όχι για να ξεκουραστεί αλλά για να συνεχίσει τον αγώνα, να γράψει προκηρύξεις, να φτιάξει φυλλάδια, να γράψει κάτι στον πολύγραφο.
Η νεαρή αντιστασιακή πέρα από νέα ήταν και πολύ όμορφη, λογικό και επόμενο ήταν να υπάρχουν και κάποιοι που ενδιαφέρονταν. Μεταξύ αυτών και ο νεαρός τότε Βασίλης Τσίπας, που την προσέγγιζε διαρκώς και κάποια στιγμή της ζήτησε να γίνει φιλενάδα του.
Εκείνη αρνήθηκε λέγοντάς του, ότι δεν ήταν καιρός για αγάπες και έρωτες, αλλά για δουλειά και για αγώνες...
Αυτό ήταν, λίγες μέρες μετά, ξημερώματα της 8ης Φλεβάρη του 1944, οι Γερμανοί εισβάλλουν στο σπίτι της και με φωνές αρπάζουν εκείνη, τις τρεις αδερφές της και τη μάνα της και τις φορτώνουν σε ένα καμιόνι, με σκοπό να τις οδηγήσουν στο στρατόπεδο που βρισκόταν στο αντιαεροπορικό, στον δρόμο Λάρισας-Αγιάς.
Εκεί αρχίζει το μαρτύριο για τη Δήμητρα. Τα βασανιστήρια για να μαρτυρήσει ό,τι γνώριζε δεν είχαν τελειωμό. Οι Γερμανοί προκειμένου να την κάνουν να μιλήσει της έβγαλαν τα νύχια των χεριών, της παραμόρφωσαν τα χέρια και την πέταξαν στο κελί της. Από τους πόνους και τους μορφασμούς το πρόσωπο της είχε ζαρώσει και έμοιαζε σαν γριά. Παρόλο αυτά δεν λύγισε, δεν είπε ποτέ τίποτα!
Η ιστορία της Δήμητρας Τσάτσου είναι γνωστή σε πάρα πολλούς ανθρώπους, όχι μόνο στη Λάρισα ή στη Θεσσαλία που ήταν και ο τόπος καταγωγής της, αλλά και εκτός συνόρων.
Για τη ζωή και την έντονη αντιστασιακή της δράση έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία, κάποια από αυτά τα είχε γράψει ο Λαρισαίος δημοσιογράφος Δαμιανός Βουλγαράκης, ενώ κάποια άλλα που κυκλοφορούν στο εξωτερικό, μιλούν για εκείνη και για τον αγώνα της εναντίον των κατακτητών.
Η ΕΠΑΦΗ ΤΟΥ ΚΟΠΟΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Μέσα από ένα βιβλίο υπό τον τίτλο «Lettere di condannati a morte della Resistenza europea» δηλαδή «Γράμματα εκτελεσμένων της Ευρωπαϊκής Αντίστασης», έμαθε για τη Δήμητρα Τσάτσου και ο Ιταλός Τσέλσο Κόπολα, ο μυστηριώδης άνθρωπος που παρήγγειλε τα λουλούδια και ζήτησε να κατατεθούν από την οικογένειά της στη μνήμη της.
Αναμφίβολα είναι μια πρωτοβουλία εξόχως συγκινητική. Ένας άνθρωπος 81 ετών σήμερα, που δεν τη γνώριζε καν, παρά μόνο μέσα από τα βιβλία, ευαισθητοποιείται και νιώθει την ανάγκη να κάνει μια κίνηση πολύ τρυφερή, πολύ συναισθηματική προς μια άγνωστη, που δεν τον συνέδεε το παραμικρό.
Ο Τσέλσο Κόπολα, φιλομαθής και φιλέλληνας, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή, μελέτησε κλασικούς φιλοσόφους, αρχαία ελληνικά και τέχνη και εργάστηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης της Ιταλίας.
Επισκέφτηκε την Ελλάδα για πρώτη φορά το 1964 για να συμμετάσχει στο International Conference on Social Work, καθώς ειδικεύτηκε ως κοινωνικός λειτουργός κατά την επαγγελματική σταδιοδρομία του. Τα επόμενα χρόνια επέστρεψε στην Ελλάδα για τουρισμό, κυρίως στη νησιωτική χώρα. Από τη Λάρισα δεν πέρασε ποτέ. Τη Δήμητρα Τσάτσου δεν τη γνώριζε προσωπικά. Όμως μια ανάγνωση της ιστορίας της ήταν ικανή, να τον κινητοποιήσει για να κάνει αυτή την πρωτότυπη κίνηση.
Το πρώτο που σκέφτηκε ήταν να επικοινωνήσει με το Προξενικό Γραφείο της Ελλάδος στη Ρώμη και από κει μέσω μιας Ελληνίδας που εργάζεται εθελοντικά ως μεταφράστρια της κ. Χρύσας Χατζηνικολάου, ζήτησε ένα πράγμα, έτσι απλά και άδολα, να σταλούν ως φόρος τιμής στη Δήμητρα Τσάτσου λίγα άνθη...
Το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι η κίνησή του αυτή εμπνέει ανθρωπιά και δείχνει τον σεβασμό του στην ιστορία της Ελλάδας, στους Έλληνες που αγωνίστηκαν για να έχουν οι επόμενες γενιές ένα καλύτερο αύριο.
Για να διεκπεραιωθεί αυτή η επιθυμία κινητοποιήθηκε το Προξενικό Γραφείο στη Ρώμη, ο Δήμος Λαρισαίων, μια μεταφράστρια και φυσικά οι συγγενείς της Δήμητρας Τσάτσου.
Όπως ανέφερε ο ίδιος ήθελε διακαώς να παρίσταται στην εκδήλωση μνήμης που προηγήθηκε στο Αντιαεροπορικό και να καταθέσει αυτοπροσώπως τα λουλούδια, όμως κάποιες υποχρεώσεις δεν του το επέτρεψαν.
Από το βιβλίο που διάβασε, όπως είπε στη μεταφράστρια κ. Χατζηνικολάου, επέλεξε το γράμμα της Δήμητρας Τσάτσου γιατί τον συγκίνησε περισσότερο.
Ο τρόπος γραφής της, το νεαρό της ηλικίας της, και η τελευταία της επιθυμία η οποία αποτέλεσε μια γέφυρα επικοινωνίας με το παρόν και τις επόμενες γενιές, τον ενέπνευσαν να ζωντανέψει τη μνήμη της και να στείλει 9 κόκκινα τριαντάφυλλα, ακριβώς όπως και στο γράμμα της Δ. Τσάτσου.
Επίσης ο κ. Κόπολα πρόσθεσε ότι με την πράξη του αυτή θέλησε να τονίσει την αγάπη του για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, και τη συμπαράστασή του σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάει η χώρα.
ΤΑ 9 ΚΟΚΚΙΝΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ!
Τον αριθμό εννέα όπως είπε τον επέλεξε ο ίδιος, καθότι τέλειος αριθμός για κείνον το νούμερο τρία, και όπως συνηθίζεται στην αποστολή τριαντάφυλλων, να είναι μονός ο αριθμός, είτε ένα, είτε τρία, είτε εννέα, κλπ., επέλεξε το εννέα δηλαδή 3 επί 3, για μια πιο πλούσια ανθοδέσμη.
Η ανθοδέσμη κατατέθηκε στην τελετή από τον ανιψιό της Δ. Τσάτσου, τον κ. Ιωάννη Τσάτσο, ο οποίος ευγενέστατα προθυμοποιήθηκε να το πράξει.
ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΤΣΑΤΣΟΥ
Το γράμμα της νεαρής Δήμητρας που τόσο συγκίνησε τον Ιταλό και όχι μόνο έγραφε:
3 Μαρτίου 1944
Πιάστηκα και ασφαλώς σήμερα - αύριο θα με εκτελέσουν. Έτσι δείχνουν τα πράγματα. Κι όμως θέλω να σας το κρύψω μανούλα και αδελφούλες πως θα χωριστούμε για πάντα.
Θέλω όσο ζω να ελπίζετε, ακόμα κι αν εγώ δεν ελπίζω για τον εαυτό μου.
Αγαπημένες μου φίλες, συντρόφισσες στον αγώνα για την ελευθερία, πεθαίνω άξια και τιμημένα σαν Ελληνίδα και χάνετε μια συντρόφισσα πιστή. Όμως μη λυπάστε. Άλλες θα ξεφυτρώσουν μετά το θάνατο μου, χιλιάδες.
Μανούλα χάνεις μια κόρη που δεν σου ανήκε, γιατί ανήκε πριν απ' όλα στην Ελλάδα. Με το θάνατο μου γίνονται, κόρες σου όλες οι κόρες της Ελλάδας κι εσύ γίνεσαι μάνα όλου του κόσμου και όλων των λαών που πολεμούν για τη λευτεριά, τη δικαιοσύνη και την ανθρωπότητα.
Είμαι υπερήφανη, ποτέ δεν περίμενα τέτοια τιμή να πεθάνω εγώ, ένα φτωχό κορίτσι, του λαού για ιδανικά τόσο ωραία και υψηλά.
Είμαι βέβαιη πως δεν θα αισθανθώ φόβο μπρος στο εκτελεστικό απόσπασμα και θα σταθώ αλύγιστη, όπως στάθηκα στη ζωή.
θα ήθελα η εκτέλεσίς μου να γίνει σ' ανοιχτό χώρο για να ρίξω μια τελευταία μου ματιά στον Όλυμπο και στα βουνά όπου κατοικεί η αξία κι η ελπίδα της Ελλάδας.
Στον τάφο μου φέρνετε, όταν μπορείτε, κόκκινα λουλούδια. Τίποτ 'άλλο.
Και χτυπάτε με κάθε μέσον τη βαρβαρότητα.
Σας φιλώ γλυκά όλους.
Δήμητρα
Ο Δήμος Λαρισαίων θέλοντας να τιμήσει την αντιστασιακή της δράση, τον αγώνα που έδωσε και τον τραγικό θάνατό της στην ηλικία των 23χρόνων, έστησε την προτομή της, στην πλατεία Νεάπολης που φέρει και το όνομά της.
Το παράδειγμα της Δήμητρας Τσάτσου, όπως και των άλλων 39 συμπατριωτών που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, εμπνέει και καθοδηγεί, δίνοντας νόημα στις λέξεις Ζωή, Αξιοπρέπεια, Πατρίδα, Ελευθερία.
